سهم ثروتمندان در شارژ پایتخت

نرخ این عوارض که در شهرهای توسعه‌یافته جهان با عنوان «شارژ شهری» دریافت می‌شود، حدود یک درصد ارزش روز املاک است اما در تهران، متوسط رقم این فاکتور با عنوان «عوارض نوسازی»، حدود ۰۲/  ۰ درصد قیمت روز املاک مسکونی است. طی همه سال‌های گذشته، شهرداری تهران بدون آنکه فرمول محاسبه عوارض نوسازی در مناطق ۲۲ گانه شهر تهران را به شکل ساده و قابل فهم، اعلام عمومی کند، صرفا برگه‌های عوارض نوسازی را در برخی سال‌ها به شکل منظم تحویل صندوق پستی مجتمع‌های مسکونی داده و در برخی سال‌های دیگر فقط امکان رویت اینترنتی مبلغ عوارض را برای شهروندان فراهم کرده است. در هر دو شکل اعلام عوارض، چون که «جرایم» خودداری از پرداخت به موقع عوارض، ناچیز بوده و عملا از «بازدارندگی» لازم برای تاخیر عمدی در پرداخت، برخوردار نبوده، نتیجه آن شده که هم اکنون حجم مطالبه انباشت از محل عوارض نوسازی، بیش از کل درآمد پیش‌بینی شده در مدیریت شهری برای عوارض نوسازی سال‌های اخیر است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد، شارژ شهری تهران با دو اشکال اساسی مواجه است که به ترتیب شامل «نسبت نابرابر عوارض نوسازی با ارزش روز املاک» و از آن مهمتر،‌ «عدم تناسب منطقی عوارض بین شمال و جنوب شهر» می-شود. طبق قانون، پایه محاسبه عوارض نوسازی، «قیمت منطقه‌ای یا همان ارزش معاملاتی» املاک است. «ارزش معاملاتی»، قیمت‌هایی است که سازمان امور مالیاتی آن را به‌عنوان پایه محاسبه انواع‌ مالیات‌های قابل دریافت از املاک و مستغلات قرار می‌دهد. «ارزش معاملاتی» یا همان «قیمت منطقه‌ای» تا پیش از بخشنامه جدید دولت، در تهران حدود یک درصد قیمت روز املاک بود اما در حال حاضر بواسطه بخشنامه چند روز پیش سازمان امور مالیاتی، مقرر شده «ارزش معاملاتی» املاک به ۴ درصد قیمت روز املاک افزایش پیدا کند که در این صورت امکان اولیه برای شهرداری تهران بابت واقعی‌سازی شارژ شهری در پایتخت فراهم می‌شود. گفته می‌شود فرمولی که در تهران، «عوارض نوسازی» براساس آن تعیین و محاسبه می‌شود به شکل «یک تا ۲ درصد ارزش معاملاتی» است.

با این حال، ارقام درون برگه‌های عوارض نوسازی مشخص می‌کند متوسط مبلغ این عوارض حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تومان است به‌طوری‌که دامنه نوسان این مبلغ در مناطق مختلف شهر تهران به‌رغم شکاف شدید قیمت مسکن (ارزش روز) در این مناطق، بسیار محدود است. مبلغ عوارض نوسازی در مناطق جنوبی شهر تهران برای یک واحد مسکونی میان متراژ حدود ۷۰ هزار تومان و در مناطق شمالی برای مساحت مشابه، اندکی بیش از ۱۵۰ هزار تومان است. این در حالی است که میانگین قیمت مسکن در منطقه یک تهران نزدیک ۵ برابر متوسط قیمت آپارتمان در مناطق جنوبی است. به گزارش «دنیای اقتصاد»، در حال حاضر هم شرایط اجتماعی شهر تهران و هم ویژگی مدیران شهری پایتخت، برای واقعی‌سازی نرخ و مبلغ «عوارض نوسازی» مناسب است. از یکسو، شهروندان تهرانی مطابق یک نظرسنجی جامع صورت گرفته توسط شهرداری تهران - که در همین دو ماه گذشته انجام شد - نسبت به دو چالش «شهر دو قطبی» و «تحمیل هزینه‌های شهر به گروه فرعی» گلایه دارند و این شیوه مدیریت شهری را به زیان مشارکت عمومی و هم‌افزایی در اداره شهر توصیف می‌کنند.

از سوی دیگر، مدیران جدید پایتخت تصمیم دارند از قاعده «نفع بیشتر، مسوولیت بیشتر» در فرآیند بازسازی بودجه سالانه شهرداری استفاده کنند که این تصمیم، از پذیرش اشتباه در مدل‌های گذشته تامین مالی در شهرداری حکایت دارد. مطابق این قاعده که قرار است منابع مالی سالم را جایگزین درآمد سمی و ناپایدار ناشی از «شهر فروشی» کند، گروه اصلی بهره‌برداران از خدمات شهری مشمول پرداخت بهای واقعی امکانات شهری می‌شود که علی القاعده میزان عوارض دریافتی از این گروه به‌عنوان ثروتمندان، به مراتب بیشتر از گروه فرعی (دهک‌های پایین و فقرای ساکن در مناطق جنوبی و کم برخوردار) خواهد بود. در نتیجه، سهم ثروتمندان در پوشش مالی هزینه‌های شهر، به تناسب استفاده از امکانات و برخورداری از خدمات، «واقعی» می‌شود.  شهردار تهران بنا دارد برای پاسخ به یکی از مطالبات شهروندان از مدیریت شهری جدید، فرمول عوارض دریافتی بابت خدمات شهری را براساس نسبت میزان استفاده از خدمات، اصلاح کند.