۲- بعد از ظهر همان روز در یک همایش حقوق مهندسی شرکت می‌کنم. در سالن همایش یکی از دوستان دوران دانشگاه را می‌بینم. از اوضاع و احوال کار حرف می‌زنیم، شکایت می‌کند که بازار خدمات مهندسی خوب نیست، که شرایط برای فعالیت درست و حسابی مناسب نیست و شرکت پیمانکاری‌اش را که مدتی نیمه‌فعال و غیرفعال بوده، تصمیم گرفته است که منحل کند.

۳- به همراه یک گروه از دانشجویان تحصیلات تکمیلی و استادان معماری از پروژه مصلای تهران بازدید می‌کنم. در ابتدای بازدید نشستی برگزار می‌شود تا تیم اجرایی ویژگی‌های کار را بیان کنند. پروژه به لحاظ طرح و اجرای مهندسی جزو پروژه‌های شاخص کشور و قابل مقایسه با موارد مشابه و مطرح در خاورمیانه است. اما آنچه عمده سوالات حاضران را در بر می‌گیرد مسائل مدیریتی و مالی، علت تاخیر در اتمام و میزان منابع مصرف شده است. آن‌طور که عنوان می‌شود پروژه حدود ۳۰ سال است شروع شده و با توجه به میزان بودجه اختصاصی تا ۴۰ سال دیگر هم کار دارد تا تمام شود. پروژه‌های مشابه در جاهای دیگر خاورمیانه حدود ۱۰ سال اجرا شده‌اند.

۴- در سمیناری تخصصی حاضر می‌شوم. چند نفر از همکاران سرآمد در طراحی و محاسبات سازه را ملاقات می‌کنم. از اوضاع و احوال کار و بازار خدمات مهندسی ساخت‌و‌ساز صحبت می‌شود. دفترشان را با حداقل ظرفیت نگه داشته‌اند، اما پروانه اشتغال به‌کارشان را مدت‌ها است تمدید نکرده‌اند. در صف ارجاع نظارت سازمان نظام مهندسی نیستند، اما نظارت عالیه و کارگاهی برای پروژه‌های خاص و خارج از ضوابط اداری شهرداری انجام می‌دهند. طراحی و محاسبه می‌کنند، اما برگه تعهد شهرداری را از شرکت‌های دیگر و فعال در این زمینه تهیه می‌کنند.

۵- از کارگاه یک برج بیمارستان با بیش از ۱۰۰ هزار مترمربع زیربنا بازدید می‌کنم. سازه‌ای منحصر به فرد با المان‌ها و اتصالات پیچیده فنی و مهندسی و فناوری‌های به‌روز درحال ساخت است. پروژه ساختار مدیریتی و مهندسی مناسبی دارد. کارفرما از مشاوره تعدادی از استادان و مهندسان برجسته به‌عنوان مشاور عالی بهره می‌برد. پروژه مشاور طرح دارد، پیمانکار اصلی و تعداد زیادی پیمانکار جزء مشغول به‌کار هستند. کنترل و بازرسی‌ها به‌طور مرتب انجام می‌شود. ایمنی و بهداشت کار توسط شرکت‌های تخصصی در دو سطح کارفرما و پیمانکاران مورد توجه است. البته پروژه شرکت طراح و ناظری هم دارد که نام و شماره پروانه اشتغال و شماره امضا و شماره برگه تعهدش در پروانه ساختمانی درج است و تنها گزارش‌های مرحله‌ای را به شهرداری ارائه می‌دهد، اما اثری در طرح و تامین کیفیت کار ندارد. شرکت دیگری هم برگه تعهد اجرا را ثبت کرده است، اما در کارگاه حضور و فعالیت ندارد. ۶- در میان همکاران تازه پروانه اشتغال گرفته شاهد هستم که برخی از ایشان با چه دقت و حوصله‌ای از پروژه‌های تحت نظارت خود بازدید می‌کنند، درست و دقیق به مراجع مربوطه گزارش می‌دهند و تخصص خود را در خدمت کار و کارفرما می‌گذارند. مهندسان جوانی که در بدو ورود به حرفه و برای ۴ سال نخست، به‌‌رغم برخورداری از دانش و سابقه کار حداقل ۳ سال و با داشتن اشتیاق و انرژی فراوان تنها می‌توانند ساختمان‌های کوچک متراژ تا ۶۰۰ مترمربع را نظارت کنند.  به‌عنوان یک مهندس ساختمان و دغدغه‌مند حرفه مهندسی از پروژه‌های متعددی در سطح شهر بازدید می‌کنم. اکثر طراحان ساختمان‌ها آنهایی نیستند که برگه‌های تعهد طراحی شهرداری را امضا می‌کنند. در اکثر ساختمان‌های معمول و متعارف آن کسی که ساختمان را اجرا می‌کند، مهندس نیست. در ساختمان‌های بزرگ و خاص هم تیم اجرایی و مهندسی متفاوت از شرکتی است که برگه تعهد اجرا را ثبت کرده است. نظارت ساختمان‌ها هم که با سهمیه و صف بین مهندسان توزیع می‌شود، در سازوکار موجود در گزارش مرحله‌ای برای شهرداری خلاصه می‌شود، که آن هم در مبادلات شهرداری با بسازوبفروش‌ها با بی‌توجهی و بی‌اعتنایی شهرداری همراه است.  در کشور ما پروژه‌های پیشرفته و برجسته‌ای توسط مهندسان طراحی، اجرا و نظارت می‌شود، اما این ارتباطی به «نظام‌مهندسی» ندارد. در کشور ما «نظام مهندسی» شکل نگرفته است. البته این قضیه ارتباط تام و تمامی هم به «سازمان نظام مهندسی» ندارد. «نظام مهندسی» مجموعه‌ای است از قوانین و مقررات و کنشگران این عرصه از مجریان و عوامل نظارتی. از مهندسان، سازمان‌های مسوول در ساخت‌و‌ساز و در راس آنها وزارت راه و شهرسازی و شهرداری، تشکل‌ها و جوامع مهندسی همچون سازمان نظام مهندسی که برای رسیدن به اهدافی چون تقویت و توسعه ارزش‌ها در معماری و شهرسازی، رشد و اعتلای مهندسی و تامین ایمنی، بهداشت، بهره‌دهی مناسب، آسایش و صرفه اقتصادی ساختمان‌ها و فضاهای شهری شبکه منسجمی از روابط و ضوابط را تشکیل می‌دهند. «سازمان نظام مهندسی» جزئی از «نظام مهندسی» است که وظیفه نظارت بر عملکرد اعضای خود را بر عهده دارد. در ساخت‌و‌ساز شهری شهرداری با وظیفه کنترل و نظارت بر اجرای ساختمان و امور شهرسازی و وزارت راه و شهرسازی با وظیفه نظارت عالیه بر اجرای ضوابط شهرسازی و مقررات ملی در طراحی و اجرای تمامی ساختمان‌ها به مراتب نقش و جایگاه بالاتری در تشکیل و تحقق «نظام مهندسی» دارند.  مجموعه قوانین و مقررات، کنشگران، مجریان و عوامل نظارتی در ساخت‌و‌ساز نتوانسته‌اند شرایط و قواعدی پیاده کنند که «کیفیت» مشمول تمام بناها و فضاهایی باشد که در شهر ساخته می‌شوند. تک مهندسان خوب و تک پروژه‌های خوب در میان انبوه سازه‌های بدقواره و بی‌کیفیت، حاصل پیاده‌سازی «قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان» و اهداف متعالی آن توسط مجموعه‌های مسوول و سازوکار تعریف شده برای ترویج ارزش‌ها و تامین کیفیت ساختمان‌ها نیست. بلکه نتیجه تلاش‌های فردی و پراکنده معدود اشخاصی است که خارج از جریان موجود به فعالیت حرفه‌ای پرداخته یا کمترین تاثیر را از آن گرفته‌اند.

اخبار مرتبط