رشدساز

پیشران رشد اقتصادی واژه‌ای است که این روزها دهان‌به‌دهان اهل اقتصاد و حتی دیگر مردم می‌چرخد. دلیل آن را باید در کند بودن ماشین اقتصادی دانست که به دنبال شتاب‌گیری آن با پیشرانه‌ای جدید است. اقتصاد ایران، به دلیل ویژگی‌های خاص جغرافیایی و زمین‌شناختی، از مزیت‌ها و ظرفیت‌های منحصربه‌فردی برخوردار است که بهره‌برداری از این مزیت‌ها و ظرفیت‌ها، باعث می‌شود بسیاری از بخش‌های اقتصاد بتوانند به عنوان پیشران رشد مطرح شوند به همین جهت نیز این پیشران چندین‌بار تغییر کرده است و پیشرفت نیز کرده که نشان از سیر تحولات اقتصادی ایران دارد ولی به طور کلی یک سیر منظم تاریخی از این نظر وجود دارد.

بدین صورت که ابتدا با افزایش بخش‌های نفت و گاز و سپس با افزایش سرمایه به وجود آمده، بخش صنعت و به تدریج بخش خدمات نقش پیشران رشد را ایفا می‌کنند. اهمیت معدن از این جهت است که علاوه بر معدن به عنوان دومین منبع زیرزمینی پراهمیت، صنایع معدنی نیز وجود دارند. معدن یکی از بخش‌هایی است که با وجود ظرفیت‌های عظیم بالقوه در کشور، هنوز توسعه نیافته است. در آن طرف، صنعت وجود دارد که صنایع مرتبط با منابع زیرزمینی مانند پتروشیمی و صنایع معدنی، با توجه به مزیتی که کشور به لحاظ منابع زیرزمینی دارد، همچنان مانند قبل می‌توانند به عنوان پیشران رشد مطرح باشند. در برنامه ششم نیز، به عنوان پیشران اقتصاد، معدن و صنایع معدنی، مورد توجه قرار گرفته است.  به طور کلی می‌توان نفت و معدن را شبیه یکدیگر دانست، زیرا در چرخه تجاری جهانی رونق و رکود واکنش یکسانی دارند. ولی در اینجا یک تفاوت کلیدی بسیار مهم وجود دارد که این بخش شتاب‌دهنده اصلی صنعت و خدمات کشور است.

نفت تا مقطعی، به طور بلامنازع پیشران یکه‌تاز اقتصاد ایران بوده، با این حال نفت دیگر مانند قبل به دلیل افزایش هزینه‌های دولتی و همچنین کاهش قیمت، سوخت قدرتمندی برای اقتصاد کشور نیست. با وجود اینکه بخش معدن کمتر از دو درصد از اقتصاد ایران را در اختیار خود دارد، ولی دارای یک ضریب فزاینده پراهمیت در اقتصادی است که ۳۰ درصد آن به معدن وابسته است. بنابر تحقیقات مرکز پژوهش‌های مجلس، به‌طور میانگین افزایش یک واحد تقاضای نهایی بخش معدن منجر به افزایش ۴۳/ ۱ واحد تقاضای نهایی سایر بخش‌های اقتصاد می‌شود. همان‌گونه که در بالا اشاره شد، علاوه بر بخش صنعت، بخش حمل‌ونقل مهم‌ترین تاثیر‌پذیرنده معادن کشور است، به گونه‌ای که افزایش یک واحد سرمایه‌گذاری در این بخش، باعث افزایش ۳۳‌واحدی ارزش افزوده در بخش صنعت ساخت وسایل حمل‌ونقل می‌شود که به واسطه آن خدمات به عنوان بزرگ‌ترین سهم‌ برنده اقتصاد کشور را نیز می‌توان بهره‌مند دانست.

تمام این آمار نشان می‌دهد که بخش معدن خود کوچک است، ولی دارای قدرت عظیمی در گرو افزایش سرمایه‌گذاری است. صنعتی که خودکفایی تکنولوژیک در آن به طور کافی وجود دارد و در منطقه‌ای حضور داریم که علاوه بر ۸۰ میلیون بازار ایران، با ۵۰ میلیون بازار متمول اعراب مواجه است. کشورهایی که از نظر صنایع نفتی و وابسته نسبتاً موفق هستند، با این حال معادن مهجوری دارند. توصیفات نشان از آتش زیر خاکستری است که در صورت شعله‌ور شدن، اقتصاد ایران را با شتاب عجیبی به پیش می‌فرستد.