چین چگونه از بخش کشاورزی خود حمایت می‌کند؟!
توسعه کشاورزی در گرو حمایت
قزاقستان به عنوان «زمین صفر» برای اهداف عظیم کشاورزی چین در آسیای مرکزی توصیف شده است. یک بندر خشک بزرگ که 49 درصد سهام آن متعلق به شرکتهای چینی بوده و در شهر قورقاس در مرز بین چین و قزاقستان برای تسهیل تجارت مواد غذایی ساخته شده است. راه آهن و یک بزرگراه در سراسر کشور برای اتصال چین به اروپا و یک کریدور تجاری که قزاقستان را از طریق بندر چینی لیانیونگانگ در استان جیانگ سو به آسیای جنوب شرقی متصل می‌کند. صندوق جاده ابریشم BRI به تنهایی 2 میلیارد دلار برای این طرح در قزاقستان اختصاص داده است که بخش اعظم آن به کشاورزی مرتبط است.
چین به قزاقستان به عنوان منبع جدیدی از گندم، شکر، گوشت و روغن نباتی نگاه می‌کند. مقامات و سرمایهگذاران خارجی در قزاقستان، چین را به عنوان یک بازار پرسود برای صادرات مزارع، به ویژه گوشت گاو، گندم و لبنیات می‌بینند. قزاقستان تحت تاثیر چین، ترکیب و الگوی کشت برخی از غلات و دانه‌های روغنی را هم تغییر داده و هم‌اکنون در مسیر سه برابر کردن صادرات گندم به چین تا سال 2023 است. این کشور همچنین به تازگی وارد بازار سویای چین شده و در حال ساخت کارخانه فرآوری گوشت در نزدیکی مرز چین است که بر تولید گوشت گاو و بره برای بازار چین متمرکز شود. در سال 2016، دولت قزاقستان اعلام کرد که شرکتهای چینی 19 پروژه جدید کشاورزی به ارزش 9/ 1 میلیارد دلار را تحت عنوان BRI پیشنهاد کرده‌اند. یک سال بعد، هفت قرارداد به ارزش 160 میلیون دلار در مجمع سرمایهگذاری کشاورزی قزاقستان و چین در آستانه امضا شد.
چین واردات گوشت گاو از قزاقستان را از طریق ترانزیت قطار باری که در سال 2017 افتتاح شد، آغاز کرده است. در سال 2020 معلوم شد که به استثنای تاسیس مزارع پرورش طیور و گاو در مقیاس بزرگ، پروژه‌ها بیشتر بر فرآوری محصولات کشاورزی متمرکز هستند تا تولید اولیه در مزارع کشت و صنعت؛ چنان‌که کافکو (COFCO)، بزرگ‌ترین تاجر مواد غذایی چین، یکی از بازیگران چینی است که به قزاقستان مهاجرت کرده و اکنون با یک شرکت قزاقستانی برای تولید رب گوجه فرنگی برای چین شریک شده است و یک شرکت چینی دیگر به نام CITIC Construction در حال سرمایهگذاری در تولید دام برای تولید گوشت گاو برای صادرات به چین است.
در همین حال، شرکت مشترک Aiju Grain and Oil تولید و صادرات روغن نباتی را با استفاده از مزارعی که Aiju در قزاقستان مالک آن است، آغاز کرده است. این فهرست مطول ادامه دارد و در حال حاضر شرکتهای چینی با شرکتهای قزاقستانی برای سرمایهگذاری در تولید میوه و سبزیجات، فرآوری شکر، بسته‌بندی گوشت، فرآوری روغن و تولید آرد و رشته فرنگی مشارکت می‌کنند. مجموع تجارت کشاورزی بین چین و پاکستان در سال 2013 به 652 میلیون دلار رسید و تا سال 2021 همچنان روند رو به رشدی را طی می‌کند. هدف کریدور اقتصادی چین و پاکستان موسوم به CPEC که در آوریل 2015 به ارزش 46 میلیارد دلار امضا شد، افزایش میزان تجارت است. هدف این پروژه که کشاورزی در دستور کارش قرار دارد اتصال جنوب غربی چین به بندر گوادر در استان بلوچستان از طریق جاده، راه آهن و سایر زیرساخت‌ها است. در طول مسیر، بنادر خشک، آسیاب‌‌ها و سیستم‌‌های ارتباطی جدیدی را باز می‌کند.
برنامه درازمدت جایگزینی کشاورزی سنتی پاکستان با نظامات بهره‌برداری مدرن کشاورزی و بازاریابی دیجیتال با تکنولوژی بالای هوش مصنوعی و یک مجتمع کشاورزی صنعتی در مقیاس بزرگ است. برای این منظور، CPEC 10 حوزه کلیدی برای همکاری و 9 منطقه ویژه اقتصادی را ترسیم کرده است. پروژه‌ها شامل ساخت کارخانه کود شیمیایی با تولید سالانه 800 هزار تن است. کارخانه‌های فرآوری سبزیجات و غلات در مقیاس بزرگ در اسدآباد، اسلام‌آباد، لاهور و گوادر و یک کارخانه فرآوری گوشت در سوکور و صدها هزار هکتار زمین کشاورزی برای این پروژه‌ها تا سال 2030 مورد نیاز خواهد بود. در کریدور CPEC به جای کاشت گونه‌های سنتی گندم، کشاورزان به نفع شرکتهای فروشنده نهاده‌های کشاورزی چینی مانند Sinochem Group توسعه گندم هیبریدی را تسهیل و ترویج می‌کنند. این شرکت با موفقیت گندم هیبریدی چینی را در زمین آزمایشی 2هزار هکتاری در پاکستان کشت کرده است و اکنون قصد دارد آن را به سایر کشورهای BRI مانند ازبکستان و بنگلادش معرفی کند.
همچنین سرمایهگذاران چینی تا سال 2030 قصد دارند مقاصد سرمایهگذاری خود را به بخش لبنیات و غذاهای دریایی پاکستان برای صادرات به چین هدایت کرده و پنبه و برنج نیز در رصد برنامه‌های آتی قرار دارند. چین و هند هر دو پیشنهاد ایجاد یک منطقه ویژه اقتصادی در ایالت راخین را برای پیوند تجارت کشاورزی بین جنوب و جنوب شرق آسیا تحت کریدور اقتصادی بنگلادش-چین-هند-میانمار داده‌اند. تا سال 2021 چندین شرکت بزرگ دولتی مانند کنسرسیوم «چونگ کینگ، COFCO و شرکت گروه توسعه ملی کشاورزی چین» و همچنین مقامات استانی، در کشاورزی در خارج از کشور سرمایهگذاری «مستقل یا جوینت ونچر» می‌کنند. یک بررسی تخمین زده است که 47 شرکت چینی در مجموع 983هزار هکتار زمین را در خارج از کشور اجاره یا خریداری کرده‌اند. این شرکت‌‌ها شامل شرکتهای دولتی بزرگ مانندکافکو (COFCO) و گروه توسعه کشاورزی چین، شرکتهای خصوصی وابسته به مقامات استانی مانند Chongqing Grain Group و شرکت سرمایهگذاری خارج از کشور کشاورزی استان جیلین، و 38 شرکت وابسته به سیستم‌‌های کشاورزی دولتی استانی بودند.
تحقیقات GIS بیش از 15هزار کیلومتر راه آهن و 20هزارکیلومتر جاده مرتبط با BRI از آسیای مرکزی را شناسایی کرده است. گسترش راه آهن در قزاقستان و ترکمنستان (نخستین و دومین) دریافت‌کننده منابع مالی BRI به‌طور قابل توجهی افزایش یافته و کریدورهای حمل و نقل فرامنطقه‌ای ایجاد شده که مناطق دوردست آسیای مرکزی را به هم متصل می‌کند. این منطقه پهنای گسترده‌ای از منابع انرژی و زمین‌های زراعی تا قورقاس، بندر خشک و منطقه اقتصادی عظیم در مرز چین و قزاقستان را در بر می‌گیرد. در قزاقستان، برای ساخت راهآهن قورقاس-آکتائو از مرز چین تا دریای خزر، راهآهن بینی-ژزکازگان و خط دوم به چین در آلتینکول نزدیک خرگوس تلاشهای دیپلماتیک بسیاری انجام شد. اینها پیوندهای حیاتی هستند که اکنون چین را به مناطق داخلی اروپا متصل می‌کنند.
توسعه سریع راه آهن در ترکمنستان نیز رخ داده است که خطوط ریلی خود را از 3095 کیلومتر در سال 2008 به 7680 کیلومتر در سال 2017 گسترش داد و در نهایت مناطق کشاورزی، منابع انرژی و مراکز شهری خود را با چین پیوند داد. در سپتامبر 2016، شرکت Guangdong Guangken Rubber Group مستقر در استان گوانگدونگ در جنوب چین، برای ارتقای مشترک همکاریهای کشاورزی در ابتکار کمربند و جاده، بیشتر سهام شرکت تایلندی Hua Rubber Public Company Limited را که سومین تولیدکننده لاستیک طبیعی در جهان بود، تصاحب کرد و به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان لاستیک طبیعی تبدیل شد. چین کمک کرد تا اپراتورهای لاستیکی در جهان دارای یک زنجیره کامل صنعتی شوند. این شرکت چینی 42 پروژه لاستیک طبیعی را راهاندازی کرده است که به‌طور مستقل در کشورهایی مانند تایلند، مالزی، اندونزی، کامبوج، لائوس و سنگاپور اجرا می‌شوند و چارچوب توسعه‌‌ای را ایجاد کرده است که شامل یک زنجیره صنعتی کامل از تحقیق و توسعه، پرورش نهال، مدیریت مزارع، پردازش عمیق، ذخیره‌سازی و تدارکات و تجارت بین‌المللی می‌شود.
این شرکت در سال 2021 بیش از 700هزارتن محصولات لاستیکی خشک را از پروژه‌های خارج از کشور خود تولید و به فروش رسانده است. چین با هدف بهبود بهره‌وری کشاورزی تا پایان سال 2019، تعداد 81 تیم فناوری کشاورزی متشکل از 808 متخصص را به 37 کشور آسیایی و آفریقایی اعزام کرده است. چین به کشورهای آفریقایی در راهاندازی 22 مرکز آزمایشی فناوری کشاورزی برای ترویج انواع محصولات پرمحصول و مهندسی نظام‌های بهره‌برداری کشت و صنعت کمک کرده است و به کشاورزان کمک می‌کند تا بهره‌وری خود را افزایش دهند و اعتماد‌شان به توسعه زراعی را تقویت کنند. در گرجستان، کارشناسان چینی در زمینه کشت سبزیجات گلخانه‌‌ای پلاستیکی، روش‌های کاشت گلخانه‌‌ای خورشیدی را در میان کشاورزان به کار گرفتند که باعث افزایش عملکرد در زمینه کشت سبزیجات و تضمین خودکفایی شد.
در قرقیزستان و چاد، چین پروژه‌های فنی نوین را برای ارتقای سیستم‌‌های آبیاری مدرن در این کشورها راهاندازی کرد و ماشین‌‌آلات و تجهیزات کشاورزی را برای کاهش کمبودهای محلی در اختیار آنها گذاشت. در لائوس، پاکستان، اتیوپی، کنیا و اوگاندا، چین در زمان طاعون ملخ کمک‌های به موقعی برای کمک به بازگرداندن تولیدات کشاورزی ارائه کرد. در کامبوج، چین به برنامه‌‌ریزی کشاورزی مدرن گونه‌های تراریخته مجاز کمک کرد و از پروژه توسعه منابع آبی (Stung Chikreng) و نرخ تامین آب 80 درصدی برای آبیاری و جایگزینی تک‌‌کشت با کشت مضاعف در تولید برنج حمایت کرد. در تونگا و ساموآ، چین فناوری بیوگاز و فناوری کشاورزی دایره‌ای خوک-بیوگاز-گیاهی را ترویج و از مراکز آزمایشی فناوری کشاورزی برای نشان دادن چگونگی توسعه یک زنجیره صنعتی کامل از تولید، ذخیره‌سازی، پردازش تا بازاریابی، به اشتراک‌گذاری مدیریت جامع نظام بهره‌برداری کشاورزی استفاده کرد.
در بنگلادش، چین به ساخت کارخانه کود «شاه جلال» کمک کرد. این کارخانه از زمانی که در سال 2015 به بهره‌برداری رسید، در مجموع 1/ 1 میلیون تن تولید و بیش از 400 میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی داشت. کارخانه فرآوری میوه و سبزیجات با کمک چین در کوبا و کارخانه اسید سولفوریک در تاجیکستان کارآیی تولید محلی، درآمد محلی و درآمدهای مالیاتی دولت را افزایش داده است. این برنامه‌ها با اولویت بومی‌سازی، باعث افزایش اشتغال و بهبود مهارت‌های کاری برای مردم محلی شده است. تاکنون در مجموع 64 کشور به عنوان کشورهای کمربند و جاده شامل 5 کشور در آسیای مرکزی، مغولستان و روسیه، 11 کشور در آسیای جنوب شرقی، 8 کشور در آسیای جنوبی، 19 کشور در اروپای مرکزی و شرقی و 19 کشور در غرب آسیا و خاورمیانه، در ابتکار کمربند و جاده (BRI) مشارکت داشته‌اند. بر اساس گزارش آنکتاد، در سال 2014، کل تجارت محصولات کشاورزی (صادرات + واردات) همه کشورهای B&R به 878 میلیارد دلار می‌رسد که 13 درصد از تجارت جهانی کشاورزی را تشکیل می‌دهد. کل تجارت محصولات کشاورزی بین چین و کشورهای B&R به 1/ 62 میلیارد دلار می‌رسد که 7درصد از کل تجارت محصولات کشاورزی کشورهای B&R و 30درصد از کل تجارت محصولات کشاورزی چین را تشکیل می‌دهد.
چین از ایالات متحده، آلمان، هند، هلند و سایر کشورها پیشی گرفته و به بزرگ‌ترین شریک تجاری کشورهای B&R تبدیل شده است. در سال 2018، گزارش ارتقای تجارت کشاورزی منتشر شده توسط مرکز ترویج تجارت کشاورزی وزارت کشاورزی چین نشان داد که سال 2018 پنجمین سال B&R و همچنین پربارترین سال بود. اسناد همکاری بین چین و بیش از 60 کشور امضا شده است. در سطح جهانی، 122 کشور از جمله منطقه سنتی آسیا ،اروپا، آفریقا و آمریکا شروع به توجه به این ابتکار کرده‌اند و تا سال 2021، مقیاس تجارت محصولات کشاورزی به‌طور پیوسته افزایش یافته است و همکاری بین زنجیره‌های صنعتی و تامین نزدیک‌تر شده است.
یکی از اهداف مهم چین در مگاپروژه (BRI) توسعه تجارت بین‌المللی کشاورزی در ترکیب با تجارت الکترونیک یا توسعه تجارت الکترونیک فرامرزی در بین کشورهای عضو است. فعالیت‌های سنتی تجارت کشاورزی برای مقابله با محیط توسعه‌یافته بازار کافی نیست. اگر تقاضا و عرضه فعلی بازار را نتوان به‌طور دقیق قضاوت کرد، هزینه‌های تجاری بالایی ایجاد می‌کند. کاهش سرعت فعالیت‌های تجاری و گردش سرمایه تا حدودی ریسک محصولات و سرمایه را افزایش داده است.
توسعه تجارت الکترونیک امکانات بیشتری را به تجارت بین‌المللی می‌دهد. بنابراین می‌توان از تجارت الکترونیک فرامرزی برای حل موثر مشکلات پیش روی محصولات کشاورزی در فرآیند تجارت استفاده کرد و به‌طور موثر توسعه سالم فعالیت‌های تجاری را ارتقا بخشید. استفاده از تجارت الکترونیک فرامرزی نه تنها می‌تواند پویایی بازار را در سراسر جهان به موقع به دست آورد، بلکه فعالیت‌های تجارت بین‌المللی را نیز سرعت می‌بخشد. مهم‌ترین مساله، اطمینان از گردش سریع و امنیت وجوه است.
ساده‌‌سازی فرآیند ارتباط می‌تواند حجم معاملات را تا حدی بهبود بخشد و همچنین باعث می‌شود افراد زمان بیشتری برای رسیدگی به امور تجاری داشته باشند. به این ترتیب، تجارت الکترونیک فرامرزی محصولات کشاورزی پشتیبانی فنی موثری از نظر ابزار فنی فراهم می‌کند و تضمین قوی‌‌تری برای درآمد کشاورزان است. با این حال، بسیاری از کشاورزان اطلاعات کمی درباره تجارت الکترونیک دارند. علاوه بر این، هنوز هم برخی از اشکالات در تجارت الکترونیک فرامرزی کنونی در چین وجود دارد که دولت را ملزم به سرمایهگذاری وجوه و فناوری‌‌های بیشتری برای حمایت و کمک به کشاورزان برای تحقق تحول در بازار محصولات و منابع مالی می‌کند.
در واقع، ابتکار کمربند و جاده چین که به نام یک کمربند، یک جاده (OBOR) نیز شناخته می‌شود، ایجاد جامعه‌ای از منافع، مسوولیت و سرنوشت مشترک با اعتماد متقابل سیاسی، یکپارچگی اقتصادی و تحمل فرهنگ، شرایط مطلوبی را برای همکاری کشاورزی بین چین و کشورهای B&R ایجاد می‌کند. چین با انعقاد مجموعه‌ای از قراردادهای همکاری کشاورزی و غذایی با کشورهای B&R در سطح منطقه و کشور این محیط را آماده کرده است. این کشور با مشارکت در سازمان همکاری شانگهای با مغولستان، روسیه و کشورهای آسیای مرکزی، تجارت آزاد چین و آسه‌آن با کشورهای آسیای جنوب شرقی و انجمن آسیای جنوبی برای همکاری منطقه‌ای با کشورهای جنوب آسیا، طرح کلی بخارست با کشورهای آسیای مرکزی و شرقی بستر لازم را برای این ابتکارات تجاری دارد و مجمع همکاری چین و کشورهای عربی با کشورهای غرب آسیا و خاورمیانه نیز در جریان است.
با این توافق‌نامه‌ها و سازوکارهای تعاونی تفاهم بر سر یک یا چند جنبه از همکاریهای کشاورزی با تکیه بر روابط سیاسی دوستانه و با اعتماد متقابل، پیاده‌سازی پلتفرم همکاری کشاورزی به‌صورت راهبردی پیگیری و تسهیل شده است. چین خریدهای قابل توجهی در زمینه کشاورزی در آفریقا، آسیا، استرالیا، آمریکای جنوبی و ایالات متحده انجام داده است که شامل مالکیت بیش از 1300 شرکت کشاورزی، جنگلداری و شیلات با سرمایهگذاری ثبت شده در خارج از کشور به مبلغ 26 میلیارد دلار تا پایان سال 2019 است. نشانه‌ها نشان می‌دهد که سرمایهگذاری بیشتر، چین را به عنوان یکی از اجزای اصلی ابتکار یک کمربند، یک جاده به ایجاد ارتباط افزون‌تر بین شش کریدور اصلی اقتصادی رهنمون می‌سازد. اگرچه از منظر ژئواکونومیک، رقابت استراتژیک بین واشنگتن و پکن امنیت غذایی چین را تهدید می‌کند. اما با توجه به تمرکز بر اتصال زیرساختی، بهبود دسترسی به بازار و حذف موانع تجاری، BRI قرار است نقشی کلیدی در تنوع بخشیدن به منابع واردات محصولات چینی ایفا کند.
اختلافات تجاری چین با آمریکا، چینی‌ها را وادار می‌کند تا بیشتر غلات و دانه‌های روغنی وارداتی خود را از کشورهایی مانند روسیه، قزاقستان و اوکراین تامین کنند. بنابراین منابع تامین به همان اندازه مسیرهای تجاری مهم هستند. نتایج فعلی نشان داده که تلاشهای چین برای کاهش چنین تهدیدهایی از طریق تغییر شکل زنجیره‌های تامین، در حال حاضر سودآور بوده است. گزارش «چتم هاوس» نشان داد که تا سال 2022 تنها 4 درصد از واردات غلات و کودهای شیمیایی چین از مسیرهایی انجام می‌شود که هیچ جایگزینی برای آن وجود ندارد. همان‌طور که چین حضور کشاورزی خود را در خارج از کشور از طریق سرمایهگذاری، کمک‌های فنی و تسهیل تجارت گسترش می‌دهد، علاوه بر سرمایه‌گذاری‌های عظیم در زیرساختهای BRI، کل نظام‌های بهره‌برداری کشاورزی و زنجیره تامین غذای جهانی در حال بازسازی است.
