توسعه پایدار
فرزاد ارزانی از ریلگذاری توسعه‌ای در تطابق با محیط زیست می‌گوید
در زمینه توسعه صنعت فولاد با توجه به مسائل زیست‌محیطی فولاد هرمزگان چه اقداماتی انجام داده و شرایط اکنون برای ادامه مسیر چگونه ترسیم شده است؟
فولاد هرمزگان با توجه به محدودیت‌های زیست‌محیطی منطقه و در راستای کاهش اثرات احتمالی ناشی از استقرار و فعالیت شرکت‌های مستقر در منطقه بر روی محیط زندگی، الزامات قانونی و انتظارات جامعه، گام‌های بلندی برای کاهش اثرات سوء تا حداقل ممکن برداشته و بهبود مستمر عملکرد زیست‌محیطی را در دستور کار قرار داده است. بر همین اساس، این شرکت اقدام به تدوین استراتژی با رویکرد رشد پایدار کرده است که از مشخصه‌های بارز آن توجه به مسائل زیست‌محیطی است که در استراتژی فولاد هرمزگان مورد تاکید قرار گرفته است. به عبارت دیگر، ذیل این برنامه، شناسایی و بهره‌مندی از تکنولوژی‌های پیشرفته و سازگار با محیط‌زیست در فرآیند تولید نظیر تولید آهن اسفنجی به روش میدرکس طراحی شده که از مزیت‌های آن، استفاده از گاز متان برای فرآیند احیا به عنوان منبعی ارزان و در دسترس بوده و همچنین کاهش انتشار گازهای گلخانهای را نسبت به سایر روش‌های احیایی در پی داشته است. از سوی دیگر، تولید فولاد به روش کوره قوس الکتریکی با آلایندگی کمتر و بازدهی بالاتر، به‌کارگیری سیستم‌های نوین کنترل آلاینده‌های گاز و ذرات مانند سیستم غبارگیر برای مکش غبار کوره قوس و تجهیزات سیکلون، اسکرابرها و فیلترهای کیسه‌ای از نوع جت پالس برای سایت احیا و آهک نیز در دستور کار این شرکت قرار گرفته است. در کنار این، استفاده از تجهیزات نسل جدید آب‌شیرین‌کن صنعتی به روش اسمز معکوس با ظرفیت اسمی ۳۰ هزار مترمکعب در روز برای حفظ ذخایر منابع آب شیرین در دستور کار قرار گرفته است.
در عین حال، از جمله دیگر مواردی که شرکت فولاد هرمزگان به منظور توجه به مسائل زیست‌محیطی در دستور کار قرار داده است، برخورداری از سیستم تصفیه و بازچرخانی پساب صنعتی با ظرفیت ۱۳۰ مترمکعب در ساعت است که در کنار آن، دو واحد تصفیه‌خانه فاضلاب انسانی بر مبنای تصفیه بیولوژیک با ظرفیت هرکدام هشت مترمکعب در ساعت نیز احداث شده است، به نحوی که مقادیر پارامترهای خروجی از سیستم تصفیه‌خانه، منطبق با ضوابط سازمان حفاظت محیط‌زیست جهت تخلیه به آب‌های سطحی و آبیاری فضای سبز است. یکی دیگر از اقدامات مهمی که در این زمینه انجام شده، ساختارسازی مناسب برای رعایت سایر ملاحظات زیست‌محیطی و پیاده‌سازی سیستم مدیریت زیست‌محیطی بر اساس استاندارد ISO ۱۴۰۰۱ است که توانسته در کنار ارزیابی شاخص‌های زیست‌محیطی، توسعه پایدار صنعت فولاد با اطلاع از چالش‌های پیش‌رو را رقم زند و منابع و قابلیت‌ها، نقاط قوت و ضعف و نیز پیگیری بهبود شرایط زیست‌محیطی را مدنظر قرار دهد و در عین حال، ضمن برآورده‌سازی اهداف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، بهینه‌سازی و ارتقای سیستم‌های کنترل و پایش آلاینده‌ها نظیر نصب تجهیزات آنلاین مونیتورینگ بر دودکش واحد فولادسازی جهت پایش آنلاین ذرات خروجی از دودکش را نیز در دستور کار قرار دهد.
یکی از موارد مهمی که لازم است در اینجا به آن اشاره کنم، احداث و نگهداشت فضای سبز در حدود ۹۰ هزار مترمربع در فولاد هرمزگان و منطقه ویژه است که در کنار آن، مدیریت اجرایی پسماند نیز شامل تفکیک پسماندهای تر و خشک شهری و تحویل به سازمان مدیریت پسماند در دستور کار قرار دارد. در عین حال، تفکیک پسماندهای صنعتی در مالتی باکت مخصوص و تهیه مخازن نگهداری پسماندهای مایع (روغن)، ساماندهی سایت دپوی ضایعات و استفاده مجدد بخش قابل توجهی از ضایعات در فرآیند تولید و فروش بخشی از ضایعات صنعتی که قابلیت استفاده مجدد را ندارند، به شرکت‌های دارای مجوز از سازمان محیط‌زیست نیز در دستور کار قرار گرفته است.
شرکت فولاد هرمزگان در مجموع تلاش کرده تا به منظور حفظ محیط زیست، ارزیابی زیست‌محیطی دوره‌ای واحدها و پیمانکاران، ارتقای فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست از طریق برگزاری برنامه نمادین در مناسبت‌های زیست‌محیطی، نصب تابلوهای زیست‌محیطی، شرکت در نمایشگاه‌ها و همایش‌های زیست‌محیطی، همکاری و تعامل با سازمان‌ها، مراجع نظارتی و سایر ذی‌نفعان در جهت تعهد به مسوولیت‌های اجتماعی شرکت را دنبال کند. به هر حال ارزیابی اثرات زیست‌محیطی طرح احداث و همچنین طرح توسعه فولاد هرمزگان در دستور کار است و به سازمان محیط‌زیست ارائه شده است.
سرمایه‌گذاری در حوزه محیط‌زیست تاکنون چه میزان بوده است و آیا این سرمایه‌گذاری را به عنوان هزینه قبول دارید یا اینکه به مفهوم بازگشت سرمایه است؟
ما به این سرمایه‌گذاری اعتقاد داریم. فولاد هرمزگان هزینه‌های زیادی را چه در قالب اجرای پروژه‌های زیست‌محیطی، تدوین تعمیرات پیشگیرانه و انجام تعمیرات تجهیزات، استفاده از سیستم‌های کنترل آلودگی و چه در زمینه تهیه مواد باکیفیت برای بهبود فرآیند تولید، کاهش مصارف انرژی و آلودگی صرف کرده است، همچنین قراردادهای مستمر در حوزه خدمات عمومی و نظافت صنعتی از طریق برون‌سپاری فعالیت‌ها در حال انجام است که همگی در راستای صیانت از محیط‌زیست تعریف شده است. ما به این سرمایه‌گذاری‌ها اعتقاد داریم.
تا چه میزان موفق به کسب استانداردهای لازم در حوزه محیط‌زیست بوده‌اید؟
همان‌طور که می‌دانید، فولاد هرمزگان از طریق پایش مستمر و مطابق با الزامات سازمان حفاظت محیط زیست، در قالب طرح خوداظهاری و مقایسه آن با استانداردهای زیست‌محیطی در حوزه پساب، خاک و هوا، به دنبال رعایت استانداردها و الزامات این سازمان است و البته نتایج حاصله نیز تاکنون حاکی از تطابق پارامترهای خروجی با استانداردهای ملی است. اما اتفاق مهم دیگری که رخ داده آن است که فولاد هرمزگان، در مرحله استقرار سیستم مدیریت زیست‌محیطی ایزو ۱۴۰۰۱ بر اساس آخرین ویرایش آن (۲۰۱۵) است.
فولاد هرمزگان با چه چالش‌هایی در راستای حفاظت از محیط زیست مواجه است و برای رویارویی با آنها، چه مسائلی را تجربه کرده است؟
در شرایط کلی باید به این نکته اشاره کنم که عمده مشکلات و چالش‌های پیش‌روی صنعت فولاد و به ویژه فولاد هرمزگان، به دلیل ماهیت فرآیند صنعت فولاد است. همان‌طور که می‌دانید، حجم زیادی از ضایعات، از جمله سرباره کوره‌ای فولادسازی و نرمه آهک تولید می‌شود که به دلیل نبود صنایع تبدیلی در منطقه و عدم استفاده از این ضایعات در زیرساخت‌های راه و ساختمان، یکی از معضلات صنایع فولادی شکل می‌گیرد که به هر حال باید نسبت به آن توجه لازم را مبذول داشت. نکته حائز اهمیت دیگر آن است که از طرف دیگر، با توجه به قرارگیری شرکت فولاد هرمزگان در منطقه ویژه اقتصادی صنایع و معدنی خلیج فارس، فضای کافی برای انبارش پسماندهای صنعتی وجود ندارد و محدودیت‌های حاکم بر قوانین و مقررات گمرکی منطقه ویژه، سبب ایجاد محدودیت در صدور مجوز خروج شده است و همین موضوع، شرکت را در مدیریت بهینه پسماندها، دچار چالش کرده است. در این میان، باید به این نکته توجه داشت که لزوم تامین به موقع تجهیزات و قطعات بخش تولید و تجهیزات کنترل آلاینده‌ها، خود می‌تواند اثر مثبتی بر عملکرد زیست‌محیطی شرکت‌ها داشته باشد؛ ضمن اینکه می‌توان شرایطی را فراهم کرد تا از طریق بومی‌سازی و ساخت این قطعات، بتوان محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های ظالمانه را خنثی کرد.
نکته حائز اهمیت در مسائل زیست‌محیطی، چالش‌های مرتبط با مسائل آب است. در واقع، همواره یکی از مسائلی که در مقابل گسترش صنعت فولاد مطرح می‌شود، مسائل مرتبط با موضوع آب و کمبودهای آب است. در این میان با توجه به اینکه فولاد هرمزگان نیز در این رابطه با مشکلاتی مواجه است، چه اقداماتی در جهت کاهش میزان آب مصرفی در این واحد صنعتی انجام شده است و نتیجه آن، چه میزان صرفه‌جویی بوده است؟
همان‌طور که می‌دانید، صنعت فولاد در زمره صنایعی است که در فرآیند تولید خود، نیاز به آب دارد؛ بر همین اساس نیز، شرکت فولاد هرمزگان با احداث آب شیرین‌کن با ظرفیت ۳۰ هزار مترمکعب در روز، اقدام به تامین آب مورد نیاز خود از طریق شیرین‌سازی آب دریا می‌کند و از طریق بازچرخانی آب در فرآیند، میزان آب مورد نیاز خود را به حداقل می‌رساند. در واقع، شرکت فولاد هرمزگان، توانسته با ساخت و راه‌اندازی تصفیه‌خانه پساب بهداشتی، علاوه بر تصفیه فاضلاب تولیدی خود، اقدام به تصفیه فاضلاب بهداشتی چندین شرکت مستقر در منطقه ویژه کند و پساب حاصل از آن را برای آبیاری فضای سبز داخل شرکت و بخشی از نیاز فضای سبز منطقه و همچنین شست‌وشوی معابر، به‌کار می‌برد. به عبارت دیگر، تمام تلاش ما این است که بتوانیم زمینه‌ای را فراهم کنیم تا میزان وابستگی این مجموعه صنعتی به آب شهری و سیستم آب کمتر شده و با بازچرخانی آب، بخش عمده‌ای از نیاز خود را تامین کنیم.
به‌رغم تمام اقداماتی که در حوزه رعایت مسائل زیست‌محیطی، به عنوان مدیرعامل فولاد هرمزگان از آن یاد کردید، برخی معتقدند به صورت کلی، معدن و صنایع معدنی، همواره و تحت هر شرایطی، برای محیط‌زیست مضر هستند. اصولاً شما چقدر با این موضوع موافق هستید و راه‌های به حداقل رساندن این زیان‌دهی را در چه مواردی می‌دانید؟
لازم است که به صورت کلی، یک نکته را عرض کنم. واقعیت آن است که انجام هرگونه فعالیت صنعتی، حتماً با تولید آلودگی همراه است و فعالیت‌های معدنی و فلزی نیز از این امر مستثنی نیستند؛ اما آنچه مهم است، انجام فعالیت‌های صنعتی با رویکرد توسعه پایدار است. در واقع، باید این دو موضوع را در کنار هم دید و علاوه بر اینکه صنعت را توسعه داد، مسائل زیست‌محیطی را هم مدنظر قرار داد تا بتوان به توسعه پایدار دست یافت. واقعیت آن است که صنعت فولاد، نقش اساسی در اقتصاد ملی و رفاه جوامع دارد، بنابراین توسعه این صنعت عاملی اثربخش در توسعه سایر بخش‌های اقتصادی به شمار می‌رود و طیف وسیعی از صنایع را برای ادامه حیات، تغذیه می‌کند. اما به هر حال، دستیابی به این مهم تنها با دیدگاه توسعه پایدار و توجه به مسائل زیست‌محیطی امکان‌پذیر است. از سوی دیگر، با توجه به ماهیت پیامدهای زیست‌محیطی مختلفی که تولید فولاد به همراه دارد، می‌توان شرایطی را فراهم کرد که با انجام ارزیابی‌های مرتبط با شاخص‌های توسعه پایدار این صنعت در ابعاد اقتصادی، زیست‌محیطی، اجتماعی و اعمال سیاست‌های مدیریتی صحیح، بتوان تعادل میان توسعه و محیط‌زیست را به وجود آورد.
نکته حائز اهمیت در این میان، استفاده صحیح از منابع خدادادی از جمله معادن است که به هر حال، یکی از راه‌های پیشرفت و توسعه پایدار کشور به شمار می‌رود و از این لحاظ، کشور ما دارای پتانسیل بالایی است. برداشت صحیح از معادن و استفاده از صنایع معدنی، در بالا بردن ارزش‌افزوده مواد معدنی و جلوگیری از خام‌فروشی، یکی از راه‌های ایجاد ارزش برای کشور محسوب می‌شود و از طرفی توجه به شرایط کشور و راهبردهای اتکا به توان و تولید داخل نیز، ضرورت بهره‌برداری صحیح از معادن و ایجاد ارزش‌افزوده از طریق صنایع پایین‌دستی را بیش از پیش نمایان می‌سازد؛ اما به هر حال، سیاست‌های توسعه پایدار و استفاده از تکنولوژی‌های جدید در استفاده حداکثری از معادن، در جهت جلوگیری از اتلاف منابع، نیاز به توجه بیشتر دارد.
سوال دیگری که در این میان مطرح می‌شود آن است که آیا به‌کارگیری انرژی‌های نوین یا کاستن از مصارف انرژی، می‌تواند در فرآیندهای تولید، به صرفه باشد؟
به هر حال کنوانسیون تغییرات اقلیم، به موضوع تولید و انتشار گازهای گلخانهای حاصل از مصرف سوخت‌های فسیلی می‌پردازد. همان‌طور که می‌دانید صنایع فولادی، جزو صنایع انرژی‌بر هستند و با توجه به اینکه منبع انرژی مورد استفاده در نیروگاه‌های کشور، عمدتاً سوخت‌های فسیلی است، می‌توان با جایگزین کردن روش‌های نوین تامین انرژی مانند استفاده از انرژی خورشید یا انرژی باد و امواج، میزان استفاده از سوخت‌های فسیلی را کاهش داد و به تبع آن، میزان انتشار گاز CO۲ و سایر گازهای گلخانهای نیز کاهش می‌یابد. همچنین با استفاده از تکنولوژی به‌روز، نوسازی صنایع معدنی و به‌کارگیری سیستم‌های کنترل آلودگی با کارایی بالا، می‌توان میزان انتشار گازهای گلخانهای را به حداقل رساند. شاید بد نباشد به این نکته هم اشاره کنم که در آخرین اجلاسی که در رابطه با تغییرات اقلیمی در پاریس برگزار شد، ایران نیز متعهد شد در فاصله زمانی سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۳۰، حدود چهار درصد میزان انتشار گازهای گلخانهای خود را کاهش دهد.
از طرفی با مطرح شدن بحث کوپن کربن در آینده، چنانچه کشورها نتوانند میزان انتشار خود را کاهش دهند، باید سهم انتشار کربن را از کشورهایی که فاقد صنعت هستند، خریداری کنند که به نظر می‌رسد این امر، باعث بالا رفتن هزینه‌های تولید خواهد شد. به هر حال دنیا در حال حرکت به سمت تمرکز بیشتر بر مسائل زیست‌محیطی و رعایت اصولی است که اجرای آن می‌تواند در تعیین سرنوشت نسل‌های آتی موثر بوده و برنامه‌ها نیز در این بین، سال به سال مترقی‌تر می‌شود. بر همین اساس ما نیز پا به پای استانداردهای بین‌المللی، در حال تلاش برای کسب جایگاه بالاتر هستیم و در این میان، از تمام ابزارها و پتانسیل‌ها برای دستیابی به توسعه پایدار بهره‌برداری می‌کنیم. در این میان، شرکت فولاد هرمزگان همه تلاش خود را به کار بسته است تا بتواند در حوزه توجه به مسائل زیست‌محیطی، گام‌های رو به توسعه‌ای بردارد.
ارسال نظر