کلان شهرهای ایران در انتظار نوسازی

کیفیت فضاهای شهری از شاخص های اساسی رتبه بندی سطح رفاه اجتماعی در کشورهاست.

 محدوده های شهری، بعنوان اصلی ترین مرزبندی سکونت انسان از قرن ها پیش نقش مهمی در شکل گیری تمدن به مفهوم امروزی خود داشته است. در دوران قدیم، مرزبندی ها عموماً جهت ایجاد شرایط ایمن برای زندگی و متعاقب آن، بمنظور حفاظت کسب و کار و تملک شکل یافته اند. طی دو قرن اخیر، شاخص های رفاهی نیز به دلایل زمینه ای و بنیادی مرزبندی و تعریف فضاهای شهری افزوده شده اند. 

بصورت عام، ایجاد و حفظ کیفیت در محدوده های شهری از وظایف شهرداری ها و سازمان های وابسته به این ارگان است. شهرداری ها در کشورهای مختلف بغیر از ایفای نقش در توسعه فضاهای شهری، در حیطه های مختلفی نظیر قانون گذاری، امنیت، ارتباطات، تفریحات، ورزش و حتی آموزش نیز دخیل و مسئول هستند. 

در ایران، سابقه ایجاد نهاد شهرداری به حدود سال ۱۲۸۰ بر می گردد. بلدیه تهران، اولین نهادی بود که در راستای ایفای نقش مدیریت شهری بصورت متمرکز و در ایران، تعریف و تاسیس گردید. بعد از تهران نیز شهرهای اصفهان، شیراز، همدان، تبریز، آستارا، دزفول، کرمان و مراغه نیز تا سال ۱۳۰۰ شمسی دارای بلدیه یا همان شهرداری شدند. 

شرح وظایف شهرداری ها نیز همراه و همگام با پیشرفت در عرصه های مختلف، به مرور تکامل یافته است. فارغ از مباحثی که سال هاست در حواشی شهرداری ها مطرح است و حتی آثار آنها را در رسانه ها هم می توان یافت و پیگیری کرد، در این مقاله به تاثیر فعالیت های مرتبط با توسعه فضاهای شهری خواهیم پرداخت. 

در یک ترکیب بندی کلی (و نه الزاماً کاملترین)، فضاهای شهری دارای انواع زیر هستند:

• املاک  که اشاره دارد به کلیه عرصه ها و اعیان هایی که دارای تملک توسط اشخاص (حقیقی و حقوقی) هستند و عموماً از آنها برای سکونت، کسب و کار، تجارت، خرید و فروش، ... استفاده می شود. 

• فضاهای عمومی در واقع دربرگیرنده پارک ها، فضاهای سبز خارج از بخش املاک، تفرجگاه ها، مصلی ها، نمایشگاه ها، .... هستند و بر اساس این تعریف، محدودیتی برای تردد و اقامت کوتاه مدت (نه به قصد سکونت) در آنها وجود ندارد.

• معابر و شبکه های دسترسی که مشتمل بر انواع گذرگاه های خودرو و پیاده روها، میادین، اتوبان ها، بزرگ راه ها و جاده ها هستند که تعریف آنها مشخص است.

• فضاهای خدماتی که در تصرف سازمان های مردم نهاد و یا دولتی هستند. 

بعنوان مثال، ساختمان شهرداری با توجه به اینکه شهرداری یک نهاد دولتی نیست، در گروه املاک قرار می گیرد ولی ساختمان مجلس در حوزه فضاهای خدماتی تعریف می شود. 

در تهران و بعنوان بزرگترین کلان شهر ایران، شهرداری موظف به پوشش کلیه امور و مسائل مرتبط است. منطقه بندی و ناحیه بندی شهرداری نیز با همین منظور انجام و توسعه یافته است. با اینحال، دو سازمان دیگر از توابع شهرداری نیز خارج از بحث منطقه بندی در مدیریت فضاهای شهری مشارکت دارند. سازمان زیباسازی شهرتهران و سازمان بوستان ها (پارک ها) و فضای سبز شهر تهران. در سایر کلانشهرها نیز سازمان های مشابه وجود دارند که به موازات شهرداری ها، مسئولیت توسعه فضاهای شهری در حیطه های تعریف شده را بر عهده دارند.

سازمان پارک ها و فضای سبز، موظف به رسیدگی به کلیه امور مربوط به عرصه های شهری دارای پوشش گیاهی و خارج از تملک است. همچنین پارک ها و بوستان ها نیز زیر نظر این سازمان اداره می شوند. با توجه به نقش مهم این سازمان در توسعه فضای سبز شهری و پیامدهای آن برای ارتقاء سطح رفاه و کیفیت زندگی شهروندان، ساز و کارهایی در راستای برونسپاری خدمات اعم از ساخت و ساز، مدیریت، حفظ و نگهداری، ارزیابی و نظارت ایجاد شده است.

فرایندهای برونسپاری نیز عموماً در قالب برگزاری و انتشار عمومی مناقصه ها انجام می شود. با توجه به نوع فعالیت ها نیز اشخاص حقیقی و عمدتاً حقوقی شرکت کننده می بایست دارای مشخصات و مختصاتی باشند که به نوعی تضمین کیفیت خدمات مورد نظر را مهیا سازد. رتبه بندی های مختلف، سوابق کاری، ماشین آلات و تجهیزات و نیروی انسانی از مهمترین شرایط شرکت در این مناقصات هستند. 

سازمان زیباسازی نیز مسئولیت سایر فضاهای شهری (بغیر از فضاهای سبز تحت پوشش سازمان پارک ها و فضای سبز و اراضی تملیکی) را بر عهده دارد. البته وفق قانون، سطوح سواره رو از حیطه این سازمان خارج است و مستقیماً تحت نظر شهرداری قرار دارد ولی بغیر از آن، سایر اراضی توسط این سازمان مدیریت می شوند. همچنین اکثر سطوح و فضاهای تبلیغاتی نیز که در سطح شهرها دیده می شوند، نظیر بیلبوردها، مبلمان های شهری، المان های گرافیکی دو و سه بعدی، ...نیز تحت نظر و مدیریت سازمان زیباسازی هستند. 

فرایند مدیریت و توسعه فضاهای تحت پوشش سازمان زیباسازی نیز مشابه سازمان پارک ها ست. برگزاری مناقصه های مختلف در زمینه های ساخت و ساز و حفظ و نگهداری و مرمت بصورت مستمر نیز توسط این سازمان صورت می پذیرد. 

لازم به ذکر است هم شهرداری ها و هم دو سازمان ذکر شده در زمینه برگزاری مزایده نیز فعال هستند. مزایدات خودرو، مزایده اموال و املاک تحت پوشش بلااستفاده، مزایدات بهره برداری (فضاهای تبلیغاتی، بازارچه ها و غرفه ها، ....) و امثالهم نیز در قالب فرایند برگزاری مزایده منتشر و به اطلاع عموم می رسد. طبیعتاً احجام ریالی مناقصه ها و مزایده ها بستگی به ابعاد شهرها و همچنین نوع و میزان خدمات نیز دارد ولی با توجه به گستردگی حیطه فعالیت شهرداری و سازمان های تابعه، انتظار می رود تعداد و حجم ریالی مناقصه ها و مزایده ها زیاد و بسیار قابل توجه باشد.

به عنوان نمونه و با مراجعه به مراکزی نظیر پایگاه اطلاع رسانی تخصصی مناقصات و مزایدات هزاره، به راحتی می توان به اطلاعات این سری معاملات دست یافت. ضمن اینکه شرکت در مناقصه ها و مزایده های شهرداری و سازمان های تابعه نیز نسبتاً به راحتی و از طریق اطلاعات قابل دریافت از این پایگاه انجام پذیر است. با توجه به تعدد سازمان ها و شرکت های تحت پوشش شهرداری، در ادامه ضمن معرفی نام این سازمان ها تعداد تقریبی مناقصات و مزایدات برگزار شده نیز طی یک سال گذشته (بهمن 1399 لغایت بهمن 1400) و صرفاً جهت کلان شهر تهران ارائه می شود:

سازمان شهرداری تهران (کلیه مناطق): 1650 عنوان

سازمان عمرانی مناطق تهران: 625 عنوان

سازمان نوسازی شهر تهران: 340 عنوان

سازمان زیباسازی شهر تهران: 840 عنوان

سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران: 250 عنوان

سازمان پایانه های مسافربری و پارک سوارها: 380 عنوان

سازمان بوستان ها و فضای سبز تهران: 1720 عنوان

سازمان بهشت زهرا: 140 عنوان

سازمان مدیریت میادین و میوه و تره بار: 160 عنوان

سازمان حمل و نقل و ترافیک تهران: 160 عنوان

سازمان مدیریت پسماند: 290 عنوان

سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی: 600 عنوان

البته تعدادی از سازمان های تابعه شهرداری تهران که نوع فعالیت آنها چندان نیازمند برونسپاری نیست در این آمار وارد نشده اند. با اینحال بیش از 7هزار عنوان مناقصه توسط شهرداری تهران و سازمان های تابعه ظرف یک ماه برگزار شده است که به نوبه خود نمایانگر حجم بالای گردش مالی در حوزه خدمات شهری، فضاهای شهری و زیباسازی و توسعه کیفیت زندگی در این کلانشهر است. 

همانطور که اشاره شد، شرکت در مناقصات در اولین قدم نیازمند اطلاع بموقع از برگزاری و همچنین دریافت اطلاعات و اخبار مربوط به مناقصات بصورت دقیق و طبقه بندی شده است. خدماتی که توسط مرکز اطلاع رسانی مناقصه ها و مزایده های هزاره ارائه می شود مبتنی بر مدیریت زمان در جمع آوری و ارسال و همچنین استفاده از بالاترین سطح تخصصی در حوزه های مختلف است. پیشنهاد ما برای شما، عضویت در این مرکز و دریافت جدیدترین فرصت های شرکت در مناقصات و مزایدات است.