خطر زیرپله‏‌ای‏‌سازی به جای صنعتی‏‌سازی

عباسعلی متوسلیان، رئیس انجمن تولیدکنندگان لوله و اتصالات ‌‌‌پی‌‌وی‌‌سی کشور در رابطه با وضعیت فعلی بازار پلیمرها به «دنیای اقتصاد» گفت، ضعف در سیستم رگولاتوری مواد اولیه موجب شده که روزبه‌روز هزینه تمام شده و به تبع آن قیمت محصولات پلیمری افزایش یابد، به‌‌طوری که تقریبا بازارهای پلیمری، در داخل و خارج به تدریج غیررقابتی شده است. وی معتقد است که این موضوع باعث شده صنعتی‌‌سازی کشور به سمت زیرپله‌‌ای‌‌سازی سوق داده شود. به گفته این فعال بخش خصوصی راهکار اصولی برای حل این مشکل این است که در صنعت پلیمر و پلاستیک، یک سند راهبردی میان‌‌مدت و بلندمدت، مبتنی بر الگوهای ارائه شده از طرف تشکل‌‌های تخصصی تدوین شود تا تعریف درستی از صنعتی‌‌سازی بر اساس ایجاد مزیت‌‌های رقابتی ارائه دهد.‌

در حال حاضر وضعیت عرضه و تقاضای محصولات پلیمری در چه شرایطی قرار دارد؟

سیستم عرضه، تقاضا و قیمت‌‌گذاری (با محوریت ‌PVC) از نیمه دوم سال ۹۹ تا امروز دچار اخلال شده است به‌‌طوری که بازار اکثر مصنوعات پلیمری، در داخل و خارج را به تدریج غیررقابتی کرده است. تداوم ضعف در سیستم رگولاتوری، نه تنها صنایع تکمیلی را با مشکلات عدیده در تامین مواد اولیه مواجه کرده، بلکه عملا دولت را با زیان روبه‌‌رو ساخته و رقابت‌‌های غیراصولی در بورس کالا که از ابتدای آبان ماه مرزهای جدیدی را پشت سر گذاشته، در نهایت هم منافع ملی را به خطر می‌‌اندازد و هم برای شرکت‌‌های پتروشیمی در بلندمدت زیان بار است.  اصولا به دلیل اینکه پتروشیمی‌‌های ما رقبای خارجی ندارند، یک شبه‌انحصار در کشور برای اکثر محصولات آنها شکل گرفته است. اقتصاد در جهان امروز، دنیایی آزاد و مبتنی بر رقابت است و تقریبا چون این رقابت‌‌پذیری در میان شرکت‌‌های ما وجود ندارد، رشد کیفی و تنوع در تولید گریدهای مختلف کمتر دیده می‌‌شود، یا اینکه در بعضی گریدهای حساس هم که تولید داریم، دچار رقابت‌های افسارگسیخته می‌‌شویم. این موضوعی است که دقیقا صنعتی‌‌سازی کشور را به سمت زیرپله‌‌ای‌‌سازی سوق داده است. شرکت‌‌های زیرپله‌‌ای، کالاهای بی‌‌کیفیت تولید می‌‌کنند و با فریب و جعل برندهای اصلی، مشتری‌‌ها را به خرید آنها مجاب می‌‌کنند و با این کار عملا زیرساخت‌های کشور، با کالاهای غیرکیفی تخریب می‌‌شود. استمرار این وضعیت یک هشدار است که می‌‌تواند آسیب‌های جدی به زیرساخت‌های کشور وارد کند.

محصولات غیرکیفی بیشتر چه طیفی از کالاها در بازار را شامل می‌‌شود؟

معمولا محصولات پلیمری در ساخت‌‌وسازها استفاده می‌‌شود و تامین مصالح، همواره یکی از دغدغه‌‌های دولت محسوب می‌‌شود که امکان طول عمر طولانی سازه‌‌ها را فراهم می‌‌کنند، موضوعی که طی یکی، دو دهه اخیر، خود به یک معضل تبدیل شده است. به عنوان مثال در دهه ۵۰، طول عمر ساختمان‌‌های کشور به‌‌طور متوسط ۳۰ سال بوده که برابر با طول عمر ساختمان‌‌ها در آمریکا بوده است. ولی در حال حاضر عمر مفید سازه‌‌های ما به ۲۶ سال تنزل یافته، در حالی که در کشورهای توسعه‌‌یافته و آمریکا عمر متوسط ساختمان‌‌ها به بالای ۱۰۰ سال ارتقا یافته است. به‌‌طور کل می‌‌خواهم بگویم، کیفیت‌گرایی در محصولاتی که دامنه وسیعی در ساخت‌‌وساز دارد و اکثرا از پلیمر و پلاستیک تولید می‌‌شوند، با یک روش توزیع و قیمت‌‌گذاری نامناسب، به بن‌‌بست می‌‌خورد.  راهکار اصولی برای حل این مشکل آن است که در صنعت پلیمر و پلاستیک، یک سند راهبردی میان‌‌مدت و بلندمدت، داشته باشیم که تعریف درستی از صنعتی‌‌سازی بر اساس ایجاد مزیت‌‌های رقابتی ارائه دهد به‌‌طوری که بتوانیم از امکانات خود به درستی استفاده کنیم. اما حصول به این مهم به دلیل اینکه اصل تامین پایدار مواد اولیه دچار مشکل است، در ابهام قرار دارد. موضوعی که از سوی دیگر به مسائل مربوط به اشتغال‌زایی هم دامن می‌‌زند و معیشت نیروی کار را با خطر روبه‌‌رو می‌‌کند.  این سند راهبردی می‌‌تواند مبتنی بر الگوی نظام بخشی به زنجیره ارزش صنایع پایین دست پتروشیمی تنظیم شود. الگویی که برگرفته از خرد‌جمعی انجمن‌‌ها و تشکل‌‌های صنعتی عضو اتاق ایران در سال ۹۵ تدوین شده و اقتباسی از سیاست‌‌های موفق جهانی در تکمیل زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی است. امری که تاکنون مورد توجه مقامات تصمیم‌‌ساز قرار نگرفته و همچنان با بی‌مهری مواجه شده است.

راهکار میان‌مدت‌‌ و بلندمدت شما چیست؟

راهکارها از دل صنعت و از کسانی که سال‌‌ها تجربه فعالیت و مدیریت در صنایع را دارند و از مسائل رقابتی بازارهای جهانی اطلاعات کافی دارند، بیرون می‌‌آید. رای و نظر این افراد باید به عنوان مشاور یا از مسیر انجمن‌‌های تخصصی مورد استفاده تصمیم‌‌گیران قرار گیرد. به‌‌طور کلی هر تصمیم‌‌گیری باید از طریق خرد جمعی صورت گیرد، ولی عملا ما مشاهده می‌‌کنیم که این مهم مورد غفلت قرار گرفته است.

بازار فروش محصولات پلیمری، با توجه به رکود در صنعت ساختمان و عمران در چه وضعیتی قرار دارد؟

بازار فروش ما تابع تحریک تقاضایی است که از سوی انبوه‌‌سازان و شرکت‌‌های ساختمان‌‌سازی پدید می‌‌آید. به میزانی که اکنون، ساخت میلیونی مسکن ملی پیش برود، در بازار فروش ما هم رونق ایجاد می‌‌شود. البته این موضوع مرتبط به میزان بودجه پایداری است که دولت به این بخش تخصیص می‌‌دهد.

بر اساس متغیرهای تجربی که در بازار مشاهده می‌‌کنید، به نظرتان در آینده بازار پلیمر به کدام سو خواهد رفت؟

واقعیت این است چون مولفه‌‌های اقتصادی ما دائما در حال تغییر است به‌‌طوری که حتی برای ۱۰ روز آینده هم نمی‌‌توانیم برنامه‌‌ریزی کنیم، کسب‌‌وکار و تولید پایدار، آینده مطلوبی ندارد.  باید به این مساله توجه کرد که در هیچ کشوری در جهان، با این میزان از رقابت، صنعتی باقی نمی‌‌ماند و متاسفانه در صنعت پتروشیمی ایران، از یکسو وجود تحریم‌‌ها و از سوی دیگر مشکلات لاینحل در سیستم مدیریت تامین، به زنجیره ارزش آسیب‌‌های جدی وارد آورده و تامین نیازهای زیرساختی کشور را نیز با چالش‌‌های بسیاری مواجه کرده است.

انتظار شما از دولت چیست؟

انتظار اصلی ما این است که دولت کوچک‌تر شود. بالای ۸۵درصد اقتصاد ما دولتی است و تنها ۱۵ درصد در دست بخش خصوصی قرار دارد. در حالی که در هر کشور پیشرفت‌‌های تولید در دست بخش خصوصی قرار دارد. توصیه داریم که دولت تنها در حوزه‌‌های حکمرانی و نظارتی تمرکز کند تا اینکه بخواهند بخش اجرایی را در دست گیرند.  ما منابع، نیروی کار و زیرساخت‌های لازم برای توسعه صنایع پایین‌دست را در اختیار داریم، اما تاکنون تغییر در مولفه‌‌های اقتصادی و تدوین سیاستی اصولی مبتنی بر سند راهبردی، که به الگوی آن اشاره شد، اجرایی نشده است تا صنایع را از روزمرگی خارج کند. همچنین دیپلماسی اقتصادی ما باید به شکلی رقم بخورد که امکان مراوده ما با بازارهای دیگر کشورهای دنیا تسهیل شود. در‌حال‌حاضر ما توافق بین‌‌المللی پایدار و مراودات بانکی نداریم که بتوانیم تجارت اصولی و طبیعی با کشورهای دنیا داشته باشیم، مگر با کشورهای همجوار که آن هم با تمهیدات دولت و وزارت خارجه و به صورت ناپایدار امکان‌پذیر شده است.