کافه سوال
پیش از اخراج (تعدیل نیرو)، طی آن و پس از آن چه کنیم؟
پاسخ: دوست عزیز، وقتی از کارت اخراج می‌شوی یا نگرانی که در آینده اخراج شوی، کاملا احساس استیصال می‌کنی. خیلی ترسناک است که ناغافل بیایند و بگویند: «داریم شغلت را حذف می‌کنیم و به زودی بیکار می‌شوی» و تو مجبوری کلی دردسر بکشی تا کار جدیدی پیدا کنی. اما کارهایی هست که می‌توانی قبل از اخراج، طی اخراج و پس از آن انجام دهی تا شرایط برایت آسان‌تر شود و مدت بیکاری‌ات کاهش یابد. قبل از اینکه به اینها بپردازیم اجازه بده یک توضیح کوچک بدهم. در اینجا روی صحبت من با تو و همه کسانی است که به خاطر تعدیل نیرو شغل خود را از دست داده‌اند. یعنی شرکت تصمیم گرفته به دلایلی مثل کوچک‌سازی یا مسائل مالی، شغل عده‌ای را حذف کند. روی صحبتم با کسانی نیست که به‌دلیل عملکرد ضعیف اخراج می‌شوند. پس حواست باشد که اگر شرکتتان تعدیل نیرو کرد، حتما برای کارفرمای بعدی‌ات توضیح دهی که به‌دلیل تعدیل نیرو کارت را از دست داده‌ای.
چه کنیم اگر زمزمه‌های تعدیل نیرو به گوشمان رسیده؟ شرکت‌ها معمولا وقتی قصد تعدیل نیرو دارند، به شدت پنهان‌کاری می‌کنند چون نمی‌خواهند کارکنانی را که قرار نیست شغلشان را از دست بدهند، بترسانند. چون اگر آنها بترسند، ممکن است به‌دنبال کار جدید بگردند. پس باید بدانی که معمولا هیچ کارفرمایی قبل از تعدیل نیرو به کارکنان هشدار نمی‌دهد. اما گاهی شایعه‌هایی می‌شنوی یا می‌بینی که سازمان با مشکل مالی روبهرو شده یا پروژه‌ای که تو در آن شراکت داشتی، جواب نداده و ممکن است متوقف شود. اگر نشانه‌های خطر را دیدی، بهتر است خودت را از نظر روحی آماده کنی که اگر این اتفاق افتاد، شوکه نشوی. کارهایی هست که می‌توانی در این دوره انجام دهی تا ضربه روحی نخوری و تحمل شرایط برایت آسان شود:
• برای کاریابی اقدام کن. حداقل، رزومه‌ات را به‌روزرسانی کن چون ممکن است لازمت شود. ایرادی ندارد اگر برای چند شغل درخواست دهی. اگر سازمانتان تعدیل نیرو نکند، مجبور نیستی آن شغل‌ها را قبول کنی. البته از کجا معلوم؟ شاید یکی از شغل‌هایی که پیدا می‌کنی از کاری که الان داری بهتر باشد. اما اگر شغلت را از دست بدهی، حداقل خوشحال خواهی بود که از قبل دست به کار شده‌ای.
• چیزهایی را که نیاز داری با خودت ببر. اگر اخراج شوی، ممکن است اجازه ندهند به کامپیوترت در محل کار دسترسی داشته باشی و ممکن است یکسری چیزها را از دست بدهی، مثل نمونه کارهایت، فایل‌های شخصی و اطلاعات مربوط به آدم‌هایی که دوست داری ارتباطت را با آنها ادامه دهی. بهتر است یک کپی از این چیزها با خودت داشته باشی. البته این بستگی دارد به سیاست‌های کارفرمایت در این مورد که چه چیزهایی را اجازه داری برداری و چه چیزهایی را اجازه نداری با خودت ببری.
• طی مکالمه تعدیل نیرو چه بگوییم؟ اگر قرار باشد اخراج شوی، احتمالا رئیست یا منابع انسانی از تو می‌خواهند پیش آنها بروی تا تو را در جریان این تصمیم بگذارند. آنها باید درباره یکسری چیزها صحبت کنند، مثل مزایای پایان خدمت، اینکه بیمه‌ات کی تمام می‌شود و آخرین روز کاری‌ات کی خواهد بود (که معمولا همان روز است اما گاهی از تو می‌خواهند بیشتر در شرکت بمانی). یکسری چیزها هست که باید از آنها آگاه باشی. مثلا:
• می‌توانی در مورد مزایای پایان خدمت با آنها مذاکره کنی. بعضی شرکت‌ها یک فرمول خاص برای محاسبه مزایا دارند، مثلا یک هفته به ازای هر سال خدمت. اما می‌توانی برای گرفتن مزایای بیشتر با آنها چانه بزنی، به‌خصوص اگر کارفرما از تو بخواهد یک برگه امضا کنی و قول دهی در ازای گرفتن مزایا، در آینده از آنها هیچ شکایتی نخواهی کرد. مجبور نیستی همان موقع برگه را امضا کنی. می‌توانی از آنها مهلت بخواهی تا درباره‌اش فکر کنی. حتی می‌توانی درباره‌اش با یک وکیل مشورت کنی و ببینی آیا امکان درخواست مزایای بیشتر وجود دارد یا نه.
• بپرس که آیا مبلغ مرخصی‌هایی که استفاده نکرده‌ای را دریافت خواهی کرد یا نه. این بستگی به سیاست‌ها دارد اما در هر حال می‌توانی از آنها درخواست کنی.
• از آنها بپرس که چه کسانی در شرکت، معرف تو خواهند بود و درباره عملکرد و دلیل اخراج تو صحبت خواهند کرد (معرف یا reference کسی است که کارفرمای آینده‌ات، با او تماس خواهد گرفت و از او، درباره عملکرد و مهارت‌های تو سوال خواهد کرد). البته اخراج به‌دلیل تعدیل نیرو نباید علیه تو استفاده شود اما اگر دلیل آنها برای انتخاب تو تا حدی به عملکردت هم مربوط بوده، باید این را بدانی که اگر در آینده درباره تو نظر منفی دادند، غافلگیر نشوی. پس از اخراج چه کنیم؟ اگر اخراج شدی بدان که تو تنها نیستی. خیلی‌ها به خاطر تعدیل نیرو اخراج شده‌اند و حالا هم از نظر شغلی، خیلی موفقند. پس به این اتفاق به چشم یک توقف موقتی نگاه کن نه یک معیار قضاوت درباره خودت یا عملکردت. در بیشتر مواقع، اخراج به‌دلیل تعدیل نیرو، توجه‌ها را به کارفرما جلب می‌کند نه به تو. چون مشکل آنها بوده که باعث اخراج تو شده. در این حین، این کارها را انجام بده:
• شبکه ارتباطت را به کار بینداز. حالا وقت آن است که با همه کسانی که با آنها ارتباط کاری یا شخصی داری تماس بگیری و از آنها بخواهی اگر شغلی پیدا شد، خبرت کنند. شبکه ارتباطی به درد همین روزها می‌خورد! حتی ایرادی ندارد اگر با مدیر یا همکارانت در شرکت سابقت تماس بگیری. بیشتر آنها احتمالا بابت اتفاقی که افتاده ناراحتند و خوشحال می‌شوند اگر بتوانند کمکت کنند.
• مهارت‌های کاریابی‌ات را تقویت کن. اگر خیلی وقت است که دنبال کار نگشته‌ای، ممکن است زیاد در زمینه نوشتن نامه معرفی، رزومه‌نویسی یا مصاحبه مهارت نداشته باشی. بی‌گدار به آب نزن و بدون آمادگی به مصاحبه نرو. کلی مقاله در این زمینه هست که می‌توانی مطالعه کنی.
• به مسیرت ادامه بده. البته فراموش کردن این اتفاق، آن هم بلافاصله پس از آن، خیلی سخت است به‌خصوص اگر غیرمنتظره بوده باشد. حتی اگر خیلی هم از شغلت راضی نبوده باشی، شاید بعد از اخراج حس کنی دلت برای همکارانت، پروژه‌ها و حتی مناسبت‌هایی که قبلا دوست نداشتی تنگ شده. این کاملا طبیعی است. اما گیر کردن در گذشته به تو کمکی نمی‌کند و حتی ممکن است اجازه ندهد برای مصاحبه‌های بعدی آمادگی پیدا کنی. عصبانی ماندن از کارفرما هم کمکی به تو نمی‌کند. چند روز به خودت فرصت بده و اجازه بده هر احساسی که نسبت به این ماجرا داری، بروز کند، غم، آزردگی یا خشم. سپس به خودت قول بده که اینها را فراموش کنی و مسیرت را ادامه دهی.
