آشفته بازار داخلی و خارجی طلای سرخ
موانع توسعه صادرات
در همین راستا غلامرضا میری نایب‌رئیس شورای ملی زعفران، درخصوص عوامل اثرگذار بر کاهش صادرات زعفران می‌گوید: یکی از موانع صادرات بازگشت ارز به کشور است که صادرکننده با این موضوع مشکلی ندارد. اما اگر بخواهیم بابت این ارز اسکناس به کشور وارد کنیم، باید ۴درصد هم بابت تحویل این اسکناس هزینه بپردازیم. از طرفی صادرکننده‌ها پس از ورود ارز به کشور و با احتساب اینکه قیمت دلار ۳۱هزار تومان، باید این ارز را در سامانه نیما با قیمت ۲۶هزار تومان بفروشند که در اینجا نیز در هر دلار حدود ۵هزار تومان متضرر می‌شوند. وی ادامه می‌دهد: همچنین دولت برای نیم‌درصد آب مجازی مورد استفاده در فرآیند تولید زعفران نیز عوارض تعیین کرده است؛ در حالی که این مورد برای صادرات سایر محصولات کشاورزی معافیت دارد. میانگین فروش زعفران در بازارهای جهانی کیلویی ۱۳۰۰ دلار است؛ اما با توجه به اینکه نرخ تعرفه گمرکی رقمی بالا و حدود ۱۶۰۰ دلار تعیین شده، صادرکننده باید ۳۰۰ دلار باقی مانده را از بازار آزاد بخرد که در این مورد نیز حدود ۵۰۰۰ تومان در هر دلار ضرر خواهد کرد.
مجموعه این عوامل موانعی را بر سر راه صادرات زعفران به وجود آورده است. به گفته نایب‌رئیس شورای ملی زعفران ۹۰درصد زعفران تولید شده در کشور باید صادر شود و این در حالی است که اکنون مقداری زعفران جهت عرضه به بازارهای جهانی به صورت ذخیره موجود است و حدود سه ماه دیگر نیز فصل جدید برداشت زعفران آغاز خواهد شد. بنابراین اضافه شدن تولید جدید زعفران به موجودی قبلی، زیانی است که دامن کشاورزان را خواهد گرفت. وی با بیان اینکه اکنون صادرات زعفران به ۶۷ کشور جهان صورت می‌گیرد، خواستار حل مشکلات مربوط به قوانین صادرات از سوی مسوولان دولتی شد و با اشاره به ضرر و زیان کشاورزان در این پروسه یادآور شد: هنگامی که صادرات صورت نگیرد و عرضه بیش از تقاضا باشد، کشاورز متضرر خواهد شد. همچنین در صورت کاهش قیمت زعفران در بازار داخلی یا بازارهای خارجی، صادرکنندگان نیز دچار ضرر خواهند شد. چون خریداران خارجی به قیمت زعفران اعتراض می‌کنند و صادرکنندگان نیز مجبور به مدارا کردن هستند.
عدم‌توجیه اقتصادی قیمت زعفران
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» در شرایط کنونی هر کیلو زعفران به قیمت ۲۴ تا ۳۸میلیون تومان از کشاورزان خریداری می‌شود. اگرچه در نگاه اول این قیمت گران به نظر می‌رسد؛ اما به عقیده کارشناسان با توجه به محاسبات و وضعیت تورمی و اقتصادی کنونی و سرمایه‌‌‌های منظور شده (اعم از هزینههای ثابت، متغیر و ارزشی)، هزینههای تولید یک کیلوگرم زعفران بیشتر از ارقامی است که اکنون زعفران را از کشاورزان می‌خرند. در همین راستا علیجان سالاریان، کارشناس فنی و مشاور امور پژوهشی و آموزش پژوهشکده زعفران ایران ضمن تایید این موضوع معتقد است: اگر بر مبنای منطق و محاسبات سود تولیدات محصولات کشاورزی توجه کنیم، به نظر می‌رسد سودی حدود ۵۰درصد بابت هزینههای تولید معقول است. بر این اساس و با توجه به شرایط اقتصادی و تورمی کنونی، قیمت یک کیلوگرم زعفران نگین کمتر از ۵۵ تا ۶۰میلیون تومان حقیقتا توجیه اقتصادی ندارد.
این کارشناس زراعت و پژوهشگر حوزه زعفران، در حالی این مطلب را عنوان می‌کند که باید عواملی از قبیل کاهش تولید زعفران به دلیل وضعیت نامناسب اقلیمی و جوی را نیز باید به هزینههای گزاف تولید این محصول ارزشمند اضافه کرد. به طوری که با توجه به بررسی های میدانی انجام شده در تعدادی از مزارع و داده‌‌‌‌های بارندگی و هواشناسی، پیش بینی می‌شود که عملکرد و تولید مزارع زعفران در سال ۱۴۰۱ مطلوب نباشد. این همان موضوعی است که مسوولان شورای ملی زعفران نیز ضمن تایید آن بر این باورند که نمی‌‌‌‌توان پیش بینی دقیقی از میزان برداشت یا قیمت زعفران در سال زراعی جدید داشت؛ اما خشکسالی، کم آبی و گرمای هوا تاثیر بسزایی در میزان برداشت این محصول خواهد داشت. در این بین آمارها حاکی از کاهش ۲۰درصدی سطح کشت زعفران در سال‌جاری است. به گفته مسوولان با توجه به افزایش هزینههای تولید زعفران در سال‌جاری، در صورتی که زعفران به قیمت واقعی خود نرسد، کشت زعفران برای کشاورزان مقرون به صرفه نیست و شاهد خواهیم بود که هر ساله سطح کمتری از مزارع کشور به کشت زعفران اختصاص خواهد یافت و جایگاه ایران به عنوان قطب زعفران دنیا به خطر خواهد افتاد.
مهدی جهانشیری، رئیس شورای شهرستان تربت حیدریه ضمن تایید این مطلب می‌گوید: در سال ۹۹ طبق اعلام وزارت جهاد کشاورزی، میزان تولید زعفران در کشور ۴۳۰ تن بود که این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۱۸۰ تن تقلیل یافت و با توجه به مشکلات آب و هوایی و گرمای بی‌سابقه تابستان در سال‌جاری، پیش‌بینی می‌شود که محصول کمی از مزارع برداشت شود. به گفته وی طی سه سال اخیر با توجه به هزینه بالای کاشت و داشت زعفران و قیمت تمام شده زعفران، نه تنها سطح زیر کشت زعفران افزایش نیافته، بلکه رشد سطح زیر کشت منفی شده است. از طرفی کمبود بارندگی در سال زراعی گذشته و گرمای هوا در تابستان پیاز زعفران را دچار تنش خواهد کرد که این تنش‌‌‌‌ها منجر به کاهش محصول زعفران در سال‌جاری خواهد شد.
احتمال افزایش چشمگیر قیمت‌ها
جهانشیری ادامه می‌دهد: در سال گذشته، قیمت زعفران تنها حدود دو و نیم برابر افزایش داشت و به میانگین ۴۰میلیون تومان رسید، در صورتی که انتظار رشد قیمت بسیار فراتر از آن می‌رفت. البته مهم‌ترین دلیل آن وجود بیشتر از ۲۰۰ تن زعفران کهنه از سال قبل بود که عرضه این زعفران‌های کهنه توانست تا حدی جلوی رشد نجومی زعفران را بگیرد. اما امسال با توجه به اینکه مقدار قابل‌توجهی زعفران کهنه در انبارها وجود ندارد، پیش‌بینی می‌شود قیمت زعفران با رشد چشمگیری مواجه شود. همچنین عدم‌پذیرش واقعی‌سازی قیمت زعفران توسط صادرکنندگان و خریداران خارجی و عادت به سودهای نجومی، باعث شده بود تا افزایش قیمت زعفران در بازه کوتاه‌مدت را برنتابند؛ اما بعد از گذشت مدتی، رقابت بر سر خرید زعفران قوت گرفت. به گفته این مسوول، با یک بررسی ساده و با توجه به عوامل مذکور می‌توان دریافت که در سال‌جاری نه تنها کاهش محصول خواهیم داشت؛ بلکه با آغاز دوره پساکرونا میزان زیادی از زعفران سال قبل از بازار جمع شده و به صورت رسمی و بخش زیادی به صورت قاچاق از مرزها خارج می‌شود و با توجه به اینکه انبارها در حال خالی شدن است، این موضوع باعث افزایش چشمگیر قیمت زعفران خواهد شد. بنابراین کشاورزان باید توجه کنند که افزایش قیمت زعفران بسیار محتمل است و طوری عمل کنند که در پایان فصل زعفران متضرر نشوند.
