غفلت و ضعف مدیریتی؛ بزرگترین چالش «گردشگری سلامت»

فراهم بودن زیرساخت‌های گردشگری در این شهر در کنار وجود مراکز بیمارستانی، درمانی و کلینیک‌های مجهز به انضمام اطبای حاذق، این شهر را به مقصدی مطلوب برای توسعه ظرفیت‌های گردشگری سلامت تبدیل کرده است. فعالان بخش خدمات گردشگری و تشکل‌های وابسته به این حوزه، از این ظرفیت استقبال می‌کنند اما همزمان نگران پررنگ شدن حضور دلالان در این عرصه هستند که با ایجاد یک جریان غیررسمی ‌و فاقد مجوز، توریست‌های سلامت را به اصطلاح «تور» می‌کنند. بی اعتمادی، تخریب وجهه صنعت گردشگری کشور، تهدید سلامت این گردشگران و... شماری از تبعات تداوم حضور دلالان در این عرصه است. در همین راستا و به منظور ساماندهی و توسعه خدمات گردشگری سلامت در مشهد، کمیسیون گردشگری و خدمات اتاق بازرگانی خراسان رضوی با تشکیل کارگروهی تخصصی در این حوزه، به بحث گردشگری سلامت ورود داشته و تلاش کرده است تا موانع را از میان بردارد و زنجیره ای از خدمات رسمی‌و دارای مجوز را در این بخش ایجاد نماید. به همین بهانه سراغ جمعی از کارشناسان و اعضای کارگروه مربوطه رفتیم و با آنها از یک ظرفیت مهم و اقدامات کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی در راستای بهره‌مندی از آن گفتیم:


توان بخش خصوصی برای توسعه زیرساخت‌های گردشگری سلامت در مشهد

کمتر از یک دهه از جدی شدن بحث «گردشگری سلامت»  و تاکید بر توسعه زیرساخت‌های آن در مشهد می‌گذرد. در همین رابطه در سال ۹۲ پژوهشی با عنوان «بررسی و تحلیل چالش‌های گردشگری سلامت مشهد از منظر بیماران خارجی» در چهار بیمارستان مشهد به عمل آمد که نتایج آن نشان می‌داد؛ مهم ترین دشواری‌هایی که گردشـگران سلامت مشهد در مراجعه و اقامت با آن مواجه بوده‌اند، شامل: ضـعف در سیسـتم بازاریـابی و اطـلاع رسـانی در فرآیندهای پذیرش و درمان در شهر مشهد، ضعف سیستم پذیرش الکترونیکی بیماران، نحوة پرداخت هزینـه‌ها و ضـعف سیستم مبادلات مالی ونبود پشتیبانی زبان‌های خارجی در بیمارستان‌ها، فقدان بسته‌های کامـل گردشـگری سلامت، مشکلات مربوط به فرآیندهای اخذ ویزا و حمل و نقل درون شهری بوده است.

این‌ها همان مشکلاتی هستند که «محمد قانعی»، رئیس کمیسیون گردشگری و خدمات اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز بدان اشاره می‌کند و می‌گوید: البته طی سال‌های اخیر در زیرساخت‌های گردشگری شهر مشهد، تحولات بسیاری حاصل شده است که ایجاد مراکز اقامتی در درجات مختلف و با امکانات و ظرفیت‌های مطلوب، یکی از مهم‌ترین‌های آن به شمار می‌آید. در حال حاضر ۵۰درصد مراکز اقامتی کشور در مشهد استقرار دارد و از این منظر پتانسیل بالایی برای پذیرایی از گردشگران بین‌المللی در اختیار داریم. موضوع اسکان برای گردشگران سلامت که دوره اقامت طولانی‌تری را به جهت سپری نمودن دوره نقاهت تجربه می‌کنند، حائز اهمیت است اما حلقه‌های متعدد دیگری از زنجیره‌ خدمات این بخش وجود دارد که باید گام‌به گام تامین شوند.

شاخص‌ترین امتیاز توسعه گردشگری، «اشتغال‌زایی» است

رئیس اتحادیه هتل‌داران خراسان رضوی از اهمیت حضور و نقش‌آفرینی بخش خصوصی در تامین زیرساخت‌ها می‌گوید و تاکید دارد که باید در این عرصه نوعی هدایتگری سرمایه انجام پذیرد: «در حال حاضر تقاضا از سوی گردشگران خارجی وجود دارد. تفاوت هزینه‌های درمان در ایران و وجود پزشکان و کادر درمانی حاذق و توانمند، انگیزه کافی را در این حوزه، ایجاد کرده است و به نوعی حول این ظرفیت باید خدمات و امکانات مکمل شکل بگیرد.»

محمد قانعی از تاثیری می‌گوید که توسعه گردشگری به ویژه در شاخه «سلامت» آن می‌تواند بر اقتصاد این خطه داشته باشد و می‌افزاید: شاخص‌ترین امتیاز توسعه گردشگری، «اشتغال‌زایی» است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که به ازای ورود هر گردشگر خارجی تا شش شغل مستقیم ایجاد می‌شود پس اگر این ظرفیت برای ایجاد اشتغال در خطه خراسان مغتنم شمرده شود، تحولات مثبتی را شاهد خواهیم بود. از طرفی نام گرفتن گردشگری به عنوان دومین صنعت مهم جهان، حکایت از جایگاه آن در رونق اقتصادی کشورها دارد، امری که نمی‌توان از آن چشم پوشید. وی افزود: در حال حاضر قریب به ۴۵هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری در بخش اقامت گردشگری کشور انجام گرفته که طبعا اگر فضای صنعت در کشورمان رونقی داشته باشد، سرمایه‌گذاری یادشده به چرخه بهره‌وری وارد می‌شود.  

کمیسیون گردشگری محل ارتباط سه بخش گردشگری

رئیس کمیسیون گردشگری و خدمات اتاق بازرگانی خراسان رضوی در ادامه می‌افزاید: خوشبختانه بستری فراهم آمد تا فعالان هر سه بخش گردشگری مرتبط با این عرصه یعنی آژانس‌ها، مراکز اقامتی و اطبا و پزشکان باهم به نوعی مرتبط شوند و نتیجه تعاملات و مطالعات ما نشان داد که اگر اطلاع رسانی درستی در مبدا، به ویژه از سوی سفارتخانه‌های ایران انجام گیرد، بیماران و متقاضیان خدمات سلامت، در مسیر درستی هدایت شده و هشدار لازم نسبت به حضور دلالان نیز به آن‌ها ارائه می‌شود. قانعی خاطر نشان کرد: این کمیسیون، اتاق فکر و ظرفیت مشاوره نهادها و دستگاه‌های مختلف و به ویژه اتاق بازرگانی در مقام پارلمان بخش خصوصی است و تلاش می‌کند که فعالان این عرصه را به مثابه حلقه‌های یک زنجیره خدماتی پیوند دهد و خلاء‌های پژوهشی و مطالعاتی در این حوزه را مرتفع سازد.

۱۲ بیمارستان در مشهد از وزارت بهداشت مجوز خدمات بین‌الملل گرفته‌اند

دکتر شاپور بدیعی معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به این که بیشتر گردشگران سلامت از کشورهای کویت، بحرین، قطر، افغانستان، عراق، تاجیکستان و ترکمنستان به مشهد سفر می‌کنند گفت: بیشترین نیازهای درمانی گردشگران سلامت شامل اقدامات جراحی قلب باز، جراحی عروق، جراحی عمومی، ارتوپدی، خدمات پوست، مو و زیبایی و خدمات دندان‌پزشکی، زنان و نازایی است. معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: تعداد گردشگران سلامت مشهد طی سال‌های اخیر روند صعودی داشته و چندین برابر این میزان نیز خدمات درمانی سرپایی به گردشگران سلامت ارائه می‌شود. وی افزود: وجود حرم ملکوتی امام رضا(ع)، توانمندی بالای پزشکان از نظر علمی ‌و تجربی، مراکز تشخیصی و درمانی مجهز، وجود منابع طبیعی و چشمه‌های آبگرم، تنوع داروهای گیاهی و کاهش نرخ خدمات از جمله ظرفیت‌های جذب زائر و گردشگر سلامت در مشهد و استان خراسان رضوی به شمار می‌روند.

بدیعی ادامه داد: جذب گردشگر سلامت یا توریسم درمانی یکی از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های ویژه مشهد در حوزه سلامت به شمار می‌رود و دانشگاه علوم پزشکی مشهد در این زمینه پیشگام است. وی گفت: اقدامات و برنامه‌های در دست انجام دانشگاه علوم پزشکی مشهد با محور تسهیل فرآیندهای گردشگری سلامت می‌تواند به عنوان الگو در سطح کشور اجرا شود. دکتر محمداسماعیل خیامی‌مسئول دفتر گردشگری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز گفت: تاکنون ۱۲ بیمارستان در مشهد از وزارت بهداشت مجوز «IPD» (پذیرش بیماران خارجی) را گرفته‌اند و چند بیمارستان دیگر نیز در حال فراهم آوری امکانات و زمینه لازم برای اخذ این مجوز هستند.

ثبت ۱۶ شرکت گردشگری سلامت در خراسان رضوی

دکتر محمداسماعیل خیامی ‌از ثبت ۱۶ شرکت گردشگری سلامت در خراسان رضوی نیز خبر و ادامه داد: با استقرار و استحکام این شرکت‌ها در طول زمان، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مجاب خواهند شد به جای پذیرش بیماران از طریق واسطه‌های بدون مجوز، از این طریق بیماران را پذیرش کنند. مسوول دفتر گردشگری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: این شرکت‌ها حلقه واسط بین بیماران و مراکز درمانی هستند و با استقرار در کشورهای هدف و ارتباط مستقیم با بیماران و مراکز درمانی، خدمات درمانی و گردشگری را از مبدا تا مقصد به بیماران خارجی ارائه می‌دهند. وی افزود: نرخ خدمات درمانی ارائه شده به گردشگران سلامت در ایران از کشورهای منطقه کمتر و کاملا رقابتی است.

خیامی‌ادامه داد: هم اینک سقف تعرفه‌های خدمات تشخیصی و درمانی گردشگری سلامت در دانشگاه علوم پزشکی مشهد در دو حوزه سرپایی و بستری برای مراکز خصوصی، دولتی و خیریه تعیین شده است؛ مراکز درمانی را تشویق می‌کنیم تا بسته‌های درمانی خود را با نرخ رقابتی تهیه و به بیماران خارجی عرضه کنند. وی به چالش‌های گردشگری سلامت نیز اشاره و بیان کرد: هم‌اکنون بسیاری از گردشگران سلامت از مسیرهای غیرحرفه‌ای به پزشکان معرفی می‌شوند و این اقدام آسیب زا است. مسوول دفتر گردشگری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد فقدان نظام و برنامه جامع گردشگری سلامت، دلال بازی، نبود پوشش بیمه‌ای بین‌المللی و تبلیغات ناکافی را از مهم‌ترین چالش‌های فراروی صنعت گردشگری سلامت در ایران برشمرد.

اما در حالی‌که مقامات مسئول در دانشگاه علوم پزشکی مشهد، خبر از حضور متوسط ماهانه ۹۰ گردشگر سلامت در مشهد می‌دهند، «قانعی» از چالشی می‌گوید که همین شمار با آن درگیرند: «متاسفانه حضور دلالان در بخش گردشگری سلامت در مشهد پررنگ است. علت را باید در عدم برنامه‌ریزی صحیح طی سال‌های گذشته دانست. در برهه‌ای تقاضا شکل گرفت، اما خلاء یک رویکرد منسجم در این حوزه باعث شد تا این جای خالی را سودجویانی پر کنند که تقاضای این بخش را با اماکن اقامتی فاقد مجوز و خدمات پزشکی نامرغوب پاسخ گفتند. گاه شاهد بودیم که از مسافر، چندین برابر بهای واقعی خدماتی که دریافت کرده، پول اخذ شده است که این اعتماد گردشگر را از بین می‌برد.

وی تاکید کرد: خوشبختانه شاهد ورود شرکت‌های تخصصی رسمی‌در این حوزه هستیم اما حمایت و نظارت باید در روند ساماندهی این بخش پُررنگ‌تر شود. تبعات منفی حضور دلالان در این بخش به واسطه مخاطراتی که برای سلامت گردشگران ایجاد می‌کند، دوچندان است و این روند می‌تواند تبعاتی جدی برای نظام درمانی و سیاسی کشورمان رقم بزند و به تبلیغات منفی و رکود این ظرفیت منجر شود. او در ادامه، گوشه ‌چشمی ‌دارد به اقدامات کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی خراسان رضوی در این حوزه و توضیح می‌دهد: بخش خصوصی در این عرصه توانی در اختیار دارد که اگر منسجم و هماهنگ شود می‌تواند نتایج درخشانی را رقم بزند. با درک نیاز موجود و با نگاهی به ظرفیت‌های فراهم آمده، کارگروه گردشگری سلامت را تشکیل دادیم. تلاش ما این است از طریق تعامل با وزارت امور خارجه و به مدد رایزنی و اطلاع رسانی در کشورهای مبدا، توان ما در بخش گردشگری سلامت معرفی و اطلاع رسانی شود.

جولان دلالان و چالش بخش خصوصی دارای مجوز در بازار رقابتی گردشگری سلامت

بنا بر آمارهای اعلامی‌از سوی استانداری خراسان رضوی، در حال حاضر هشت شرکت در حوزه گردشگری سلامت استان فعالند و ۱۲ بیمارستان هم تاکنون مجوزهای لازم برای خدمات‌رسانی در این بخش را دریافت کرده‌اند. ناصر غفران، مدیر‌عامل یکی از همین شرکت‌هاست که تلاش کرده تا از ساز و کارهای رسمی‌و قانونی برای فعالیت در این حوزه بهره بگیرد. البته که مسیر رسمی‌و قانونی که انتخاب کرده، با موانع بروکراتیکی نیز گره خورده تا گلایه‌مند باشد: «دلالان در این عرصه به راحتی جولان می‌دهند و سودهای خوبی کسب می‌کنند آن هم در  شرایطی که کار برای شرکت‌های رسمی‌فعال در این بخش دشوار و با موانع متعددی همراه است.» این عضو کمیسیون گردشگری و خدمات اتاق بازرگانی خراسان رضوی یک مشکل بزرگ را ضعف پژوهش‌ها و تحقیقات در این عرصه عنوان می‌کند و نبود آمارهای متقن و قابل اتکا را عاملی می‌داند که باعث شده تا ظرفیت‌های «گردشگری سلامت» به خوبی برای مسئولان و حتی سرمایه‌گذاران تفهیم نشود.

 سهم بخش خصوصی در توسعه گردشگری سلامت باید نسبت به دولت بالاتر باشد

«پروین دلیری» ‌عضو هیات مؤسس انجمن بانوان حامی‌توسعه گردشگری است که تلاش‌های بسیاری را برای به ثمر رساندن طرح دهکده‌ گردشگری سلامت به انجام رسانده است. او همان ابتدای صحبتمان نقبی می‌زند به تعریف سازمان جهانی گردشگری  از گردشگری سلامت و می‌گوید: این شاخه از گردشگری شامل استفاده از خدماتی می‌شود که به بهبود یا افزایش سلامتی و افزایش روحیه فرد(با استفاده از آب‌های معدنی و گرم، آب و هوا یا مداخلات پزشکی) منجر می‌شوند. با این اوصاف می‌توان گفت که مقوله گردشگری سلامت فراتر از گردشگری درمانی است. وی ظرفیت و پتانسیل‌های مشهد و خراسان رضوی را در حوزه گردشگری سلامت مطلوب می‌داند و یادآور می‌شود: اما به طور کلی زیرساخت‌های گردشگری سلامت در وضعیت مطلوبی نیست و از این حیث هنوز با استانداردهای جهانی فاصله زیادی داریم. دلیری باور دارد که سهم بخش خصوصی در توسعه گردشگری سلامت باید نسبت به دولت بالاتر باشد و عنوان می‌کند: اما متأسفانه با وجود تمایل فعالان اقتصادی به این حوزه گردشگری، به واسطه موانع و چالش‌های دولتی در حوزه اخذ مجوز تا بهره برداری و... آمار فعالان بخش خصوصی گردشگری سلامت در ایران پایین است.

این عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی خراسان رضوی می‌گوید: مشکلات و موانع موجود در این بخش باعث شده تا شاهد کاهش قابل ملاحظه گردشگران سلامت از عراق و افغانستان باشیم، مسوولان، همواره علت این کاهش را اقدامات سودجویان در حوزه گردشگری سلامت، عنوان می‌کنند، اما معتقدم مهمترین موضوع نبود تعامل اقتصادی مناسب با دنیاست که به تبع آن سیستم مدیریتی متخصص، کاردان و یکپارچه در حوزه گردشگری سلامت حاصل نخواهد شد ، ما در صورتی متوجه ضعف‌های خود می‌شویم که با سایر کشورها در تبادل افکار و تجربه باشیم، چنانچه ما با دنیا در تعامل باشیم با توجه به ظرفیت‌های بالا و فوق‌العاده ای که در حوزه گردشگری سلامت داریم، می‌توانیم گردشگران سلامت هم از کشورهای همسایه و هم توسعه‌یافته جذب کنیم.

 بازاریابی ضعیف، چالش توسعه گردشگری سلامت در مشهد

مژگان ثابت تیموری، عضو هیات علمی‌پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی نیز به ظرفیت‌های این شاخه از گردشگری در مشهد اشاره و بیان می‌کند: بر اساس آمار موجود از زیرساخت‌های شهر مشهد، می‌توان چنین برداشت کرد که در برخی حوزه‌های تخصصی نیازمند به توسعه نیستیم ولی در بخش ارائه خدماتِ گذران دوران نقاهت و یا خدمات سلامت بعد از خدمات پزشکی کمبود داریم. آنچه مهم است کمبود و یا نبود زیرساخت‌های پزشکی و خدمات مرتبط با آن نیست بلکه سوء مدیریت و ساماندهی در ارائه خدمات پزشکی و سلامت به مراجعان و گردشگران و وجود دلالان بی شناسنامه و مراکز ارائه دهنده خدمات سلامت و پزشکی فاقد مجوز است که خود باعث بروز مشکلات عدیده به ویژه برای گردشگران خارجی می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: بررسی‌ها نشان می‌دهد در بخش بازاریابی ضعیف هستیم و بیشتر به صورت زیرزمینی و غیر شفاف، جذب مشتری در این حوزه انجام می‌گیرد که لطمه بزرگی به رونق گردشگری سلامت و حتی گردشگری شهر مشهد خواهد زد. دبیر کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی خراسان رضوی تاکید دارد که رقبای ایران در عرصه گردشگری سلامت، منفعل نیستند و تلاش دارند با ارائه خدمات مطلوب‌تر، مشتریان بیشتری را جذب خود کنند. در حال حاضر، به دلیل بازار ارزان کشور هند و تبلیغات و خدمات مطلوبی که برای دوره پس از درمان ارائه می‌شود، بخشی از بازار هدف ما به این مقصد گرایش پیدا کرده است، ترکیه نیز در این عرصه حضوری قدرتمند داشته است. بر این باوریم که رقابت سالم و صادقانه و خدمت‌رسانی با کیفیت به مشتریان، رمز توفیق در این عرصه است.

او فعالیت کارگروه «گردشگری سلامت» ذیل ساختار کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی خراسان رضوی را یک گام مثبت از سوی فعالان بخش خصوصی با مشارکت بعضی دستگاه‌های دولتی مرتبط، برای ساماندهی موضوع مذکور در این خطه می‌داند و خاطر نشان می‌کند: قصد داریم در سال ۹۷، در این کارگروه تخصصی، مسائل این حوزه را با دقت شناسایی کرده و با دریافت آمار دقیق گردشگران سلامت و پیش‌بینی بازار آینده آن، برنامه‌ریزی‌های لازم را جهت جذب این جامعه هدف انجام دهیم. رویکرد دیگر ما رصد بازار جذاب گردشگری سلامت در کشورهای هند و ترکیه و بررسی خدمات گردشگری آن‌ها خواهد بود تا بستری را فراهم کنیم که به ارائه تسهیل شده، ارزان‌تر و جذاب‌تر همان خدمات در کشورمان منجر شود.

دلاوری؛ عضو کمیسیون گردشگری گوشه‌چشمی‌دارد به تلاش اتاق بازرگانی خراسان رضوی برای ساماندهی برخی موانع در این حوزه و ارتقای زیرساخت‌های آن و یادآور می‌شود: در حال حاضر،کارگروه‌های تخصصی گردشگری در این کمیسیون تشکیل شده که یکی از آن‌ها رسالتش پیگیری موضوعات مرتبط با گردشگری سلامت است. در گام‌های نخستین نیز، فعالان این حوزه شناسایی و با یکدیگر مرتبط شده‌اند. تلاش شده تا سرمایه گذاران به این حوزه ترغیب شوند، موانع و مشکلات گردشگری سلامت شناسایی شده و در جهت حل آنها راه حل‌هایی ارائه شود. اتاق بازرگانی از این حیث می‌تواند در بخش خصوصی یکپارچگی و انسجام را رقم بزند. همچنین به عنوان پارلمان بخش خصوصی در ارتباط با اتاق بازرگانی سایر کشورها قرار گرفته و به ترویج و معرفی گردشگری سلامت در ایران و جذب گردشگران خارجی اقدام کند.

دلالان سودجو اعتبار کشور و خدمات پزشکی را تهدید می‌کنند

ناصر غفران؛ عضو کمیسیون گردشگری مشهد نکته مهم دیگری را یادآور می‌شود: یک گردشگرسلامت پنج و حتی گاهی ۱۰برابر بیشتر از یک گردشگر معمولی در مقصد سفر خود هزینه می‌کند. او از قبل، تمام زنجیره تامین خدمات مورد نظر خود در مقصد را پیش‌بینی کرده است و از خدمات آن‌ها بهره می‌گیرد. از سویی این گردشگر چون باید دوره نقاهت خود را تکمیل کند، ماندگاری بیشتری دارد و به واسطه معاینات و چکاپ‌های مختلف، سفرهای متعددی به کشورمان دارد. در مجموع همین عوامل، سودآوری این شاخه از گردشگری را افزون می‌کند.

غفران خاطر نشان می‌کند: فراموش نکنیم، افرادی که در زنجیره خدمات رسانی گردشگری سلامت ایفای نقش می‌کنند، با اصیل ترین سرمایه یک انسان که «سلامت» اوست درگیر هستند. همزمان، اعتبار کشورمان نیز در این حوزه باید مورد توجه قرار گیرد، پس در این عرصه، فعالیت هر ساختاری که بر آن نظارتی وجود ندارد، یک مخاطره جدی به شمار می‌آید. اما متاسفانه شاهدیم عده‌ای سودجو، به واسطه تسلط بر بعضی زبان‌های خارجی در این حوزه فعالیت موفقی دارند. آن‌ها چون فرصتی برای پرزنت خدماتشان در کشورهای مبدا ندارند، بیشتر در نزدیکی بیمارستان‌های مشهد، میدان برق، پنج‌راه، فرودگاه مشهد و... دراصطلاح اقدام به شکار مسافر می‌کنند.

او از تاثیری می‌گوید که این افراد بر کاهش موج گردشگران سلامت داشته اند و یادآور می‌شود: متاسفانه کاهش سود باعث شده تا آن‌ها تلاش کنند تا از اندک سوژه‌هایی که گیر می‌آورند، بیشترین بهره را ببرند. وی با اشاره به اهمیت وجود رایزن سلامت در نمایندگی‌های دیپلماتیک ایران در دیگر کشورهای جهان، خاطر نشان می‌کند: بپذیریم که افراد زیادی در چرخه خدمات‌رسانی با گردشگر سلامت در ارتباطند. از سازمان میراث فرهنگی یا پلیس مهاجرت بگیرید تا دانشگاه علوم پزشکی و همه مراکز مرتبط در بخش خصوصی، خلاصه اگر هر کدام از این حلقه‌ها، در جایگاه خودشان نقش موثر و مفیدی را ایفا نکنند و مانعی ایجاد نمایند، تبعاتش برای کشور ما گران خواهد بود. او اشاره ای دارد به کاهش مراجعات گردشگران سلامت از ترکمنستان به واسطه هشدارهایی که در خصوص بعضی مشکلات به مردم این کشور داده شده است. همچنین مسائل سیاسی را نیز عامل تنزل شمار گردشگران بحرینی و سعودی می‌داند. این فعال صنعت گردشگری ادامه می‌دهد:عراقی‌هایی که به دنبال خدمات سلامتی هستند حالا، بیشتر هند و ترکیه را انتخاب می‌کنند.

او به «کارگروه گردشگری سلامت» اشاره می‌کند که زیرمجموعه کمیسیون گردشگری و خدمات اتاق بازرگانی خراسان رضوی تشکیل شده است و می‌گوید: این کارگروه تخصصی در نظر دارد حوزه‌های مختلف مرتبط با این بخش را به یکدیگر پیوند دهد. خوشبختانه در مدت فعالیت آن، اطلاعات خوبی از بخش‌های مختلف خدمات‌رسان در حوزه گردشگری جمع آوری کرده که می‌تواند در آتیه از آن بهره‌برداری مطلوبی بکند. مثلا بخش اقامتی با شرکت‌های فعال در این بخش پیوند خورده است. همچنین کمیته کارگروه‌های تخصصی شکل گرفته که اجزای آن در حوزه‌های تخصصی خود تولید محتوا می‌کنند.

نبود یک انجمن تخصصی و منسجم در این حوزه

غفران؛ عضو کمیسیون گردشگری و خدمات اتاق بازرگانی خراسان رضوی ادامه می‌دهد: خوشبختانه تاکنون بستر پیوند شرکت‌های گردشگری سلامت با راهنمایان تخصصی، آژانس‌های مسافرتی، مراکز اقامتی و... فراهم آمده است. حتی جلساتی با کلینیک‌ها و مراکز درمانی داشته‌ایم و از آن‌ها دعوت کردیم تا در ارتباط با شرکت‌های تخصصی و دارای مجوز این حوزه قرار بگیرند چون اگر مشکلی در سیر خدمات‌رسانی بروز کند، شرکت مذکور می‌تواند ظرفیت‌های حقوقی لازم را تامین کند، همزمان، خدمات جنبی به ویژه در حوزه ارتباط گیری را با استفاده از مترجمان حاذق انجام می‌دهد. باید بپذیریم که نبود یک انجمن تخصصی و منسجم در این حوزه، به خلائی جدی بدل شده است و کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی خراسان رضوی در حال حاضر بار این بخش را به دوش می‌کشد و از منافع فعالان رسمی‌این حوزه دفاع می‌کند.