در گزارشی بررسی شد
ارزش جایگزینی نیروگاههای بورسی
در ایران تا سال 1380 تمامی نیروگاهها به صورت دولتی اداره می‌‌‌شد و تمامی مراحل، اعم از تولید، انتقال و توزیع توسط دولت انجام می‌‌‌شد، اما از سال 1380 بخش خصوصی نیز با احداث نیروگاه و همچنین خصوصی‌‌‌سازی دارایی‌‌‌های دولتی، وارد چرخه شد؛ به نوعی که امروز 54درصد از مالکیت نیروگاههای کشور به بخش خصوصی تعلق دارد. به نظر می‌رسد در آینده نزدیک، سیستم توزیع برق نیز از انحصار دولت خارج خواهد شد. این مهم با استفاده از پنل‌‌‌های خورشیدی، پنل‌‌‌های بادی، خودروهای الکتریکی و... انجام می‌شود؛ به این ترتیب که به‌طور مثال، فردی که از پنل خورشیدی برای تامین برق خود استفاده می‌کند، در ساعاتی که از این ظرفیت استفاده نمی‌‌‌کند، می‌‌‌تواند ظرفیت برق خود را به شبکه به فروش برساند. در حال حاضر مصرف خانگی برق 6/ 34درصد، صنعتی 3/ 31درصد، کشاورزی 16درصد، عمومی 5/ 9درصد، تجاری 5/ 7درصد و روشنایی معابر یک‌درصد است.نیروگاهها به صورت کلی به دو دسته تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر (حرارتی) طبقه‌‌‌بندی میشوند. نیروگاههای بادی، خورشیدی، آبی، زمین‌گرمایی و امواج دریایی در دسته نیروگاههای تجدیدپذیر قرار می‌‌‌گیرند و نیروگاههای گازی، بخاری، سیکل ترکیبی و هسته‌‌‌ای در دسته نیروگاههای تجدیدناپذیر یا حرارتی. ظرفیت نصب‌شده نیروگاهها در کشور 85هزار مگاوات است که از این میزان، 31درصد سیکل ترکیبی، 30درصد گازی، 20درصد بخاری، 15درصد برق‌‌‌آبی، 2درصد اتمی و 2درصد دیگر نیروگاههای تولیدپراکنده (DG)، انرژی تجدیدپذیر و دیزلی هستند. قدرت عملی در زمان پیک مصرف 68هزار مگاوات است. در نیروگاههای بخاری که عمدتا در کنار مکان‌‌‌هایی که دسترسی به آب دارند احداث میشوند، ابتدا آب وارد سیکل شده و دمای آن افزایش می‌‌‌یابد تا به بخار تبدیل شود. بخار موجود در دیگ بخار(boiler) به توربین منتقل شده و با چرخیدن محور توربین (انرژی مکانیکی) انرژی تولید می‌شود. پس از آن بخارهای پسماند مجددا سرد شده و به آب (سیال) تبدیل شده و مجددا وارد ابتدای چرخه می‌شود. در این چرخه، لوله‌‌‌های اکونومایزر هم وجود دارد که مرحله پیش‌‌‌گرمایش آب را انجام می‌دهند. این لوله‌‌‌ها به صورت مارپیچ بوده و معمولا در انتهای دودکش بخار خروجی قرار دارند؛ چرا که با استفاده از گرمای بالای بخار خارج‌شده، مرحله پیش‌‌‌گرمایش آب انجام می‌شود و به نوعی از انرژی استفاده می‌کنند. همچنین در دیگ بخار، لوله‌‌‌های اوپراتور وجود دارد و به خاطر اینکه به طور مستقیم در مجاورت گرماست، وظیفه تبدیل آب به بخار را دارد. در نیروگاههای گازی، هوا به عنوان ورودی به چرخه وارد می‌شود و توسط کمپرسور فشرده شده و دمای آن بالا می‌رود، سپس سوخت به آن اضافه شده و عملیات احتراق انجام می‌شود. بخار و انرژی تولیدشده آن‌‌‌قدر زیاد است که سبب چرخش توربین و تولید انرژی می‌شود.نیروگاههای سیکل ترکیبی از دو واحد گازی و یک‌واحد بخار تشکیل میشوند. تعریف آن خیلی ساده است. گازهای داغ خروجی از نیروگاه گازی با دمای 1100 تا 1450درجه سانتی‌‌‌گراد، ورودی نیروگاه بخار است. دمای ورودی به سیکل بخار بین 540 تا 650درجه سانتی‌‌‌گراد است. بنابراین این تبدیل به‌‌‌راحتی انجام می‌شود و از انرژی‌ای که قبل از این هدر می‌‌‌رفت، برای افزایش ظرفیت استفاده می‌شود.
نحوه قیمت‌گذاری برق
قیمت‌گذاری برق به صورت رقابتی و تحت چارچوب‌های هیات تنظیم بازار برق شرکت مدیریت شبکه برق ایران است. قیمت برق تولیدی نیروگاه پس از ورود شرکت در بورس انرژی براساس عرضه و تقاضا و در چارچوب قوانین و مقررات بورس انرژی، مصوبات هیات‌مدیره بورس انرژی و سایر قوانین ناظر بر تجارت برق در کشور کشف می‌شود.
ارزش‌گذاری صنعت نیروگاهها
طبق بررسی‌‌‌های انجام‌شده، سنجش صنعت نیروگاه با در نظر گرفتن سودآوری چندان صحیح نیست و باید به سراغ ارزش جایگزینی آنها برویم. درباره ارزشیابی سهام روش‌های مختلفی وجود دارد. یکی از روش‌های ارزشیابی و یافتن ارزش ذاتی یک‌سهم، ارزش جایگزینی است. ارزش جایگزینی هر سهم عبارت است از ارزش یک‌ورقه بهادار با این فرض که در زمان محاسبه ارزش، قصد ایجاد شرکت را داشته باشیم. به عبارتی برای محاسبه ارزش جایگزینی سهم، باید همه هزینه‌‌‌هایی را که برای راه‌‌‌اندازی شرکت با شرایط فعلی داریم محاسبه و مقدار به دست آمده را بر تعداد سهام شرکت تقسیم کنیم. سرمایه‌گذاران هنگام تصمیم‌گیری و تحلیل به ارزش جایگزینی ارائه‌شده برای سهام یا دارایی دقت می‌کنند، اما باید این موضوع را هم درنظر داشت که ارزش جایگزینی باید در کنار موارد دیگری ازجمله سودآوری و نسبت‌‌‌های مالی شرکت، مورد سنجش قرار گیرد.
مقایسه نیروگاهها از نظر ظرفیت
آمارها نشان می‌دهد که دو نیروگاه «دماوند» و «بجهرم» بیشترین ظرفیت تولید را در میان دیگر تولیدکننده‌های بورسی دارند. در جدول گزارش، شرکت‌های بورسی تولیدکننده برق از نظر میزان ظرفیت مورد مقایسه قرار گرفته‌اند. لازم به توضیح است که نیروگاه کهنوج شامل نیروگاه ۷۵مگاواتی گازی کهنوج (۳واحد ۲۵مگاواتی) و نیروگاه سیکل ترکیبی شوباد با ظرفیت ۴۸۴مگاواتی است. همچنین در خصوص ظرفیت نیروگاه عسلویه مپنا باید گفت که ظرفیت فعلی این نیروگاه ۱۱۱۴مگاوات است و پیش‌بینی می‌شود واحدهای بخار ۲ و ۳ این شرکت به ترتیب در زمستان ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به بهره‌‌‌برداری برسند. گفته می‌شود، نیروگاه زاگرس کوثر نیز در آینده نزدیک دو واحد ۵مگاواتی خورشیدی به ظرفیت خود خواهد افزود.
مقایسه نسبت ارزش بازار به ارزش جایگزینی
طیق برآورهای انجام‌شده (همان‌طور که در جدول گزارش مشخص شده است)، در میان شرکت‌های تولیدکننده برق به ترتیب «آبادا»، «دماوند»، «بجهرم»، «بمپنا»، «بگیلان»، «بپیوند»، «بزاگرس» و «بکهنوج» دارای کمترین نسبت ارزش بازار به ارزش جایگزینی هستند. به‌منظور برآورد ارزش جایگزینی شرکت‌های نیروگاهی، هزینه احداث هر مگاوات برق واحد سیکل ترکیبی 575هزار و 314یورو و واحد گازی 450هزار یورو در نظر گرفته شده است. نرخ یورو هم 32هزار تومان در نظر گرفته شده است. به بیان دیگر اگر بخواهیم یک شرکت نیروگاه گازی با ظرفیت هزار مگاوات را امروز تاسیس کنیم، حدود 450میلیون یورو نقدینگی نیاز داریم. چنانچه با یوروی 32هزار تومانی حساب کنیم، باید حدود 4/ 14هزار میلیارد تومان هزینه کنیم.برای محاسبه ارزش جایگزینی هزینه احداث با دارایی‌‌‌های جاری جمع شده و مجموع بدهی‌‌‌های شرکت از آن کسر شده است. لازم به ذکر است که برای نیروگاه عسلویه مپنا با فرض ظرفیت فعلی این نسبت ۲۸درصد خواهد بود که با فرض راه‌‌‌اندازی دو واحد بخار 7/ 21درصد ارائه شده است.
