رئیس هیات‌‌مدیره «انجمن نیروگاه‌های تولید پراکنده برق ایران» در گفت‌وگو با «اکو نیرو» مطرح کرد
نبض کند کوچک مقیاس‌‌ها
به اعتقاد آنها، اگر نرخ گاز با قیمت صادراتی محاسبه شود و از طرفی اقتصاد برق نیز بر اساس عرضه و تقاضا تعریف شود، نیروگاه‌های کوچک مقیاس حتی نسبت به نیروگاه‌های بزرگ مزیت رقابتی بیشتری خواهند داشت. حال این پرسش مطرح است که چرا در ایران با وجود گاز فراوان، کوچکمقیاسها که در محل مصرف، برق را تولید می‌کنند، محبوب سیاستگذاران برای عبور از روزهای سخت تامین برق پایدار نیستند؟ «اکو نیرو» در گفت‌وگو با محمد بیات، رئیس هیات‌‌مدیره «انجمن نیروگاه‌های تولید پراکنده برق ایران» به این سوال پاسخ داده است. او معتقد است نیروگاه‌های «کوچک مقیاس» یکی از کلیدی‌‌ترین راه‌‌حل‌‌های قطع خاموشیها خواهند بود.
کاهش تلفات در بخش توزیع و انتقال باکوچک مقیاس‌‌ها
یکی از دلایلی که در دنیا نیروگاه‌های کوچک مقیاس از اهمیت بالایی برخوردار هستند، کاهش ریسک خاموشی برای مصرف‌‌کنندگان برق است. چرا که این نیروگاه‌ها علاوه بر تولید برق در محل مصرف و کاهش تلفات در بخش توزیع و انتقال، بازدهی بالاتری نیز دارند. اما درباره این موضوع ایران نسبت به سایر کشورهای دنیا مسیر متفاوتی را دنبال می‌کند. رئیس هیات‌‌مدیره انجمن نیروگاه‌های تولید پراکنده برق ایران معتقد است راندمانCHPها نسبت به نیروگاه‌های گازی بسیار بالاتر است. به اعتقاد او حداقل راندمان این نیروگاه‌ها ۴۲ درصد است، این در حالی است که راندمان نیروگاه‌های گازی در ایران طبق اعلام شرکت مدیریت شبکه برق حدود ۳۸ درصد است.
محمد بیات در ادامه گفت: زمانی که نیروگاه‌های کوچک مقیاس به CHP تبدیل می‌شوند، می‌توانند حرارت و برودت را نیز تامین کنند و راندمان را به دوبرابر یعنی به ۸۵درصد برسانند. اما زمانی که نیروگاه‌های گازی به سیکل ترکیبی تبدیل می‌شوند، راندمان آنها در نهایت به ۵۵ درصد خواهد رسید. حقیقت این است که در ایران این اتفاق رخ نداده و راندمانCHPها اگر کاهش یافته به دلیل تحریم‌ها و عدم پرداخت مطالبات نیروگاه‌های مقیاس کوچک بوده است. در واقع در این نیروگاه‌ها، حداکثر تا ۳۸ درصد راندمان کاهش یافته که این میزان خود بهترین راندمان نیروگاه‌های گازی است. بنابراین در مقیاسکوچکها از نظر راندمان قابل مقایسه با نیروگاه‌های بزرگ نیستیم. اما چیزی که در این میان اتفاق افتاده این است که نرخ گاز در نیروگاه‌ها واقعی نیست. اگر نرخ گاز واقعی و معادل نرخ صادراتی بوده، اقتصاد برق اقتصاد آزاد و رقابتی باشد و براساس عرضه و تقاضا مشخص شود، با اطمینان می‌توان گفت مقیاسکوچکها مزیت رقابتی بالاتری نسبت به نیروگاه‌های بزرگ‌مقیاس خواهند داشت.
بیات در ادامه افزود: در کشوری مانند آلمان بیش از ۱۵ درصد از شبکه برق، نیروگاه مقیاسکوچک است اما متاسفانه در ایران این میزان کمتر از ۲ درصد است. با وجود اینکه در کشور شبکه وسیع گاز داریم اما در کشورهای اروپایی میزان گاز بسیار کم است. از سوی دیگر بیات معتقد است: پدافند غیرعامل، مساله‌ای بسیار مهم است که می‌تواند در مواقع حساس به کمک کشور بیاید. او افزود: موضوع دیگر هزینه خدمات انتقال و سرمایه‌‌گذاری به ازای هر کیلووات است که اعداد معنادار و بالایی شده که این موضوع را به راحتی کوچکمقیاسها جبران می‌کنند. در حال حاضر تلفات شبکه حدود ۵ درصد است که بیش از ۷ میلیارد مترمکعب گاز مصرف می‌کند. این میزان معادل ۱۰ درصد مصرف گاز آلمان در سال است. این در حالی است که اگر کوچکمقیاسها در کشور توسعه می‌‌یافتند، این میزان تلفات به مراتب کمتر و حتی می‌توانست صرفه‌‌جویی مناسبی در بخش گاز داشته باشد.
افزایش سودآوری کوچک مقیاس‌‌ها با واقعی شدن هزینه گاز
اما موضوع دیگری که رئیس هیات‌‌مدیره انجمن نیروگاه‌های تولید پراکنده برق ایران به آن اشاره می‌کند مبلغ خرید برق ازCHPها است. وی می‌گوید: در زمان پیک مصرف، قیمت خرید هر کیلووات ساعت برق از کوچکمقیاسها ۳۲۶ تومان است، در حالی که در نیروگاه‌های بزرگ این عدد ۸۱ تومان است. همواره نقدی که از کوچکمقیاسها مطرح بوده مقایسه این اعداد است و این مساله به عنوان دلیل عدم محبوبیت آنها عنوان می‌شود. در پاسخ به این نقد باید گفت در اینجا باز هم باید به هزینه سوخت برگردیم. زمانی که هزینه گاز واقعی شود، سودآوری نیروگاه‌های مقیاسکوچک بیشتر مشخص می‌شود. اما به این نیروگاه‌ها هزینه آمادگی داده نمی‌شود، در حالی که آنها هزینه خدمات انتقال و تلفات شبکه را به‌شدت کاهش می‌دهند. بیات ادامه داد: هزینه خدمات انتقال عدد معناداری است، شبکه برق فرسوده بوده و هزینه‌‌ای که وزارت نیرو بابت خدمات انتقال و سرمایه‌‌گذاری خدمات انتقال می‌گیرد، به ازای هر کیلووات ساعت بیش از ۲۰۰ کیلووات است.
زمانی که این اعداد را کنار هم می‌‌گذارید، مشخص می‌شود که CHPها عدد بسیار کمی دریافتی دارند. این در حالی است که ۸۱ تومانی که به نیروگاه‌های بزرگ پرداخت می‌شود، علاوه‌‌بر موضوع ضررده بودن آنها باید گفت هزینه‌ها هم واقعی نیست. از این رو بحثی که با هیات تنظیم بازار برق داریم این است که برای کوچکمقیاسها باید قیمت بازار به علاوه هزینه خدمات انتقال و تلفات شبکه در کل سال در نظر گرفته شود. به اعتقاد بیات نرخ آمادگی برخلاف قانون از سال ۱۳۹۳ افزایش پیدا نکرده است. از سوی دیگر قیمت انرژی افزایش کمی داشته و این نشان می‌دهد بازار واقعی نیست. او افزود: بازار برق باید براساس عرضه و تقاضا طراحی شود نه براساس نرخ‌‌های دستوری. در حال حاضر همه اجناس در کشور گران شده و نرخ ارز و تورم به‌شدت افزایش پیدا کرده است، اما آیا نرخ برق نیز به همین میزان افزایش پیدا کرده است؟ او ادامه می‌دهد: به اعتقاد من باید ردیف بودجه مشخصی برای کوچکمقیاسها در برق‌‌های منطقه‌‌ای در نظر گرفته شود. البته چندین سال است که با کمیسیون انرژی مجلس در حال رایزنی هستیم، اما عزم جدی برای اینکه صورت وضعیت‌‌ها سر موقع پرداخت شود وجود ندارد.
بیات با اشاره به اینکه CHPها بخش خصوصی واقعی هستند و تحمل عدم پرداخت مطالبات ظرف یک‌سال را ندارند گفت: نیروگاه‌های بزرگ هر کدام به یک ارگان متصل هستند و می‌توانند کمک بگیرند و از پس هزینه‌ها بر‌‌آیند، اما در کوچکمقیاسها این اتفاق نمی‌‌افتد. این در حالی است که این نیروگاه‌ها در شرایط فعلی می‌توانند کمک شایانی به تامین برق کشور کنند. وی در پایان گفت: در حال حاضر بیش از ۱۵ هزار مگاوات کسری برق داریم.از همین رو مهم‌ترین راه‌‌حل برای خروج از خاموشیها، نیروگاه‌های مقیاس کوچک خواهند بود، چرا که این نیروگاه‌ها ظرف ۳ تا ۶ ماه وارد مدار شده و در محل مصرف، برق تولید می‌کنند.اما وزارت نیرو سال‌ها است که از این ظرفیت استفاده نمی‌کند.
