نوروز، آزادی عراقی‌ها در رستاخیز طبیعت

شیما رئیسی

روزنامه‌نگار

کردهای عراق بر این باورند که نوروز یا همان نخستین روز بهار، روزی است که کاوه آهنگر با قیام علیه ضحاک، مردم را از سلطه این حاکم خونخوار رهانیده است؛ تلاقی این روایت اسطوره‌ای آزادی‌بخش با رستاخیز طبیعت در بهار سبب شده مردم کردستان عراق در روز اول سال جدید، هم‌آواز با دیگر مردمانی که آمدن بهار را پاس می‌دارند، بهترین و آراسته‌ترین لباس‌های خود را پوشیده و با رفتن به دامان طبیعت، آغاز سال جدید را جشن بگیرند. در این روز، همه اقوام گردهم آمده و با خوردن غذاهای متنوع، همراه با جشن و پایکوبی، سال نو را آغاز می‌کنند.

هدیه دادن به خویشاوندان یکی دیگر از آدابی است که کردهای عراق آن را به جا می‌آورند که همچون عیدی دادن و عیدی گرفتن در ایران است اما در این منطقه، رسومی همچون خانه تکانی به این مناسبت رایج نیست. همچنین در کردستان عراق، سفره هفت سین چیده نمی‌شود و یا لحظه‌ای به نام سال تحویل را به انتظار نمی‌نشینند. در واقع با ورود اسلام، عید قربان، فطر و مبعث به‌عنوان اعیاد رسمی مردم این خطه جشن گرفته می‌شوند و مراسمات مربوط به عید نوروز کمرنگ‌تر شده است. همچنین به دلیل محدودیت‌های اعمال شده از سوی حکام در دوره‌های مختلف تاریخی، بزرگداشت نوروز با ممانعت‌هایی مواجه شده و همین عامل، از تفصیل در برگزاری آئین‌های نوروزی کاسته است.

ایزدی‌های عراق نیز که البته کرد زبان هستند با رفتن به استقبال بهار، نوروز را گرامی می‌دارند. ایزدی‌ها با جشن چهارشنبه سور که چند هفته بعد از نوروز انجام می‌شود و با آئین‌ها و سنت‌های مختلفی همراه است، این مناسبت را جشن می‌گیرند. این جشن در شب اولین چهارشنبه ماه آوریل که ایزدی‌ها به آن نیسان می‌گویند، برپا می‌شود. ایزدی‌ها باور دارند در این روز فرشته‌ای که او را ملک طاووس می‌نامند، از آسمان به زمین می‌آید و با خود خیر و برکت می‌آورد. به همین جهت از آن به‌عنوان جشن ملک طاووس نیز نام می‌برند. ایزدی‌ها در این جشن، تخم‌مرغ رنگ می‌کنند؛ چرا که تخم مرغ شبیه زمین است و رنگ کردن آن به این معنی است که می‌خواهند دنیا به این رنگ‌ها باشد و باعث سبزی دشت و صحرا بشود. رسم جالب دیگر ایزدی‌ها این است که صبح زود سال نو به دشت‌ها می‌روند و دست و روی خود را با قطرات شبنم مسح می‌دهند و باور دارند اگر کسی مریض باشد با این کار بیماری‌اش شفا می‌یابد. آرد نیز در جشن سر سال ایزدی‌ها نقش مهمی دارد. آنها در شب جشن به دشت می‌روند و با آردی که با خود برده‌اند خمیر درست می‌کنند. بعد دسته گلی در وسط این خمیر فرو کرده و آن را بالای در خانه‌هایشان آویزان می‌کنند. غیر از این، زنان نانی به نام «سَوُک» می‌پزند و به‌عنوان خیرات به گورستان می‌برند. ایزدی‌ها در هر فصل سال جشنی دارند اما ویژگی جشن سر ساله این است که مردم پس از سیزده روز دوباره جشن می‌گیرند که با سیزده به در ایران قابل مقایسه است.