نقش حقوق مالکیت معنوی در رشد اقتصادی

خلق ارزش افزوده در سال‌های اخیر با حرکت به سمت اقتصاد دانش‌بنیان محقق شده است. با توسعه بخش خدمات، تشدید فضای رقابتی به دلیل جهانی شدن و ظهور IT رشد اقتصاد دانش‌بنیان تسریع پیدا کرده است. نوآوری در زمینه توسعه و به کارگیری محصولات، فرآیندها و مدل‌های کسب و کار جدید، مولفه اصلی تحولات اخیر است.

در کشورهای OECD حرکت به سمت اقتصاد دانش‌بنیان تحولات ساختاری گسترده‌ای از روش‌های تولید سنتی که اساسا بر پایه دارایی‌های ملموس هستند به سمت فعالیت‌های نوآوری‌محور که بیشتر بر پایه نیروی انسانی و دانش هستند را رقم زده است. علاوه بر این، مزیت رقابتی اقتصادهای نوظهور در تولید و صنایع وابسته به ماشین‌آلات نیز عامل دیگری برای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در کشورهای OECD شده است. حرکت پیوسته به سمت اقتصاد دانش‌محور و بر پایه نوآوری نیاز به شناخت موضوعات مختلفی از جمله نحوه ایجاد دانش، گسترش آن و نحوه به‌کارگیری دانش برای کسب بازدهی اقتصادی دارد. دانش در دارایی‌های فکری، شامل سرمایه انسانی، پژوهش و توسعه (R&D)، حق اختراع و ساختار سازمانی، برای شرکت‌ها بسیار اهمیت پیدا کرده است. در این محیط که بازارهای جهانی در آن به شدت رو به گسترش هستند، شرکت‌ها نیاز به دریافت بازدهی اقتصادی از دارایی‌های فکری خود دارند.

سیاست‌گذاران نیز باید شرایط برای به کارگیری دارایی‌های فکری در حوزه‌های مختلف اقتصادی را فراهم کنند. در سال‌های اخیر شاهد افزایش سرمایه‌گذاری در دارایی‌های فکری هستیم. پژوهش‌های گسترده نشان می‌دهد که دارایی‌های فکری عامل مهمی برای رشد اقتصادی هستند. تکامل و تبادل دانش علمی و فناوری از طریق پژوهش و توسعه (R&D) در سال‌های اخیر سیستماتیک‌تر شده است. دارایی‌های فکری بنابراین در سال‌های اخیر تبدیل به دارایی‌های استراتژیکی برای شرکت‌ها شده‌اند. عاملی که می‌تواند به بقای شرکت‌ها و گسترش آنها در فضای رقابتی امروز و همچنین به رشد اقتصادی به‌صورت کلی کمک کند. بازه دارایی‌های فکری در سال‌های اخیر از تمرکز روی پژوهش و توسعه (R&D) به ثبت حق اختراع و علائم تجاری در کنار مزایای رقابتی هر شرکت (شامل تکنولوژی، database و حتی فرهنگ سازمانی)، ساختار سازمانی و فرآیندها گسترش پیدا کرده است.

با وابسته‌تر شدن فعالیت‌های اصلی شرکت به دارایی‌های فکری و قرار گرفتن دارایی‌های فکری در مرکز فعالیت یک شرکت، دانش در شرکت و مرزهای ملی و بین‌المللی حرکت می‌کند. در این فضا، نوآوری بازارمحورتر و رشد و توسعه آن شتاب گرفته است. همچنین توسعه و فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) این تغییرات را با کاهش قابل توجه هزینه‌ها و برون‌سپاری و از طریق توسعه همکاری با افرادی بیرون از سازمان تسریع بخشیده است. بنابراین در فضای کنونی شرکت‌ها از تولیدات در مقیاس بالای صنعتی به سمت ارائه محصولات و خدمات دانش‌بنیان و بسیار متمایز هستند. جدول شماره یک که نشان‌دهنده اختلاف میان دارایی‌های مشهود و دارایی‌های غیرمشهود در بین ۵۰۰ شرکت برتر آمریکا است، تصویر مشخص‌تری از تاثیر دارایی‌های فکری بر سودآوری شرکت‌ها و در نتیجه کمک به رشد اقتصادی ارائه می‌دهد. بنابراین توسعه و سرمایه‌گذاری جدی شرکت‌ها روی دارایی‌های فکری نیاز به چارچوب قانونی برای حمایت از این دارایی‌ها را نیز پررنگ‌تر کرده است.