گفتگو با محمد امیری سامانی، عضو هیات مدیره انجمن واردکنندگان مواد غذایی و آشامیدنی
تغییر سیاست‌ها مشکل اصلی واردکنندگان مواد غذایی
در سال های اخیر فعالان بخش خصوصی به واسطه سیاست های دستوری دولت بیش از پیش دچار چالش شده اند. در این شرایط وضعیت صنعت شیرینی و شکلات به‌ویژه موضوع تامین مواد اولیه آن را چطور ارزیابی می کنید؟
شاید بدون اغراق صنعت شیرینی و شکلات ما یکی از ارزآورترین صنایع مواد غذایی است که تاکنون توانسته سهم عمده ای از بازارهای هدف کشورهای همسایه به دست آورد. طبق آمارهای منتشر شده، هم اکنون بخش عمده‌ای از شیرینی و شکلات تولید ایران روانه بازارهای عراق، افغانستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس می شود . ضمن اینکه پیش بینی می شود، این صنعت توان صادرات یک میلیارد دلاری به کشورهای همسایه دارد. اما بدون پیش نیازهایش قابل تحقق نیست. یکی از پیش نیازهای اصلی تحقق این برنامه، تامین مواد اولیه است . درحال حاضر قسمتی از مواد اولیه این صنعت مثل انواع مشتقات کاکائوها، اسانس ها، رنگ‌ها و اسید‌های خوراکی وارداتی است که مدتی است به علت نوسانات نرخ ارز و تحریم‌ها ثبت سفارش آنها دچار مشکل شده و دسترسی به مواد را برای تولیدکنندگان با مشکل روبرو کرده است. البته این مشکل صرفا مربوط به صنعت شیرینی و شکلات نیست. این مشکل ناشی از سیاست‌گذاری‌هایی است که در کلان اقتصاد گرفته می شود. ناشی از نگاهی است که واردات، تولید و صادرات را حلقه های یک زنجیره نمی بیند. براین اساس هدف پیش بینی شده محقق نمی شود. مدتی است سیاستگذاران واردات را جدای از تولید و صادرات می بینند. به همین دلیل نقش مهم فعالان شناسنامه دار بخش واردات مواد اولیه صنعت غذا را که تقریبا بسیاری از آنها عضو انجمن واردکنندگان مواد غذایی و آشامیدنی هستند، را در چرخه تولید محصولات غذایی نادیده گرفته است. نقشی موثری که این بخش در ایجاد گردش اقتصادی و اشتغال دارد.
ماه هاست سیاست های ارزی بانک مرکزی منجر به بروز مشکلات عدیده در حوزه تامین انواع مواد اولیه شده است. ارزیابی شما از سیاست های ارزی در تامین مواد اولیه در صنعت موادغذایی و بویژه صنعت شیرینی و شکلات چیست؟
متاسفانه در طی دو سال گذشته به دلیل سیاست های ارزی دولت شاهد تغییرات سریع و متعددی در دستورالعمل‌ها و بخشنامه های سازمان های مسئول بودیم. در واقع در این مدت ما بیشترین تغییرات آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل ها را درگروه بندی کالاها، سهمیه بندی ارزی و روش های تخصیص می‌بینیم. این تغییر و تحولات نیز باعث سردرگمی واردکننده شده؛ حتی بعضا در پرونده های وارداتی فعالان تاخیر و یا توقف رخ داده است. در نهایت هم گذشته از طولانی شدن فرآیند واردات مواد اولیه، کمبود این اقلام بروز کرده است. به دلیل همین شرایط نامساعد است که طبق اطلاعات منتشر شده از سوی انجمن شیرینی و شکلات، روند صادرات ما به ۶۶ کشور جهان در اروپا و آسیای شرقی و کشورهای حاشیه خلیج فارس که عمده ترین بازارهای هدف برای این صنعت بوده، مختل شده است. میزان صادرات سال 98 نسبت به 97 با کاهش 30 درصدی مواجه بوده؛ حتی سهم این صنعت از بازار داخلی روند کاهشی را تجربه کرده است. روند نزولی که با رویکرد فعلی سیاستگذاران پیش بینی می شود، تشدید شود.
می توان گفت سیاست های وزارت صمت و گمرک پیش‌قراول مشکلات تامین مواد اولیه صنایع و بویژه صنعت شیرینی و شکلات است؟
متاسفانه بعضی سازمان ها به بهانه شرایط خاص موانع بیشتری برای واردات مواد اولیه و در نتیجه تقاضای ارز ایجاد کردند و بعضی دیگر بدون توجه به شرایط و مشکلات تجارت خارجی به بورکراسی اداری اضافه می کنند. متاسفانه در میان همه این مشکلات تغییرات کوتاه مدت مدیریتی که در مواردی باعث تغییر سیاست ها، برنامه ها و روش های اجرایی شده؛ یک معضل دیگر است.در نهایت می بینیم، بعضاً یک سفارش صادراتی دریافت شده از سوی یک تولیدکننده، معطل کمبود یک ماده اولیه مصرفی می شود. پس دولت بهتر است بیش از گذشته به تامین کنندگان مواد اولیه بها بدهد. ما امروز نمی توانیم شرایط بیرونی را تغییر دهیم؛ اما می توانیم شرایط داخلی را اصلاح کنیم. چون اگر محصولات مورد نیاز را از بسترهای قانونی و تحت نظارت ارگان های مسوول وارد نکنیم، بی شک از کانال های غیر رسمی و قاچاق شاهد ورود مواد اولیه بی کیفیت خواهیم بود که کنترلی نیز بر روی ایمنی و سلامت کالا وجود نخواهد داشت.
چندین دهه است فعالان اقتصادی با مشکلات ناشی از تحریم‌ها مواجه با؛ امروز این شرایط بیرونی چه سهمی در تخریب بازار ایران در دنیا دارد؟
بی شک تشدید تحریم های آمریکا، تجارت بین الملی ما را با مشکلات جدید و فزاینده‌ای روبرو کرده است. انجام تجارت در چهارچوب فرآیند های شناخته شده بین المللی مثل اعتبار اسنادی و انتقال پول از بانک های ایرانی و به نام شرکت‌های ایرانی دیرزمانی است که غیرممکن است و در نتیجه ریسک بسیار بالایی برای شرکت‌های ایرانی ایجاد می کند.
پس از ماه می سال 2018 شرکت های معتبر تولید کننده مواد اولیه غذایی از همکاری مستقیم و بعضاً حتی غیرمستقیم با شرکت های ایرانی خودداری کردند . به همین دلیل راه حل های جایگزین به افزایش ریسک و هزینه های عملیاتی منجر شد و در نهایت باعث افزایش قیمت تمام شده مواد اولیه و در نتیجه فرآورده‌های کارخانجات غذایی از جمله شیرینی و شکلات شد. البته هنوز باوجود تمام مشکلات خارجی واردکنندگان رسمی می توانند تامین مواد اولیه مناسب را از نقطه نظر سلامت تامین کنند.
از نگاه شما در شرایط کنونی که کرونا هم‌گیر شده آیا بازار صنعت شیرینی و شکلات ایران کوچک شده است؟
طبق آمار موجود در دنیا به دنبال شیوع ویروس کرونا، تقاضا برای نوشیدنی ها کاهش پیدا کرده؛ در مقابل برای مواد غذایی آماده افزایش یافته است ؛ در واقع می توان گفت کرونا در مجموع تاثیر چندانی بر صنعت مواد غذایی و آشامیدنی دنیا نگذاشته است. اما در ایران به دلیل شرایط نابسامان اقتصادی، رشد قیمت مواد اولیه، رشد حقوق و دستمزد بهای محصول نهایی رشد کرده و در مقابل تقاضا برای صنعت شیرینی و شکلات کاهش یافته است. از طرفی بازار صادراتی ما را هم دستخوش تغییر کرده و بر کاهش حجم آن دامن زده است.
