تحلیل وضعیت مالی بزرگ‌ترین بانک بورسی
این بانک تجاری با میراثی از دانش بانکداری در زمان تاسیس که حاصل تجربیات بانک‌های ادغامی بود توانست در ارائه بسیاری از خدمات بانکی اعم از بانکداری الکترونیک و بانکداری بین‌الملل نقشی موثر در نظام بانکی پس از انقلاب ایفا کند اگرچه در سال‌های بعد عوارض دولتی بودن یک بنگاه اقتصادی را همچون دیگر بنگاه‌های اقتصادی دولتی در کارنامه خود به ثبت رسانده است. پس از ابلاغ سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، سهام بانک تجارت به عنوان یکی از بانک‌های دولتی مشمول واگذاری آماده عرضه در بورس شد و با تغییر شخصیت حقوقی بانک به سهامی عام در نهم اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۸ در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شد و در تاریخ ۲۸ اردیبهشت ماه همان سال با نماد «وتجارت» عنوان چهارصد و چهل و نهمین شرکت پذیرفته شده در بورس را از آن خود کرد تا پس از بانک ملت، پارسیان، اقتصاد نوین، کارآفرین و سینا ششمین بانکی باشد که نماد آن روی تابلوی بورس نقش می‌بست.
راه پر‌پیچ و خم ۴۲ساله
بانک تجارت پیش از ورود به بورس با وجود ظرفیت‌های نهفته‌ای که از بانک‌های خصوصی پیش از انقلاب به ارث برده بود به دلیل دولتی بودن و نبود فضای رقابتی در بازار پول در سال‌های گذشته، خدمات چندان متفاوتی را به مشتریان خود ارائه نمی‌داد و شفافیت چندانی در عملکرد آن دیده نمی‌شد اگرچه به طور نسبی با تکیه بر تجربیات و ظرفیت‌های پیش‌گفته گام‌هایی را در جهت ارائه خدمات بانکداری نوین برمی‌داشت. در نیمه دوم دهه ۶۰ پس از فراغت بانک‌ها از تلاطم انحلال و ادغام، گسترش استفاده از فناوری اطلاعات در برخی بانک‌ها در دستور کار قرار گرفت. استفاده از سامانه‌های حساب‌محور و شعبه‌محور در این دهه توسط بانک‌ها صورت گرفت و طرح تجمیع حساب‌ها در مرکز از پدیده‌های این دهه است، در این طرح که اولین بار توسط بانک تجارت در تهران اجرا شد، اسناد دریافت و پرداخت در پایان روز از شعب تحت پوشش به مرکز ارسال می‌شد و در مرکز، این اسناد پردازش می‌شد و مانده‌حساب‌ها به‌روز و بهنگام برای شعب تحت پوشش این طرح ارسال می‌شد. با این روش واریز ۲۴ ساعته بین شعب تحت پوشش امکان‌پذیر شد. به این ترتیب چنانچه مشتری به شعبه‌ای که در این طرح قرار داشت، مراجعه و واریزی را به حسابی که متعلق به شعبه دیگری بود انجام می‌داد، روز بعد در شعبه اصلی قابل‌دسترس بود. این طرح در بانک تجارت معروف به SGB شد که مخفف system general banking است. سیستم یاد شده نرم‌افزاری بود که از بانک ایران و هلند، یکی از بانک‌های ادغامی در بانک تجارت، به‌دست‌آمده بود. این خدمت مورد استقبال مشتریان قرار گرفت و شعب بانک تجارت از فیروزکوه تا زنجان تحت پوشش این طرح قرار گرفتند. در دهه ۷۰ به بعد هم بانک تجارت کوشید همگام با توسعه فناوری اطلاعات، خدمات خود را به روز کند و با سرعتی قابل قبول به عنوان یک بانک پیشرو در بازار رقابتی سال‌های اخیر از رقبای داخلی خود عقب نماند. در زمینه ضمانت‌نامه‌های بانکی و گشایش اعتبارات ارزی نیز بانک تجارت همواره با تکیه بر تجربیات گذشته و ظرفیت‌های ادغام، گوی رقابت را از رقبای داخلی ربوده اگرچه در زمینه عملیات ارزی با توجه به تحریم‌های کمرشکن سال‌های اخیر با مشکلات زیادی روبه‌رو بوده است. سیطره دولت‌های پس از انقلاب بر بازار پول در دهه‌های گذشته بانک تجارت را هم بی‌نصیب نگذاشت به طوری که ترازنامه این بانک تجاری نیز همواره از ناحیه تسهیلات تکلیفی، نرخ سود دستوری، مطالبات معوق و ریسک‌های دیگر متاثر بوده است. ریسک‌های یاد شده موجب شد مشکلات بانک تجارت در دهه اخیر افزایش یابد به طوری که همچون بسیاری از بانک‌های دیگر اعم از دولتی، خصوصی و خصوصی شده با زیان انباشته هنگفتی مواجه شد و سهامداران این بانک تجاری را هم متضرر کرد.
جهش در سود آوری
پس از سال‌ها زیان‌دهی بانک تجارت، سهامداران این بانک در مجمع عمومی سال ۹۹ اخبار دلگرم‌کننده‌ای دریافت کردند. بر اساس گزارش هیات‌مدیره بانک به مجمع یاد شده، بانک تجارت در سال گذشته پس از چهارسال از زیان خارج شده و در سال ۹۹ توانسته به سود بیش از ۱۸۰ هزار میلیاردریالی قبل از کسر مالیات دست یابد. بنا بر گزارش یاد‌شده زیان انباشته «وتجارت» تا قبل از سال ۹۹ بیش از ۱۳۷ هزار میلیارد ریال بوده که با توقف و جبران این زیان در سال ۹۹ سود انباشته بانک به ۵/ ۵هزار میلیارد ریال رسید. به گفته رضا دولت‌آبادی، مدیرعامل سابق بانک تجارت توقف زیان‌دهی این بانک دوسال زودتر از برنامه تدوین شده برای خروج از زیان صورت گرفته است. نگاهی به عملکرد این بانک نشان می‌دهد از سال ۱۳۶۰ تا پایان سال ۱۳۹۸ در مجموع بانک تجارت ۴۱ هزار میلیارد ریال سود محقق کرده در حالی که در عملکرد ۱۲ماهه ۱۳۹۹ موفق به کسب سودی بیش از ۴برابر ۴۰سال فعالیت این بانک شده است. اگرچه در ارزیابی این عملکرد نباید از میزان رشد نقدینگی و تورم در چهاردهه گذشته غافل بود، اما با توجه به زیان‌ده بودن این بانک در سال‌های گذشته، عملکرد سال ۹۹ بانک تجارت در سودآوری را می‌توان جهشی در سودآوری ارزیابی کرد.
بانک تجارت در ۱۴۰۰
بر اساس گزارش‌های منتشر شده در سال جاری کل سپرده‌های ریالی بانک تجارت از مبلغ ۲ هزار و ۸۰۴ هزار میلیارد ریال در پایان اسفندماه ۱۳۹۹ با رشدی ۳۴درصدی به مبلغ ۳هزار و ۷۶۸ هزار میلیارد ریال در پایان آبان ماه ۱۴۰۰ رسیده که با بررسی روند چهار سال اخیر این شاخص، شاهد رشد ۲۰۰ درصدی از پایان اسفندماه ۱۳۹۷ تا پایان آبان ۱۴۰۰ هستیم. مانده سپرده‌های جاری ریالی بانک تجارت هم در مقاطع مذکور روندی صعودی داشته به نحوی که از ۶۴۴ هزار میلیارد ریال در اسفندماه ۱۳۹۹ با ۵۷درصد رشد به ۱۰۱۰ هزار میلیارد ریال در پایان آبان ماه سال‌جاری رسیده است. بانک تجارت در این شاخص همزمان توانسته سهم خود را بین پنج بانک بزرگ تجاری در مقطع زمانی مذکور با ۲/ ۷ واحد درصد رشد به ۲۲/ ۵درصد افزایش دهد و روند صعودی این شاخص در چهار سال اخیر نیز از اسفند ۱۳۹۷ تا آبان ۱۴۰۰ نزدیک به ۵۰۰ درصد رشد داشته است. با نگاهی به روند نقدینگی بانک تجارت شاهد رشد ۱۱ هزار و ۵۰۲درصدی این شاخص از پایان اسفند ۱۳۹۷ تا آبان ۱۴۰۰ هستیم و این آمار نسبت به اسفند ۱۳۹۹ نیز با رشد ۵۰ درصدی همراه بوده است. «وتجارت» همچنین توانسته روند صعودی سهم سپرده‌های کم‌هزینه خود را تداوم بخشد و همزمان نرخ جذب کل سپرده‌ها را با احتساب سپرده قانونی از پایان اسفندماه ۱۳۹۷ تا پایان آبان ماه ۱۴۰۰ از ۲/ ۱۴درصد به ۱۰درصد کاهش دهد. بانک تجارت همچون گذشته در گشایش اعتبارات اسنادی توانسته با افزایش ۹۶درصدی رقم آن را از مبلغ ۲۳۳ هزار میلیارد ریال در پایان اسفندماه ۱۳۹۹ به ۴۵۷ هزار میلیارد ریال در پایان آبان ۱۴۰۰ برساند و در بین پنج بانک بزرگ تجاری کشور در این زمینه با ۳/ ۶ واحد درصد افزایش سهمی معادل ۶/ ۵۵درصد را از آن خودکند. در زمینه صدور ضمانت‌نامه، بانک تجارت موفق به تداوم رشد صعودی سهم خود شده به طوری که از پایان اسفند ۱۳۹۷ تا آبان ۱۴۰۰ نزدیک به ۴۰۰درصد رشد را به ثبت رسانده و همزمان سهم خود را در بین پنج بانک بزرگ کشور در این بازه زمانی با ۱۵ واحد درصد افزایش به ۴۹درصد رسانده است. نتیجه عملکرد بانک تجارت در شاخص‌های فوق در روند درآمدزایی و سودآوری این بانک نمود داشته است. خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری بانک تجارت از آبان ۱۳۹۹ تا آبان ۱۴۰۰ رشد ۷۴درصدی داشته و از رقم ۴۴ هزار و ۲۵۹ میلیارد ریال به ۷۶ هزار و ۸۲۰میلیارد ریال رسیده است. همچنین خالص درآمدهای کارمزدی بانک تجارت در مقطع آبان ۱۴۰۰ نسبت به مقطع مشابه سال قبل ۱۰۸درصد رشد را نشان می‌دهد و همزمان خالص سود سرمایه‌گذاری‌های این بانک با رشد ۵۳۷ درصدی از مبلغ ۲ هزار و ۵۱۶ میلیارد ریال در آبان ۱۳۹۹ به مبلغ ۱۶ هزار و ۳۲ میلیارد ریال در آبان ۱۴۰۰ افزایش یافته است.
بانک تجارت توانسته در آبان ۱۴۰۰ نسبت به آبان ۱۳۹۷ رشد چشمگیر ۲۴۷۹درصدی را به ثبت رساند. «وتجارت» در این شاخص توانسته در آبان ۱۴۰۰ نسبت به مقطع مشابه سال گذشته با رشد ۴۴ درصدی از مبلغ ۸۵ هزار و ۷۲۲ میلیارد ریال به مبلغ ۱۲۳ هزار و ۸۴۶ میلیارد ریال دست یابد و در مجموع کل درآمدهای بانک تجارت در چهار سال اخیر رشدی بالغ بر ۲۴۶ درصد را ثبت کرده است.
روندها و آمار عملکردی مورد اشاره نهایتا باید خود را در شاخص مهم سود و زیان خالص نشان دهد که بر این اساس بانک تجارت موفق به رشد ۱۳۱درصدی در شاخص سود (زیان) خالص از مقطع آبان ۱۳۹۷ تا آبان ۱۴۰۰ شده و همچنین ضمن جبران زیان انباشته هنگفت حاصل از عملکرد سال‌های قبل توانسته به سود انباشته ۱۴هزار و ۱۱۱میلیارد ریالی در پایان آبان ۱۴۰۰ دست یابد.
