زیر پوست گردشگری در سدها
پویش «الف-ب-ایران» چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
در همین راستا اوایل مهرماه امسال بود که رضا اردکانیان، سکاندار وزارت نیرو با توجه به تغییرات شرایط اقلیمی سرزمین ایران از آغاز پویشی به نام الف-ب-ایران (آب و برق ایران) رونمایی کرد. این پویش با هدف افتتاح و آغاز به کار ۲۲۷ پروژه راهبردی صنعت آب و برق در ۳۱ استان و با بودجه‌ای بالغ بر ۳۳ هزار میلیارد تومان، همزمان با افتتاح دو طرح در حوزه برق در تهران آغاز شد.
برگزاری این پویش به‌صورت هفتگی در هر استان امکان همدلی میان مردم و متخصصان صنعت آب و برق را فراهم کرده است و همچنین می‌تواند نشانگر گوشه‌ای از چگونگی ارائه خدمات زیربنایی وزارت نیرو به مردم و بخش‌های مختلف اقتصادی کشور باشد. این پویش می‌تواند قطعاً زمینه‌ساز پیشرفت و آبادانی کشور عزیزمان ایران شود.
یکی از رویکردهای مهم وزیر نیرو در روند اجرای این پویش، تمرکز بر نگاه مردمی خدمات همکاران صنعت آب و برق است. خدمات زیربنایی ارائه‌شده از سوی صنعت آب و برق به آحاد جامعه، از جمله خدمات برخطی محسوب می‌شوند که عدم ارائه آنها به مدت طولانی، باعث بروز صدمات اقتصادی فراوان می‌شود. مهم‌تر از صدمات اقتصادی، یکی از معیارهای محاسباتی در حوزه سنجش توسعه‌یافتگی جوامع، میزان پوشش و نیز پایداری خدمات زیربنایی است که طبق ارزیابی‌ها رتبه جهانی ایران در این حوزه، فراتر از سطح کشورهای هم‌تراز است.
در این راستا، شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در آبان‌ماه سال جاری با افتتاح نیروگاه برق‌آبی سد سردشت با پویش الف-ب-ایران همراه شد. این نیروگاه با ظرفیت تولید ۱۵۰ مگاوات برق در ساعت و با استفاده از ۳۸۷ میلیون مترمکعب آب ذخیره‌شده در مخزن سد، قادر است سالانه ۴۲۱ گیگاوات ساعت برق تولید کند. برقی که با امکان تولید آن در حالت اوج مصرف شبکه، کمک شایان توجهی به پایداری و استمرار امنیت روانی و اقتصادی مشترکین و مصرف‌کنندگان شبکه برق کشور می‌کند. سد سردشت همچنین، آب شرب ۸۰ هزار نفر از ساکنان شهر سردشت و آب مورد نیاز برای ۷۸۰۰ هکتار زمین کشاورزی را تامین خواهد کرد.
از دیگر سو، پیرو تفاهم‌نامه‌ای که اخیراً میان وزارتخانه‌های نیرو و میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مبنی بر توسعه صنعت گردشگری در حاشیه سدها منعقد شده است، شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران همزمان با دومین همراهی با پویش الف-ب-ایران در طرح سد سردشت، فراخوان سرمایه‌گذاری طرح گردشگری آبی را با حضور ریاست مجلس شورای اسلامی رونمایی کرد. به این ترتیب وزارت نیرو وارد فاز اجرایی این تفاهم‌نامه شده است.
طرح گردشگری سردشت در راستای توسعه گردشگری در منطقه و بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی مناطق کمتر توسعه‌یافته و به منظور ایجاد اشتغال ساکنان مرزنشین کشور تدوین شده است. این طرح پس از طی فرآیندهای قانونی جذب سرمایه‌گذار در سه فاز با احداث دهکده(های) توریستی، اسکله تفریحی، ورزش‌های آبی، ماهیگیری و... و با رعایت تمامی ملاحظات محیط زیستی اجرا خواهد شد.
سومین همراهی آب و نیرو با پویش در نهمین هفته الف-ب-ایران با حضور وزیر نیرو در استان کردستان رقم خورد. ایستگاه پمپاژ اصلی سامانه انتقال آب سد آزاد با صرف اعتباری بالغ بر ۵۲۰ میلیارد تومان و انتقال سالانه ۱۹۰ میلیون مترمکعب آب از سد آزاد به دشت قروه و دهگلان جهت تامین آب شرب، صنعت و کشاورزی ساکنان ۱۰۰ روستای منطقه و با ایجاد ظرفیت اشتغال بیش از ۲۱۵۰ نفر به‌صورت مستقیم و ۱۷۰۰ نفر به‌صورت غیرمستقیم افتتاح شد.
برنامه آتی همراهی با این پویش، افتتاح سد سرنی در استان هرمزگان در اواخر سال جاری خواهد بود. این طرح که از پروژه‌های سازگار با کم‌آبی در ایران به‌شمار می‌رود، بر روی رودخانه سرنی در ۳۶کیلومتری شهرستان میناب واقع شده است. متوسط مقدار بارش سالانه در منطقه میناب کمتر از ۱۰۰ میلی‌متر است، این مقدار بارش به‌صورت سیلاب (در زمان کوتاه با حجم زیاد) اتفاق می‌افتد. بنابراین برای استفاده از آب باران و جلوگیری از ورود تمامی آب شیرین به دریا ساختگاه این سد در فاصله حدود ۲۵کیلومتری از دریا در نظر گرفته شده است.
سد سرنی توان ذخیره‌سازی سالانه حداقل ۶۰ میلیون مترمکعب آب را دارد که برای تامین کمبود آب شرب شهرستان‌های میناب و بندرعباس و بندر خمیر و همچنین برای رعایت حق‌آبه پایین‌دست رودخانه (آب زیست‌محیطی) سالانه ۳/ ۴ میلیون مترمکعب در همه فصول سال رها می‌کند.
از دیگر اقدامات انجام‌شده در شرکت آب و نیرو، انجام پروژه‌ای تحت عنوان هشدار سیل در حوضه‌های آبریز منتهی به طرح‌های شرکت است که با هدف پیش‌آگاهی آبدهی و بهره‌برداری بهینه حوضه‌های آبریز است که توسط تیم پژوهشگر و بسیار توانمند و با استفاده از تلفیق اطلاعات بهروز از ماهواره‌ها و ایستگاه‌های هواشناسی با آخرین نرم‌افزارها و دانش فنی موجود در کشور در حال انجام است. در همین راستا در آذرماه سال جاری این پروژه که برای حوضه‌های آبریز رودخانه‌های مرزی غرب کشور، دز، کرخه، زهره و سرنی برای سال آبی ۹۸-۹۷ در حال انجام است، توانست به عنوان پروژه منتخب در جشنواره پژوهش و فناوری صنعت آب و برق کشور معرفی شود. در واقع وجود سیستم هماهنگ هشدار سیل در مجموعه سدها در کل کشور به نوعی کمک به سیستم دیسپاچینگ آب و مدیریت و بهره‌برداری بهینه از آب مخازن سدها و هماهنگی و کنترل بیشتر بر پایین‌دست سدها و مخازن آبی را امکان‌پذیر می‌کند. با بهره‌گیری از این سیستم به نوعی تصمیم‌گیری‌ها متمرکز خواهد بود و ضمن کاهش تلفات و خسارات در پایین‌دست تا آنجا که ممکن است از به هدر رفتن منابع آب جلوگیری خواهد شد و در واقع افزایش اطلاعات و کنترل یکپارچه علاوه بر آنکه تصمیم‌گیری را برای متولیان بهره‌برداری ساده‌تر و منطقی‌تر می‌کند، با ایجاد بانک اطلاعاتی متمرکز و مفید خلأ وجود داده‌های ارزشمند را کاهش خواهد داد.
سخن آخر اینکه هنوز خاطره خسارات سیلاب‌های عظیم اسفند سال گذشته و فروردین ۹۸ در خاطر مردم استان‌های گلستان، فارس، خوزستان، لرستان و... باقی مانده است، هنوز آثار منفی عدم کنترل سیلاب از چهره شهرها و روستاها زدوده نشده است که بارش‌های جدید آغاز شدند و اخباری از کوت عبدالله و قشم و کرمان و... دست به دست می‌شوند. شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران به عنوان متولی احداث سدهای بزرگ عملکرد موفقی از کنترل سیلاب در آن روزهای سخت با سدهایی که بر روی رودخانه کارون و کرخه و... ساخته است در کارنامه خود ثبت کرد. همچنین مطالعات انجام‌شده بر روی سایر رودخانه‌های کشور حاکی از آن است که راه زیادی باقی است تا بتوان حداکثر بهره‌برداری و استفاده را از پتانسیل آب‌های جاری داشت. طرح‌های بسیاری مدت‌هاست روی میز مانده و خسارت ناشی از سیلاب در پایین‌دست این طرح‌ها می‌تواند هزینه بسیار بیشتری نسبت به احداث آنها روی دست ما بگذارد. امید که این پویش در سال‌های بعد هم تداوم داشته باشد و ما بتوانیم طرح‌های گردشگری اطراف سدهای مذکور را در آن آیین رونمایی کنیم.
