ظرفیت‌های وقف در جهت توسعه اکوسیستم کارآفرینی
استفاده از این نهاد دو وجهی که قابلیت ارتباط موثر با بخش مدرن را دارد می‌تواند بسیاری از چالش‌های امروز اکوسیستم کارآفرینی ایران را در بخش تامین منابع مالی و زیر ساخت‌های اجرایی حل کرده و نوع جدیدی از وقف به‌عنوان وقف فزاینده ارزش آفرین را ایجاد کند.در بخش‌های غیر‌انتفاعی که با هدف توسعه اکوسیستم و ظرفیت‌های آن برای رشد فرهنگ و تفکر کارآفرینی است تامین مالی و زیر‌ساخت‌ها می‌تواند اولین و بزرگ‌ترین مانع در مسیر باشد، چرا‌که در فعالیت‌ها و برنامه‌های شتاب‌دهی همواره شما به دید انتفاعی به برنامه نگاه می‌کنید و در نتیجه برای آن یک برنامه مالی دارید و سرمایه‌گذاران نیز با اهداف مختلف به این برنامه‌ها جذب می‌شوند اما در برنامه‌های غیر‌انتفاعی این مهم معمولا با چالش مواجه است.اما نهادهایی در جامعه ما و منطقه وجود دارد که می‌تواند راهگشای بزرگ مسیر توسعه فرهنگ کارآفرینی در ایران و منطقه باشد. یکی از این نهادها وقف است. وقف با تامین زیر ساخت‌ها و تامین منابع مالی می‌تواند مسیر بلوغ اکوسیستم کارآفرینی ایران را هموار کند و راهی ابدی و ماندگار برای خلق ارزش در جهان و تولید ثروت حلال در جامعه بسازد.
تجربه وقف نشان می‌دهد که موقوفات می‌توانند در تحقق اهداف مرتبط با توسعه اجتماعی و توسعه انسانی ایفای نقش کنند. برای نمونه، خدمات شهری، آموزش و پرورش، بهداشت و درمان از شاخص‌های توسعه انسانی و اجتماعی هستند و گسترش فرهنگ وقف در زمینه‌های آموزش، بهداشت و رفاه اجتماعی تاثیر بسزایی در ارتقای توسعه انسانی و اجتماعی دارد. در مالزی شواهد نشان می‌دهد که کاربرد‌های وقف علاوه بر مصارف آن در زمینه‌های بهداشت و آموزش مصادیق زیادی در تاسیس شرکت‌های تعاونی مسکن، شرکت‌های صنعتی، تاسیس کتابخانه‌ها، آزمایشگاه و مراکز پژوهشی دارد که تاثیر مستقیمی بر ارتقای رشد اقتصادی و تولید ناخالص داخلی این کشور داشته است و موارد متعددی از کاربرد وقف در کشورهای اسلامی را می‌توان مشاهده کرد که کمتر در ایران مورد توجه بوده‌اند. با وجود فرهنگ‌سازی ضعیف در حوزه وقف با هدف کارآفرینی در ایران اما بزرگان ما، همواره بر اهمیت وقف در مسیر اشتغال و کارآفرینی تاکید داشته‌اند و بسیاری از موقوفات با این هدف ایجاد شده‌اند.
نقش وقف در توسعه اکوسیستم کارآفرینی
برای پی بردن به اهمیت وقف به‌عنوان صدقه جاریه در توسعه کارآفرینی، باید به نقش آن در جامعه اسلامی توجه فراوان داشت، اما باید دانست که این موضوع، با وجود برخورداری از قدمت زیاد، آنگونه که شایسته است فراگیر نشده و نقش آن در ابعاد گوناگون تا حدودی ناشناخته باقی مانده است. نکته مهم این است که وقف کارآفرینی با موقوفات دیگر تفاوت بسیار بزرگی دارد و آن رشد تصاعدی ارزش و اثرات این نوع وقف است.
دلیل رشد تصاعدی وقف کارآفرینی را باید در ماهیت و تعریف صحیح عبارت entrepreneurship جست‌وجو کرد. ترجمه صحیح این عبارت در حقیقت نو ارزش‌آفرینی است و به فرآیندی گفته می‌شود که طی آن یک ایده نوآورانه منجر به حل مشکلی از بخش بزرگی از مردم می‌شود و در نتیجه این امر ثروت فراوانی ایجاد می‌شود، مشابه اتفاقی که در گوگل، آمازون و دیجی کالا رخ داده است. پس الزاما معنی این کلمه ایجاد شغل نیست، بلکه ایجاد ارزش‌هایی است که می‌تواند زندگی صدها هزار نفر را بهبود بخشد و ثروت سرشار و فزاینده ایجاد کند. بنابر‌این وقفی که برای این فعالیت‌ها انجام می‌شود به‌صورت مداوم با رشد ارزش‌های خلق شده می‌تواند رشد کند و این رشد فزاینده منجر به ایجاد چرخه‌ای مثبت در تولید ثروت حلال می‌شود و موقوفه را نیز مداوم رشد می‌دهد.وقف دارای حیطه گسترده‌ای از فعالیت‌ها و اقداماتی است که اگر به درستی هدایت شود، به بسیاری از نیازهای امروز اکوسیستم کارآفرینی ایران پاسخ می‌دهد و در چنین شرایطی، هیچ‌گاه جامعه ایران با کمبودهای اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و فرهنگی روبه‌رو نخواهد شد. برای دستیابی به این هدف، لازم است که هم نیازهای اکوسیستم کارآفرینی بر اساس اولویت به افکار عمومی معرفی شوند و ضمن عینی شدن ضرورت وقف، متناسب با عواطف، درک و توجه واقفان هدایت شود.
جمع‌بندی و پیشنهاد
در کشور ما سنت وقف همواره قدرتمند بوده است، اما این نهاد ارزشمند باید با مقتضیات روز هماهنگ شود تا بتواند اهداف متعالی خود را تامین سازد. همان طور که در دوره‌ای با توجه به نیاز بالای کشور به مدرسه ورود مدرسه‌سازان خیر و وقف، موجب حل مساله شد امروز حوزه کار و خلق ثروت حلال نیز دقیقا با شرایط مشابه مواجه است. به نظر می‌رسد علاوه بر کار فرهنگی برای شناخت بهتر وقف در حوزه کارآفرینی لازم است روی قوانین تسهیل‌کننده وقف کار کنیم و علاوه بر این برای شفافیت در قوانین و سازوکارهای نظارتی موقوفات نیز برنامه‌ریزی جدی انجام دهیم. نهادهای هر جامعه تا حدود زیادی تعیین‌کننده قاعده رفتاری افراد آن جامعه هستند. با تقویت رفتارهای درست معطوف به سرمایه‌گذاری از سوی نهادهایی مانند وقف، جامعه می‌تواند با خلق ارزش‌های بزرگ به سمت افزایش کیفیت زندگی پیش برود. یافتن نهادی سنتی و باستانی که در ادامه با مفاهیم دینی همراه شده و چندین قرن سابقه دارد و مشاهده ظرفیت مدرن و بسیار ثمربخش این نهاد در دنیای جدیـــد از نظر علمی و عملی بسیار مهم است. وقف یکی از همان مصادیقی است که نشان می‌دهد می‌توان در مواردی از دل سنت برای مواجهه با چالش‌ها و وضعیت مدرن، ابزارهای کارآمدی به دست آورد. اکوسیستم کارآفرینی در ایران دچار مشکل سرمایه اجتماعی برای توسعه فرهنگ و افزایش سطح بلوغ جامعه در موضوع کارآفرینی و خلق ارزش است. خصوصیت وقف به‌عنوان یک ساز و کار دو وجهی،یعنی نهاد سنتی سازگار با شرایط مدرن بودن؛ و توانایی برای خلق سرمایه اجتماعی؛ سبب می‌شود تا این نهاد ظرفیت‌های ویژه‌ای برای رشد اکوسیستم کارآفرینی کشور داشته باشد که لازم است به آن پرداخته شود.
ارسال نظر