بازوی توسعه رفاه اجتماعی
واکاوی طرح‌های مسوولیت اجتماعی بانک قرض‌الحسنه مهر ایران
مرور اجمالی بر فعالیت‌های این بانک، نشان‌دهنده پایبندی به اهداف تعریفی در راستای مسوولیت‌های اجتماعی است. بررسی عملکردهای این بانک طی یک دهه فعالیت، حاکی از آن است که گام‌های مثبت و موثری در راستای کاهش آسیب‌های اجتماعی و توزیع صحیح عدالت و ثروت برداشته است. برای مثال انعقاد تفاهم‌نامه با سازمان زندان‌ها و پرداخت وام‌های قرض‌الحسنه به زندانیان و خانواده‌های آنان که نقش ارزنده‌ای در کاهش آمار بازگشت به زندان‌ها داشته است، از جمله فعالیت‌های مهم این بانک است. همچنین اعطای تسهیلات به مددجویان سازمان بهزیستی و کمیته امداد که در واقع حمایت از نیازمندان واقعی جامعه را تداعی می‌کند، در دستور کار مدیران بانک قرض‌الحسنه مهر ایران قرار دارد و به نتایج قابل قبولی هم دست یافته است. آنچه از عملکرد این بانک طی یک دهه فعالیتش قابل برداشت است، پایبندی به مسوولیت‌های اجتماعی است که در قالب طرح‌های مختلف اجرایی شده است. برای مثال سه طرح کلیدی و مهم «پیوند مهر ایران»، «اندوخته بانوان مهر ایران» و «طرح اندوخته خانواده مهر ایران» جزو طرح‌های مهمی است که اگر با سیاست‌ها و برنامه‌های مکمل دولتی همراه شود، مزایای بسیاری برای جامعه در برخواهد داشت. از این‌رو در یادداشت پیش‌رو تلاش شده است تا این سه طرح مهم واکاوی و بررسی شود.
طرح اندوخته بانوان مهر ایران
مفاد این طرح به شرح زیر است: بانک قرض‌الحسنه مهر ایران با هدف ارزش‌آفرینی بیشتر برای جامعه بانوان کشور و توانمندسازی بانوان خانه‌دار و کارآفرین و به‌منظور ارائه خدمات بانکی متناسب با این قشر، اقدام به اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه در قالب محصولی جدید با عنوان «اندوخته بانوان مهر ایران» کرده است. در این طرح جامعه هدف به سه گروه تفکیک می‌شود:
۱- بانوانی که شخصاً نسبت به افتتاح حساب و واریز مبلغ مستمر ماهانه اقدام کرده و با ایجاد میانگین لازم بر اساس شرایط طرح مشمول دریافت تسهیلات می‌شوند.
۲- بانوانی که به واسطه افتتاح حساب و واریز مبلغ مستمر ماهانه توسط همسر یا پدر، با ایجاد میانگین لازم طبق شرایط طرح مشمول دریافت تسهیلات می‌شوند.
۳- بانوانی که سرپرست خانوار هستند و با افتتاح حساب و واریز مبلغ مستمر ماهانه، با ایجاد میانگین لازم طبق شرایط طرح مشمول دریافت تسهیلات می‌شوند.
بسته به اینکه مبلغ واریزی معادل یک میلیون ریال، یک میلیون و ۵۰۰ هزار ریال، دو میلیون ریال یا دو میلیون و ۵۰۰ هزار ریال در هر ماه باشد، سقف تسهیلات فردی و موعد پرداخت تسهیلات در این طرح مطابق مقادیر جدول ۱ خواهد بود. سوال مهمی که بلافاصله مطرح می‌شود این است که این طرح چه کمکی به بانوان خواهد کرد؟ در پاسخ باید گفت یکی از مهم‌ترین مشکلات جامعه اقتصادی ایران نرخ بسیار پایین مشارکت زنان در بازار کار است. به گونه‌ای که تفاوت نرخ مشارکت بین مردان و زنان در بازار کار ایران به بالای ۵۰ درصد می‌رسد. این حقیقت نشان می‌دهد، اقتصاد ایران نتوانسته است زمینه‌های لازم برای حضور موثر زنان در بازار کار را فراهم کند.
تحقیقات بسیاری نشان می‌دهد، موانع سد راه حضور فعال زنان در فعالیت‌های اقتصادی و مشارکت در توسعه پایدار به عوامل مختلفی همانند مشکلات فرهنگی، مشکلات مالی و کمبود منابع مالی و سرمایه‌ای، عدم مالکیت پول و سرمایه و... برمی‌گردد که لازم است، سیاست‌های مناسبی برای برون‌رفت از این وضعیت ناخوشایند تعریف و اجرایی شود. از این‌رو طرح اندوخته مهر بانوان بانک قرض‌الحسنه مهر ایران دقیقاً با همین هدف و برای کمک به رفع مشکلات سرمایه‌ای و مالی بانوان برای راه‌اندازی کسب‌وکار تهیه شده است. در حقیقت ارزش‌آفرینی بیشتر برای جامعه بانوان کشور و توانمندسازی بانوان خانه‌دار و کارآفرین در دستور این طرح قرار دارد و در صورتی که مکمل‌های لازم از قبیل آموزش کسب‌وکارهای خانگی و صنایع دستی (مانند گلیم‌بافی، قالیبافی، حصیربافی و...) فراهم شود و مشکلات سمت تقاضا هم تا حدودی مرتفع شود، آنگاه این طرح کمک شایانی به افزایش نرخ مشارکت زنان در بازار کار خواهد کرد. در پایان لازم به ذکر است که اگر این طرح و طرح‌های مشابه با مکمل‌های مناسب و سیاست‌های کارسنجی‌شده همراه شود، موجبات کاهش نرخ بیکاری، کاهش بزهکاری، افزایش تولید ملی و افزایش رفاه خانوارهای ایرانی را فراهم خواهد کرد.
طرح پیوند مهر ایران
در راستای تسهیل امر ازدواج جوانان دو برنامه؛ طرح یکم پیوند مهر ایران و طرح دوم پیوند مهر ایران از سوی بانک قرض‌الحسنه مهر ایران تعریف شده است. جامعه هدف طرح یکم؛ افرادی هستند که در سن ازدواج بوده یا قصد ازدواج در آینده‌ای نزدیک دارند. این افراد می‌توانند با افتتاح حساب قرض‌الحسنه پس‌انداز طرح یکم پیوند مهر ایران از تسهیلات قرض‌الحسنه کمک‌هزینه ازدواج تا سقف ۴۰۰ میلیـون ریـال برخوردار شوند. جامعه هدف طرح دوم؛ افرادی هستند که فعلاً در سن ازدواج نیستند، ولی به‌واسطه آینده‌نگری خود یا والدینشان به تامین آتیه خود می‌اندیشند. این افراد می‌توانند با افتتاح حساب قرض‌الحسنه پس‌انداز طرح دوم پیوند مهر ایران از تسهیلات قرض‌الحسنه کمک‌هزینه ازدواج تا سـقف ۸۰۰ میلیون ریال برخوردار شوند.
سوال اینکه طرح پیوند مهر چه مزیت‌هایی در دل خود دارد، که لازم است بیشتر به آن توجه شود؟
اولین و مهم‌ترین مزیت طرح یکم و دوم پیوند مهر ایران، تشویق جوانان و خانواده‌ها به پس‌انداز کردن و برنامه‌ریزی مالی میان‌مدت تا بلندمدت برای ازدواج است و شرایطی را فراهم می‌کند که بدون نیاز به منابع دولتی و سایر منابع قرض‌الحسنه، تنها و تنها از محل تجمیع اندوخته‌های جوانان و مشارکت جمعی خود ایشان، تامین هزینه‌های ازدواج و شروع زندگی مشترک را برای آنها تسهیل کند. هرچند که قدرت پس‌انداز مردم ایران بنا به دلایلی مانند تله تورم و ناتوانی دولت‌ها در تقویت واقعی دستمزدها از سال ۱۳۸۸ رو به کاهش نهاده است و این مساله استفاده از مزایای این طرح را دچار چالش کرده است اما اگر فرآیند مهار تورم همچنان ادامه پیدا کند و نظام بانکی روی اصلاحات ساختاری را به خود ببیند، این طرح کمک شایانی به تسهیل ازدواج جوانان این مرز و بوم خواهد کرد.
مزیت دیگر این طرح شامل افرادی است که به هر دلیلی تجربه تلخ شکست در زندگی مشترک را دارند و با تلاش و همت خود سعی در جبران شکست و تشکیل خانواده جدیدی دارند. این طرح به آنها اجازه می‌دهد، تا دوباره برای هدف خود پس‌انداز کنند و در طول یک دور کوتاه از قبل پس‌انداز خود بتوانند، تسهیلات لازم برای پوشش هزینه‌های ازدواج یا حتی فراتر از آن را فراهم کنند. از دیگر مزایای طرح پیوند مهر، می‌توان به نقش مشارکتی و خیررسانی اعضای طرح مذکور به یکدیگر اشاره کرد. از آنجا که بانک قرض‌الحسنه مهر ایران یک بانک تخصصی در حوزه قرض‌الحسنه است و تمام منابع آن به پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه تخصیص می‌یابد، در تمام مدتی که یک فرد در حال پس‌انداز در طرح و طی کردن دوران پس‌انداز خویش است، منابع اندوخته وی از طریق بانک در امر خیر و سنت الهی قرض‌الحسنه تخصیص می‌یابد. به عبارت دیگر مشارکت‌کنندگان در این طرح نه‌تنها از تسهیلات قرض‌الحسنه برخوردار می‌شوند بلکه خود آنها نیز در دوران پس‌انداز قرض‌الحسنه، مشغول قرض دادن بر اساس سنت الهی و اسلامی قرض‌الحسنه هستند.
طرح اندوخته خانواده مهر ایران
این طرح در راستای حمایت از صندوق‌های خانوادگی و تشویق عموم مردم به مشارکت و سهیم شدن در امر قرض‌الحسنه در دستور کار بانک قرض‌الحسنه مهر ایران قرار گرفته است. در این مدل همانند صندوق‌های رایج در بین خانواده‌ها، اعضا با پرداخت حق عضویت ماهانه و تجمیع مبالغ خرد علاوه بر پس‌انداز، به واسطه هم‌افزایی و حمایت بانک از تسهیلات قرض‌الحسنه بهره‌مند می‌شوند. برخلاف روال مرسوم در صندوق‌های خانگی که صرفاً از محل حق عضویت اعضا اقدام به هم‌افزایی و پرداخت مبالغ تجمیعی به اعضا می‌کنند، در این مدل بانک با پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه حمایتی، میزان دریافتی اعضا را افزایش می‌دهد. تعداد اعضا در این طرح، متغیر و مبلغ حق عضویت در ابتدای طرح و حسب نظر متقاضیان مشخص و تا پایان دوره ثابت خواهد بود. همچنین مدت زمان پرداخت حق عضویت به وسیله اعضا ده ماه و به صورت مستمر ماهانه است و شروع پرداخت تسهیلات بعد از ماه سوم (پس از دریافت حق عضویت چهارم) بوده و به صورت ماهانه (۱۰ فقره تسهیلات در ۱۰ ماه متوالی) به عضو یا اعضای معرفی‌شده پرداخت می‌شود. مبلغ تسهیلات پرداختی بر اساس فرمول (تعداد اعضا×مبلغ حق عضویت ماهانه×۲) محاسبه شده و مدت زمان بازپرداخت تسهیلات هم ۲۲ماهه است.
برای مثال اگر برای تعداد اعضای خانواده پنج‌نفره حق عضویت ماهانه یک میلیون ریال باشد، با در نظر گرفتن مفروضات مدل، مجموع حق عضویت برابر پنج میلیون ریال در هر ماه و میزان تسهیلات بانک از ماه سوم به بعد (پس از دریافت حق عضویت چهارم) معادل ده میلیون ریال خواهد بود که به تعداد حق عضویت‌های پرداخت‌شده (۱۰ مورد) در ۱۰ ماه متوالی با اقساط ۲۲ماهه پرداخت می‌شود.
و اما طرح از نظر اقتصادی چه مزایای زیادی دارد؟ این طرح که ایده آن از صندوق‌های قرض‌الحسنه خانگی گرفته شده است، در واقع رویکردی جدید برای توسعه سنت قرض‌الحسنه و قانونمندتر کردن این طرح است. از یک طرف شرایط دشوار اقتصادی باعث شده قدرت خرید عامه مردم برای تهیه مایحتاج زندگی و لوازم ضروری نظیر جهیزیه، خانه و خودرو یا تامین مخارج بیمارستان و عروسی نسبت به گذشته کاهش پیدا کند و از سوی دیگر، برای تامین این هزینه‌ها، گرفتن وام از بانک‌ها مستلزم پیدا کردن چندین ضامن، عبور از بوروکراسی پیچیده و در نهایت برگرداندن دو یا سه برابر اصل پول است. در چنین وضعیتی طرح اندوخته خانواده مهر ایران که در واقع نقش بانک‌های قرض‌الحسنه خانوادگی را در یک قالب قانونی‌تر ارائه می‌کند، مفید و ارزنده به نظر می‌رسد و در صورتی که با تبلیغات مناسب همراه شود، احتمالاً کارایی مناسبی خواهد داشت. ضمن آنکه به نظر می‌رسد، پیچیدگی‌های قانونی دیگر تسهیلات شبکه بانکی را ندارد و سپرده‌های خانواده خود تضمین قانونی لازم و کافی برای آن خواهد بود.
علاوه بر آن فراهم کردن امکان پس‌اندازهای کوچک و تبدیل به یک سرمایه متوسط یکی از کارکردهای مثبت این طرح است. تحت چنین شرایطی، بسیاری از نیازهای مالی مشارکت‌کنندگان از قبل پس‌اندازهای خرد و دریافت تسهیلات متوسط برطرف خواهد شد و همچنین سنت نیکوی قرض‌الحسنه در جامعه جاافتاده‌تر خواهد شد. مضافاً آنکه این طرح در صورت موفقیت، به افزایش روحیه همدلی و همکاری در بین اعضای فامیل منتج خواهد شد که ثمره آن از صدها کار فرهنگی بیشتر و پربارتر خواهد بود.
سایر طرح‌های مسوولیت اجتماعی بانک قرض‌الحسنه مهرایران
مسوولیت‌های اجتماعی بانک قرض‌الحسنه مهر ایران تنها در سه طرح بالا خلاصه نمی‌شود. این بانک فعالیت‌های پرشمار دیگری نیز در راستای مسوولیت‌های اجتماعی خود انجام داده است. برای مثال در سال ۹۶ اجرای پروژه توانمندسازی دانش‌آموزان مناطق محروم از طریق تهیه و توزیع بیش از ۳۰۰ هزار قلم کالای تحصیلی، آموزشی و بهداشتی با اهداف ۱- توسعه مشارکت با نهادهای آموزشی ۲- توسعه مشارکت با خیرین ۳- توسعه فعالیت‌های اجتماعی ۴- حمایت از دانش‌آموزان مستعد در مناطق محروم ۵- کاهش آسیب‌های اجتماعی ۶- ایجاد عدالت اجتماعی و تحصیلی ۷- رفع تبعیض و محرومیت‌ها، توان‌بخشی و کمک به مسوولیت‌های والدین انجام شده است که دستاوردهایی همچون توانمندسازی علمی دانش‌آموزان مناطق محروم و رفع محرومیت‌زدایی را در پی داشته است.
همچنین در حوزه زیست‌محیطی، اجرای پروژه کمک به بهبود محیط زیست از طریق اعطای وام‌های قرض‌الحسنه برای خرید انشعابات آب و فاضلاب با اهداف ۱- افزایش شاخص سلامت و بهداشت عمومی ۲- مدیریت محدودیت شدید منابع آبی در کشور ۳- توجه به سیستم بازچرخانی آب و پساب ۴- بهبود برنامه‌های زیست‌محیطی ۵- جلوگیری از آلودگی آب‌های روزمینی و سفره‌های آب زیرزمینی از آذرماه سال ۹۵ تاکنون اجرایی شده است.
در پایان باید گفت شرکت و سازمان‌های بزرگ و جهانی امروزه به دلایل متعددی توجه زیادی به مفهوم «مسوولیت اجتماعی شرکت» از خود نشان می‌دهند. این مفهوم اما هنوز در کشور ایران به خوبی جا نیفتاده است و لازم است شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف با پیش‌قدم شدن در این مسیر علاوه بر سودآوری برای خود شرکت به فکر منافع جمعی و سودرساندن به جامعه نیز باشند. در حوزه بانکداری این مهم با ارائه طرح‌هایی که منافع مردم و اشتغال جوانان و بانوان را هدف گرفته است و همچنین به وفادار ماندن مشتری‌ها کمک می‌رساند، معنی و مفهوم پیدا می‌کند. از این‌رو ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت و قرض‌الحسنه و کم کردن موانع پیش‌روی نیازمندان و متقاضیان نیز غیر از مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها نیست، که بانک قرض‌الحسنه مهر تلاش دارد، به تحقق‌بخشی هرچه بیشتر آن کمک کند.
ارسال نظر