معاون امور تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اعلام کرد
افزایش تولیدات دامی در راستای امنیت غذایی جامعه
در این میان بنا به گفته کارشناسان این حوزه عرضه مطمئن و سالم غذا و تحقق امنیت غذایی امری فرابخشی بوده و به طور هماهنگ و مرتبط با هم در حیطه مسوولیت سازمان‌ها و بخش‌‌‌های مختلف علمی و اجرایی کشور قرار دارد و هم‌اکنون روش‌های رایج برنامهریزی بخشی قادر به پاسخگویی به معضلات درهم‌‌‌تنیده تغذیه و امنیت غذایی نبوده است. به اعتقاد این عده در واقع، امنیت غذایی مصداق عینی یک موضوع راهبردی است که تحت‌تاثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، فناوری و بین‌المللی قرار دارد.
در این راستا به گفته محمد‌ابراهیم حسن‌نژاد، معاون امور تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی تامین بخش مهمی از پروتئین غذایی موردنیاز آحاد جامعه، ایجاد ارزش افزوده و تامین اشتغال در جوامع روستایی، عشایری و شهری، جذب سرمایه‌‌‌های بخش خصوصی و امنیت غذایی جامعه از موارد مهم و استراتژیک صنعت دامپروری کشور است که رشد کمی و کیفی تمام موارد ذکر شده مستلزم تحقق برنامههای توسعه‌ای است که البته در این خصوص باید به بخش دامپروری نیز توجه بیشتری شود. برای پیگیری وضعیت کنونی دامپروری و راه‌‌‌های توسعه‌ای این صنعت با حسن‌نژاد گفت‌وگو کرده‌ایم.
بر اساس آمارها میزان تولیدات اصلی دامپروری حدود 18.3 میلیون تن برآورد می‌شود که شامل شش حوزه مهم گوشت قرمز، شیرخام، گوشت طیور، تخم‌مرغ، عسل و سایر محصولات زنبور و پیله تر ابریشم است. این میزان تولیدات در این بخش‌ها در مقایسه با زمان مشابه سال قبل چگونه بوده است؟
بر اساس آمارهای رسمی در سال 1402 میزان تولید گوشت قرمز در این بازه زمانی 903 هزار تن، شیر 12 میلیون و 230هزار تن، گوشت مرغ 2میلیون و 737هزار تن و تخم‌مرغ یک میلیون و 262هزار تن است. در این میان در کشور 120هزار تن عسل و هزار و 700 تن پیله تر تولید شده است که پیش‌بینی تولیدات در سال 1403 نیز است.ارزش ریالی این میزان تولیدات در سال گذشته 7245هزار میلیارد ریال یعنی بالغ بر724 همت بوده است.
طی سال‌های اخیر چه تدابیری در بدنه وزارت جهادکشاورزی شکل گرفته که با توجه به کمبود نقدینگی و خشکسالی شاهد رشد این حوزه بوده‌ایم؟
پس از حذف ارز ترجیحی در سال 1401 و بروز و تداوم خشکسالی در بسیاری از استان‌‌‌های کشور همچنین تشدید اثرات تحریم و اجرای طرح مردمی‌‌‌سازی یارانه‌‌‌ها در دوسال گذشته، نیاز نقدینگی واحدهای تولیدکننده محصولات دامی (شیرخام وگوشت قرمز) در مقایسه با سال‌های قبل به شدت افزایش یافت، به نحوی که عمده دامداری‌‌‌های روستایی و عشایری و برخی از واحدهای صنعتی توان کافی برای تامین سرمایه در گردش را نداشتند و بنابراین فعالیت بخش دامپروری کشور با محدودیت‌هایی مواجه و متاسفانه این موضوع میزان تولیدات دامی کشور را تحت‌تاثیر قرار داد و باعث خروج بعضی از دامداری‌‌‌ها، به‌ویژه دامداری‌‌‌های سنتی کوچک و متوسط از فرآیند تولید شد.
البته برای برون‌رفت از این وضع و احیای دام مولد در سال‌جاری اقداماتی پنج‌گانه شامل توزیع بیش از یک میلیون تن نهاده مدت‌دار بین دامداران و عشایر، شناسایی و فعال‌سازی واحدهای راکد پروار‌بندی دام سبک و سنگین با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی، اعتبارات دولتی و نهادهای عمومی، تامین خوراک دام و طیور کشور (به شکلی که در حال حاضر علاوه بر کاهش انحصار در واردات و تنوع‌بخشی به خوراک، قیمت نهاده بسیار متعادل و پایین‌تر از سال گذشته است)، ترمیم جمعیت دام کشور از طریق بهبود راندمان تولیدمثل، توزیع نهاده مدت‌دار در قالب تولید قراردادی گوشت قرمز و برنامه تامین خوراک دام بر پایه بقایا و بازماند محصولات کشاورزی و علوفه با نیاز آبی کم و با پیگیری‌های به عمل آمده از طریق مبادی ذی‌ربط یک ردیف درآمد، هزینه در پیوست قانون بودجه سال 1403 به منظور حمایت از تولید گوشت قرمز ایجاد شده است که می‌تواند نقش موثری در افزایش تولید گوشت قرمز و تامین سرمایه در گردش موردنیاز واحدهای دامداری در سال‌جاری و سال‌های آتی داشته باشد.
بر اساس آمارها ما در بخش تولید طیور هم شاهد رشد قابل‌توجه بوده‌ایم. این ظرفیت به چه میزان بوده و الزامات موردنیاز جهت اجرای جهش تولید در گوشت مرغ و تخم‌مرغ چه موضوعاتی است؟
میزان ظرفیت صنعت طیور گوشتی و تخم‌گذار در حلقه‌‌‌های مختلف در سال گذشته در مرغ مادر تخم‌گذار 1.1 میلیون قطعه، پولت تخم‌گذار 43.7 میلیون قطعه و مرغ تخم‌گذار حدود 116.8میلیون قطعه بوده است. همچنین در سال گذشته میزان ظرفیت مرغ اجداد 1.09میلیون قطعه، مرغ مادر گوشتی(مولد) 30میلیون قطعه و مرغ گوشتی حدود 442 میلیون قطعه بوده است.
در خصوص سوال دوم باید بگویم این الزامات شامل تخصیص تسهیلات با نرخ سود کم جهت سرمایه در گردش، تخصیص به موقع منابع ارزی برای واردات منابع ژنی در رده‌‌‌های مختلف طیور موردنیاز کشور، تامین تسهیلات موردنیاز برای تجهیز و نوسازی واحدهای پرورش طیور، ایجاد و توسعه زنجیره‌‌‌های یکپارچه تولید با همکاری تشکل‌های مردمنهاد و تولیدکنندگان به منظور افزایش بهره‌‌‌وری و ایجاد ثبات در بازار، پایداری و تسهیلگری در فرآیند صادرات محصولات طیور برای تنظیم بازار داخل و حفظ بازارها در راستای حمایت از تولید پایدار، برگزاری دوره‌‌‌های آموزشی برای توانمندسازی بهره‌‌‌برداران، ذی‌نفعان، ناظران و... با همکاری تشکل‌های ملی و استانی، خرید و ذخیره‌سازی استراتژیک به موقع محصولات طیور توسط شرکت پشتیبانی امور دام کشور و تامین به موقع نهاده با کیفیت و موردنیاز است.
همچنین در این راستا نیاز است تامین اعتبار موردنیاز مراکز اصلاح نژادی مرغ بومی‌‌‌جهت ادامه روند اصلاح نژاد و ارائه راهنمای تغذیه و افزایش تولید و تخصیص و تامین اعتبار و تسهیلات برای مراکز تولید جوجه یک‌روزه مرغ بومی برای تولید و توزیع محصول در مراکز پرورشی و روستاها به دقت مطالعه و اجرا شود. همچنین می‌توانیم با صدور مجوز و تخصیص تسهیلات کم‌بهره برای تثبیت یا ایجاد اشتغال زنان روستایی و سرپرست خانوار و تامین اعتبار و تسهیل واردات تجهیزات و به‌روز‌رسانی تاسیسات فرآوری محصولات جانبی شترمرغ گام مطلوبی در این راستا برداریم.
اما یکی از مسائل مهم در بخش امنیت غذایی و رشد تولیدات دامی توسعه تغذیه و جایگاه دام است. در این خصوص چه پیشنهادی دارید؟
برای ارتقای وضعیت تغذیه و جایگاه دام باید در اماکن دامی روستایی (مسقف و غیرمسقف) عملیات بهسازی و نوسازی اجرایی شود. همچنین ضرورت دارد از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان برای افزایش ضریب نفوذ فناوری‌‌‌های جدید در خصوص ساخت و تولید انواع تجهیزات، ماشین‌آلات و مکمل‌‌‌های موردنیاز در بخش دام و طیور بهره‌برداری شود. در همین زمینه می‌توانیم با توسعه و ترویج استفاده از سایر منابع خوراک دام و طیور کمتر متداول از قبیل دانه سورگوم، انواع علوفه‌‌‌های کم‌آب‌بر، سایر کنجاله‌‌‌ها و... در راستای کاهش واردات نهاده‌‌‌های دامی و مصرف بهینه منابع آبی کشور با مشارکت واحدهای تولیدی نقش موثری ایفا کنیم.
حمایت همه‌جانبه و هدفمند از صادرات کالاها و خدمات از جمله صادرات انواع خوراک آماده دام و طیور، مکمل‌‌‌های دامی، ماشین‌آلات و تجهیزات دام و طیور با مشارکت صاحبان صنایع و استفاده از ظرفیت تشکل‌های بخش دامپروری و ظرفیت کارخانه‌های خوراک دام و طیور برای توسعه مدل صنعتی، استفاده از پسماندهای کشاورزی و فرآوری انواع علوفه‌‌‌های خشبی با هدف ارتقای بهره‌‌‌وری از دیگر راهکاری ارتقای ظرفیت و بهره‌‌‌وری در این حوزه است.
یکی از موضوعات مهم در حوزه کشاورزی بهره‌برداری از زنبورعسل است. بر اساس آمارهای برگرفته از اجرای طرح سرشماری زنبورستان‌‌‌ها در سال 1402 میزان تولید عسل بالغ بر 121هزار تن بوده است که این میزان در سطح بیش از 11 میلیون کلونی زنبور عسل تولید شده است که نشان از توجه به این حوزه دارد. برای افزایش تولید در این حوزه چه باید کرد؟
از مهم‌ترین اقدامات انجام شده در این بخش در سال‌های اخیر برنامهریزی به منظور خروج فعالیت زنبورداری از تک‌محصولی بوده است. این امر مستلزم افزایش مهارت تولیدکنندگان در تولید تجاری ژل رویال، بره موم، گرده گل و همچنین زهر زنبور عسل است که همگی دارای ارزش افزوده بالاتری نسبت به عسل تولیدی است. در این خصوص سال گذشته بالغ بر 10.5کیلوگرم زهر زنبور عسل، 9142 کیلوگرم ژل رویال و بالغ بر 885 تن گرده گل و 183 تن بره موم در واحدهای پرورش زنبور عسل در کشور تولید شده است. همچنین بر اساس آمار اخذ شده از مبادی ذی‌ربط، میزان صادرات عسل در سال گذشته 1469 تن برآورد شده است که برای رشد و توسعه این صنعت مواردی از جمله ایجاد زنجیره ارزش محصولات زنبورعسل در راستای استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و تشکل‌های مردمنهاد، ارتقای کیفی کندو‌‌‌های زنبورعسل (بهسازی و نوسازی کندوها)، رشد 20 درصدی محصولات زنبورعسل با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی، بهبود راندمان تولید ملکه‌‌‌های زنبورعسل با توسعه مراکز اصلاح نژادی و به‌نژادی از طریق بخش خصوصی، واگذاری صد درصدی نظام صدور مجوزهای زنبورداری به تشکل‌های ملی و استانی در راستای بهبود و رونق کسب‌وکار، افزایش سرمایه صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورداری کشور در راستای فعالیت‌‌‌های توسعه‌ای و تامین ملزومات تشکل‌های زنبورداری، مشارکت شرکت‌های دانش‌بنیان در تولید محصولات دارویی و بهداشتی بر پایه محصولات زنبورعسل (ژله رویال، بره موم، زهر و... )، هویت‌گذاری کلونی‌‌‌های زنبورعسل با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و همچنین ارتقای مهارت و توانمندی زنبورداران با اجرای برنامههای آموزشی و ترویجی با استفاده از ظرفیت تشکل‌های ملی و استانی پیش‌بینی شده که با برنامه‌ریزی‌های انجام شده در حال پیگیری و اقدام است.
در حال حاضر حدود 118 هزارتن پیله تر در کشور تولید شده که به گفته کارشناسان با توجه به قابلیت‌های ژئوپلیتیک کشور میزان آن می‌تواند افزایش یابد، برای ارتقای کمی و کیفی آن چه باید کرد؟
باید در وهله اول تولید نهال توت اصلاح شده با استفاده از ظرفیت‌‌‌های پیمانکاران بخش‌‌‌های دولتی و غیردولتی و ایستگاه‌های منابع طبیعی و آبخیزداری و توزیع آن بین بهره‌‌‌برداران سراسر کشور در راستای احیا و توسعه باغات توت و سپس توزیع تخم نوغان و به تبع آن تولید پیله تر ابریشم در راستای ارتقای ضریب خوداتکایی صنایع فرش و منسوجات ابریشمی به تولید داخلی ابریشم را به میزان قابل‌توجهی افزایش دهیم.
همچنین افزایش تولید تخم نوغان هیبرید داخلی از 10هزار جعبه به 15هزار جعبه با رشد نسبی 50درصد در جهت کاهش واردات نهاده یاد شده و توانمندسازی بهره‌‌‌برداران و کارشناسان کشاورزی مرتبط با برگزاری دوره‌‌‌های تخصصی آموزش نوغانداری در مناطق مختلف کشور در راستای ارتقای کمی و کیفی تولید پیله ابریشم از جمله راهکارهای استراتژیک در راستای ارتقای این صنعت است.
