در همایش روز ملی آب بررسی شد
ریسک‌های پیش روی ذخایر آبی
در چهارمین بزرگداشت روز ملی آب، سه ضلع تحلیلگر «دولت»، «بخش‌خصوصی» و «مجلس» مهم‌ترین عوامل ایجاد بحران آب در کشور را مورد واکاوی قرار دادند. ضلع تحلیلگر بخش‌خصوصی معتقد است مهم‌ترین دست‌انداز در حوزه منابع کشور، نحوه توزیع آن است نه محدودیت منابع. به اعتقاد فعالان اقتصادی توسعه و اشتغال‌زایی در روستاها یکی از مهم‌ترین مصادیق چالش در توزیع منابع است که به‌رغم تخصیص منابع قابل‌توجه، نتیجه عکس داده و منجر به مهاجرت معکوس و رشد حاشیه‌نشینی شهری شده است. در این میان اما برخی از متولیان دولتی، بحران آب را به مقوله دیگری نسبت می‌دهند. به اعتقاد آنها «تغییر اقلیم» مهم‌ترین چالشی است که پیش‌روی منابع آبی کشور قرار گرفته است. نسخه ارائه شده آنها برای حل این معضل، فراهم شدن زمینه‌های مدیریت پایدار منابع آبی کشور است. در آن سو قانون‌گذاران و نمایندگان مجلس، البته نظر دیگری دارند. آنان معتقدند «آمایش سرزمین» مقوله‌ای است که باید در سیبل توجه سیاست‌گذاران قرار گیرد و این موضوع به مطالبه جدی بخش‌خصوصی تبدیل شود.
مشکلات و چالش‌های ناشی از وقوع بحران آب و جنبه‌‌های مختلف آن، چند سالی است نظر مدیران و متولیان کشور را در سطوح و دستگاه‌های مختلف به‌خود جلب کرده است. کارشناسان و فعالان حوزه آب معتقدند اطلاع دقیق و کارشناسی از مقوله بحران آب، به درک بهتر از آن و در نتیجه برنامه‌ریزی صحیح جهت مقابله با آن کمک خواهد کرد. زیرا به‌دلیل گسترده بودن بخش آب و اثر آن بر سایر بخش‌های زیربنایی، اقتصادی و تولیدی کشور، بررسی متغیرها و پارامترهای اثرگذار، همچنین شناخت روندهای موجود در این بخش، امری مهم و ضروری به‌شمار می‌رود. بررسی آمار و ارقام رسمی و جدید کشور هم حاکی از آن است که در دهه اخیر، تقریبا در تمام کشور بارندگی نسبت به متوسط بلندمدت کاهش معناداری داشته است. این موضوع به دلیل وقوع خشکسالی‌ها و تغییرات اقلیم بوده که در مقیاس جهانی به‌دلیل برهم خوردن توازن گاز‌های گلخانه‌ای اتفاق افتاده است. اما ارزیابی‌ها نشان می‌دهد ظهور بحران آب در ایران، تنها به کاهش معنادار بارندگی‌ها ارتباط ندارد؛ چرا که واکاوی‌ها نشان می‌دهد میزان روان‌آب‌ها در کشور به میزان بسیار قابل‌توجهی کاهش یافته و در نتیجه نمی‌توان تمام ابعاد بحران آب را به تغییرات اقلیم مرتبط دانست. به اعتقاد تحلیلگران بخش آب، علت اصلی این است که میزان برداشت‌های بالادست از منابع آب سطحی و زیرزمینی کشور با افزایش قابل‌توجهی همراه بوده است. در همین راستا صبح روز گذشته در چهارمین بزرگداشت روز ملی آب که با شعار ملی «نجات آب، ضرورت ملی، رسالت جهانی» برگزار شد، متولیان دولتی، فعالان بخش‌خصوصی و قانون‌گذاران به بررسی دلایل وقوع بحران آب در کشور و کلید عبور از این چالش پرداختند. این مراسم که همزمان با «نوروز آب‌ها» در دستور کار متولیان دولتی و بخش‌خصوصی قرار گرفته بود با حضور رئیس اتاق ایران، مدیران و معاونان شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، شرکت مدیریت منابع آب ایران، معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، سازمان حفاظت محیط‌زیست، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی وزارت آموزش و پرورش، بانک مسکن، کمیسیون ملی یونسکو و نمایندگان مجلس شورای اسلامی برگزار شد. همچنین «برگزاری نمایشگاه جانبی عکس»، «تقدیر از چهره‌های اثرگذار در حوزه آب» و «پخش مستند تالان» (روایت مستند از آب‌های زیرزمینی) از مهم‌ترین رویدادهای جانبی این مراسم بود.
چالش توزیع منابع
رئیس پارلمان بخش‌خصوصی در این همایش چالش توزیع منابع را مقدم بر محدودیت منابع دانست. به اعتقاد غلامحسین شافعی، مطابق با بررسی‌های صورت گرفته، مساله بحران آب در سال 97 در فهرست 100 مشکل اساسی کشور قرار گرفته است. او در ادامه گفت: همان‌طور که می‌دانیم مساله بحران آب و تبعاتی که خشکسالی برای کشور به همراه دارد در صدر این مشکلات است. در طول سال‌های گذشته شاهد بودیم که این معضل چه تاثیراتی بر محیط‌زیست گذاشته و به بیانی دقیق‌تر منجر به افول محیط‌زیست شده است. متاسفانه از زمان تصویب قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار نتوانسته‌ایم بیش از ۲۰ تا ۲۵ درصد این قانون را اجرایی کنیم. با این‌حال به‌محض تصویب قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار در مجلس، اتاق ایران با هدف جبران مافات در حوزه آب و کشاورزی اقدام به تاسیس مرکز ملی مطالعات راهبردی آب کرد که نقش حائز اهمیتی در این حوزه داشته است؛ هرچند که حوزه آب و کشاورزی در حال حاضر در اتاق ایران چندان پررنگ نیست. رئیس پارلمان بخش‌خصوصی در ادامه صحبت‌های خود، مهم‌ترین چالش در حوزه منابع کشور را نحوه توزیع آن دانست نه محدودیت منابع. به گفته او، توسعه روستاها و اشتغال روستاها یکی از مهم‌ترین مصادیق چالش در توزیع منابع است که به‌رغم تخصیص منابع قابل‌توجه، نتیجه عکس داده و امروز شاهد مهاجرت معکوس و رشد حاشیه‌نشینی شهری هستیم. شافعی همچنین تصریح کرد: متاسفانه در سیر تحول حرکت جهانی همیشه از قافله عقب‌مانده‌ایم. در مساله آب هم قضیه به همین صورت است و زمانی که همه از ما عبور می‌کنند، تازه از خواب بیدار می‌شویم. مسائل بنیادی در حوزه برنامه‌ریزی وجود دارد که باید در برنامه‌های توسعه‌ای کشور سرلوحه قرار گیرد؛ در حوزه آب هم باید آب را از سرچشمه زلال کرد.
رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران نیز در این رویداد ابراز امیدواری کرد که آیندگان با تکمیل‌کردن مفاهیم این همایش، نوروز آب‌ها را نسل به نسل گرامی بدارند. به گفته سیدمحمدحسین شریعتمدار، آمارهای رسمی منتشر شده حکایت از افت شاخص‌های منابع آبی در کشور دارد؛ بر همین اساس در این شرایط ضروری است تا همه ارگان‌های ذی‌نفع در کشور با هدف احیا و ترمیم منابع آبی کشور به یاری دولت بشتابند. شریعتمدار معتقد است از زمان تصویب قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار و به موازات آن تشکیل مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران تاکنون، این مرکز وظیفه خود دانسته تا ضمن تشریح وضعیت منابع و بحران آب در کشور، دولت را برای حل این معضل کمک کند. بر همین اساس این مرکز در این همایش از کلیه صاحب‌نظران، فعالان، استادان و دانشجویان درخواست می‌کند تا نظرات و پیشنهادهای خود را به‌منظور رفع بحران آب به مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران اعلام کنند.
ریشه‌یابی چالش‌ها
همچنین محسن کوهکن، نماینده مجلس و از مدعوین چهارمین بزرگداشت روز ملی آب در این مراسم با اشاره به تشکیل کارگروه کمیته آسیا و استقرار دبیرخانه این کمیته در ایران، تاکید کرد که تشکیل این کمیته و برگزاری اجلاس‌های مرتبط با آن را باید به فال نیک گرفت. به گفته این نماینده مجلس، اجلاس بعدی این کارگروه قرار است سال آینده در مسکو برگزار شود و یکی از مهم‌ترین پیشنهادهای ایران برای اعضای کارگروه کمیته آسیا، این است که با هدف حل بحران آب همکاری سه جانبه میان بخش‌خصوصی، پارلمان‌ها و بخش‌های دولتی کشورهای آسیایی شکل گیرد. کوهکن در بخشی از صحبت‌های خود با تاکید بر رسالت بخش خصوصی و طرح موضوع «آمایش سرزمین» از سوی اتاق ایران عنوان کرد که باید این موضوع به مطالبه جدی بخش خصوصی تبدیل شود و نه تنها وزارت نیرو، بلکه کلیه وزارتخانه‌ها در تحقق این امر دخیل شوند. در ادامه، علی‌مراد اکبری، معاون وزیر جهادکشاورزی در امور آب و خاک به تشریح چالش‌های پیش‌روی منابع آبی در کشور و اقدامات این معاونت در این حوزه پرداخت. او تغییر اقلیم را از مهم‌ترین چالش‌ها در طول سال‌های اخیر دانست. به گفته اکبری، از زمان برگزاری اولین روز بزرگداشت آب در سال ۱۹۹۴ تا الان، هر سال شعارهای مختلفی به منظور حمایت از منابع آبی در داخل کشور داده شده، اما هیچ یک از این شعارها اثربخش نبوده است. به اعتقاد وی، راهکار حل این معضل، فراهم شدن زمینه‌های مدیریت پایدار منابع آبی کشور است. معاون وزیر جهادکشاورزی در امور آب و خاک همچنین خواستار همکاری وزارتخانه‌های نیرو، جهادکشاورزی، سازمان حفاظت از محیط زیست و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران به منظور همکاری در بهره‌مندی از منابع جهانی شد. ابوالقاسم رحیمی‌انارکی، مدیرعامل بانک مسکن نیز در توضیح چالش‌های امروز در بخش منابع آب کشور گفت: کارشناسان و اقتصاددانان، بحران آب را در ردیف ابرچالش‌های بزرگ اقتصاد ایران و هم‌تراز با بحران محیط‌زیست، بحران صندوق‌های بازنشستگی، مشکلات بانک‌ها، مشکلات بودجه و رشد اقتصادی اندک معرفی می‌کنند. به گفته انارکی، در کنار توجه به موضوعات و دغدغه‌های مالی و اقتصادی کشور، باید توجه ویژه‌ای به مسائل زیست‌محیطی داشت.
ارسال نظر