طرح ترافیک نیازمند بازسازی کامل
یکی از مشکلات طرح ترافیک پیشنهادی شهرداری بر اساس لایحه‌ای که ارسال کرده، فقدان ارائه مستنداتی درخصوص چگونگی مبنای تعیین نرخ پایه، گزارش توجیهی و علت‌سنجی است. در این طرح هیچ دلیل مشخص یا گزارش کارشناسی درباره انتخاب رقم ۲۰ هزار تومان به‌عنوان نرخ پایه فرمول تعیین عوارض تردد در محدوده طرح ترافیک ارائه نشده است. از سوی دیگر ساختار شهری طی حدود ۴۰ سال گذشته تغییرات کالبدی، جمعیتی و اجتماعی بسیاری داشته و از این‌رو قطعا محدوده طرح ترافیک بر اساس حجم ترافیک و کانون‌های سفر در وضعیت کنونی تهران، نیازمند بازنگری اساسی است. با این حال طرح ترافیک جدید تهران کوچکترین تغییری در محدوده قدیم طرح ترافیک لحاظ نکرده است. اگر مناطق همان مناطق و نگاه همان نگاه قبلی است، پس منفعت این طرح در چیست که مدیریت شهری انرژی فراوانی را برای جایگزینی آن باید متحمل شود؟ سوال مهم دیگر این است که دلیل روشن طراحان نسخه جایگزین طرح ترافیک برای انتخاب فقط ۳۲ کیلومترمربع از کل مساحت حدود ۷۰۰ کیلومتر مربعی شهر تهران به‌عنوان محدوده دارای عوارض چیست؟ ترافیک تهران قطعا در این پهنه کوچک از سطح شهر متمرکز نشده و ۹۵ درصد باقی‌مانده شهر نیز با مشکلات ترافیک و آلودگی هوا به‌طور جدی درگیر هستند. اما هیچ تلاشی برای تعریف محدوده‌های ترافیکی و ویژه دیگری در نسخه پیشنهاد شهرداری تهران صورت نگرفته است. ارائه‌کنندگان طرح مذکور باید به این سوال پاسخ دهند که چه راهکاری برای ذی‌نفعان مربوطه برای ۹۵ درصد مساحت شهر خارج از محدوده مرکزی، پیشنهاد می‌کنند؟
اگرچه ایجاد شاخص و تاثیرگذاری آلایندگی خودرو بر میزان عوارض تردد در طرح ترافیک اثرگذار بوده و از نقاط مثبت طرح ترافیک جدید است، اما خودروهای آلاینده در خارج از محدوده طرح ترافیک نیز آلاینده هستند، بنابراین لازم است برای خارج از طرح (چه از حیث مکان و چه از نظر زمان) راهکاری برای کنترل تردد خودروهای آلاینده به‌ویژه کاربراتوری‌ها که در این طرح به کلی مغفول هستند و با خودروهای انژکتوری دارای گواهی معاینه فنی یکسان دیده شده‌اند، پیش‌بینی شود. طراحان طرح ترافیک جدید مانند سال‌های گذشته به تکرار یک اشتباه استراتژیک و نهادینه شده دچار شده‌اند به این معنا که تا مرحله قطعی‌شدن بحران آلودگی هوا صبر کرده و پس از آن اقدامی نه بازدارنده، بلکه تعطیل‌کننده ارائه می‌کنند! آنها در طول زمان افزایش غلظت آلاینده‌ها در هوای شهر تا مرحله بحرانی هیچ اقدام بازدارنده‌ای انجام نداده و مجددا مانند طرح قبل، به محض بروز بحران، ورود و خروج را این‌بار نه محدود که فقط گران‌تر کرده و به مقدار غیر بازدارنده، فقط به مبلغ ۱۰ هزار تومان (پایین‌ترین نرخ اغذیه در پایین‌ترین نقطه شهر تهران) افزایش در نظر می‌گیرد. این مبالغ حتی رویکرد بازدارندگی فعلی را نیز به همراه ندارد. در مدل فعلی، اساسا فروش مجوز تردد در محدوده طرح ترافیک در روزهای آلوده ممنوع اعلام می‌شود و بعضا طرح زوج و فرد از در منازل اجرا می‌شود تا از حجم تردد زائد خودروها در شهر کاسته شود، اما در طرح پیشنهادی شهرداری اولا روش بازدارندگی و پیشگیری لحاظ نشده و ثانیا دریافت عوارض جایگزین ممنوعیت تردد در روزهای آلوده شده است. افزون بر این، خطر اصلی در نگاه حاکم بر طرح ترافیک پیشنهادی است که به پیروی از نگاهی غلط در ساختار مدیریتی کشور در این طرح نیز گنجانده شده است.
سوال اینجا است که چرا فقط برای اضافه درآمد حاصل از طرح جدید، نحوه هزینه‌کرد پیش‌بینی شده است؟ پیشنهاد شهرداری این است که ۱۰۰ درصد اضافه درآمد حاصل از اجرای این مصوبه نسبت به درآمد حاصل از اخذ عوارض ورود به محدوده طرح ترافیک در سال ۹۶، صرف توسعه و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی شود. اما اگر طرح مذکور اضافه درآمد نداشت، به معنای آن است که شهروندان هزینه اجرای طرح جدید را پرداخت کرده‌اند، بدون اینکه عایدی برای اصلاح ناوگان حمل‌ونقل عمومی داشته باشد. در این صورت پاسخگویی مجریان طرح درباره ثمرات آن، به نقطه صفر مطلق خواهد رسید. افزون بر این موارد، اساسی‌ترین مشکل طرح ترافیک پیشنهادی شهرداری تهران اشتباه در نحوه قیمت‌گذاری است. هزینه عوارض تردد در محدوده مرکزی شهر در گران‌ترین حالت ممکن با نرخ پیشنهادی شهرداری تهران، ۴۵ هزار تومان است که تنها ۹ درصد (یعنی کمتر از نرخ تورم سالانه) نسبت به رقم کنونی بهای طرح ترافیک روزانه در گران‌ترین حالت ممکن افزایش دارد. از طرفی به لحاظ نرخ ساعتی هزینه تردد در طرح ترافیک، طرح پیشنهادی بهای هر ساعت تردد را سه‌هزار و ۶۰۰ تومان درنظر گرفته که در طرح فعلی ساعتی سه‌هزار و ۹۲۰ تومان است. در واقع طرح ترافیک ۹۷ بر اساس مدل محاسبه هزینه ساعتی تردد، ۸ درصد تخفیف نسبت به تعرفه سال ۹۶ دارد! از دیگر مشکلات این طرح ایجاد استثنا و شکاف میان گروه‌های مختلف ذی‌نفع طرح ترافیک است. در این طرح برای جانبازان و معلولان جسمی و حرکتی تخفیف ۵۰ درصدی منظور شده است.
جانبازان دفاع مقدس نور چشم تمام ملت ایران با هر رویکرد سیاسی هستند و این موضوع انکارناپذیر است. نگاه اجتماعی و انسانی به معلولان جسمی و حرکتی نیز امری پسندیده است اما سازمان‌های ذی‌ربط برای حمایت از این بخش جامعه در کشور وجود دارند که باید تامین هزینه مربوط به تردد این اقشار در محدوده طرح ترافیک را بپردازند. ایجاد استثنا در هر طرحی، شکاف اولیه برای افزایش استثناها ایجاد می‌کند. مثلا می‌توان سوال و درخواست کرد که یک بیمار قلبی حاد، نباید دارای این تعرفه حمایتی باشد؟ یا بیمار سرطانی؟ یا پزشکی که باید خود را به این بیماران برساند، آیا نباید مشمول تخفیف شود؟ شکل‌گیری چنین چرخه‌ای می‌تواند به دیگر اقشار جامعه نیز منتقل شود و یک احساس مطالبه‌گری ناخودآگاه، افزایش سهمیه‌بندی و یا سرخوردگی اجتماعی به دلیل محروم‌شدن از سهمیه ایجاد کند. اگر قرار است استثنایی در این طرح لحاظ شود، منطقی این است که سازمان متولی ذی‌ربط تخفیفات را ارائه کند، نه شهرداری که وظیفه خدمت‌دهی به کل شهروندان در مشاعات شهر را بر عهده دارد. مجموعه این اشکالات نشان می‌دهد آنچه توسط شهرداری تهران ارائه شده، نمی‌تواند جایگزین ایده‌آلی برای طرح ترافیک فعلی باشد.
ارسال نظر