ضرورت آزادسازی قیمت در زنجیره لبنیات

از سوی دیگر تامین‌کنندگان شیر خام نیز از سیاست‌های مختلف و ضعف‌ها و کمبودهایی که در حوزه پرورش دام شیری به‌خصوص در تامین علوفه و تغییرات قیمت مداوم آن وجود دارد که منجر به تهیه مواد اولیه با چند برابر قیمت شده گلایه دارند و معتقدند قیمت شیر به‌اندازه‌ای که بتواند هزینه‌های آنها را پوشش بدهد نیست.

این به آن معنا است که شیوه‌های قیمت‌گذاری در این حوزه به حدی ضعیف و غیراستاندارد هستند که هر دو گروه تولیدکننده و مصرف‌کننده شیر منتقد آن هستند. البته در قیمت‌گذاری دستوری و ضعف‌های این حوزه، همواره و به‌خصوص در سال‌های اخیر مشکلات و تناقض‌های بسیاری دیده‌ شده که همواره مورد تاکید صنایع مختلف بوده و هست. با این‌ حال دولت با مخالفت در آزادسازی قیمت در مورد محصولات مختلف، از یک‌سو فنرهای قیمتی و تورمی را بسته نگه ‌داشته و از سوی دیگر بسترهایی را فراهم کرده است که روی ظرفیت‌های تولید و کیفیت‌مداری در محصولات مختلف اثر منفی بر جای گذاشته است؛ با این ‌حال گوش دولت چندان به این روش‌ها بدهکار نبوده و نیست.

در این‌ بین یکی از مهم‌ترین اشکالات در قیمت‌گذاری شیرخام در ایران، برخلاف آنچه در کشورهای دیگر جریان دارد، قیمت‌گذاری به‌صورت کلی است؛ این در حالی است که در همه جای دنیا و حتی کشورهای همسایه، قیمت شیر بر اساس کیفیت محصول و ترکیبات آن تعیین می‌شود و کیفیت‌های مختلف دارای قیمت‌های متفاوتی هستند.

برخی دیگر از کشورها نیز که از قیمت‌گذاری تبعیت نمی‌کنند، قیمت را به‌صورت آزاد و بر مبنای توافق بین تولیدکنندگان و مصرف‌کننده قرار می‌دهند و این در حالی است که در ایران دولت اصرار دارد قیمت شیر را تعیین و اعلام کند. مشکل اساسی در این روش آن است که ارتباط بین حلقه‌های پیشین و پسین در این صنعت نادیده گرفته می‌شود، درنتیجه همواره قیمت تعیین ‌شده قیمت متعادلی نیست.

نکته دیگر آنکه متاسفانه علوفه‌ای که در ایران برای مصرف دام استفاده می‌شود، اغلب به دلیل وارداتی بودن با افزایش قیمت ارز با افزایش شدید قیمت روبه‌رو می‌شوند و همین موضوع روی هزینه‌های تولید شیر در ایران اثر منفی بر جا گذاشته است و این در حالی است که در بسیاری از کشورهای دنیا افزایش کیفیت شیر همزمان با کنترل هزینه‌ها همراه است.

یکی از موضوعاتی که کارشناسان این حوزه به آن اشاره می‌کنند آن است که نسبت قیمت شیر به قیمت خوراک استاندارد باید بیش از 5/ 1 باشد و این در حالی است که افزایش شدید قیمت خوراک وارداتی و محدودیت‌های قیمتی در رشد بهای شیر این نسبت را پایین آورده است و این مساله برای دامداران مورد انتقاد است.

از سوی دیگر مصرف‌کنندگان شیرخام می‌گویند دخالت‌های دولت در قیمت‌گذاری محصولات لبنی یا سایر صنایع مصرف‌کننده شیر باعث شده قیمت کنونی این ماده اولیه برای تولیدات آنها بالا باشد، درنتیجه باید قیمت این محصولات آزاد و بر اساس عرضه و تقاضای بازار تعیین شود تا هم تقاضای بازار واقعی شود و هم قدرت تولید و حتی صادرات فعالان این صنعت افزایش یابد.

در این‌ بین یکی از چالش‌های جدی که در کشور در صورت تداوم روش‌های فعلی ممکن است با آن دست ‌به‌ گریبان باشد، مشکل کاهش تولید شیر است که در سال گذشته بین 10 تا 15درصد افت تولید گزارش ‌شده است. این به دلیل کمبود نهاده‌ها و خوراک موردنیاز دام از یک‌سو و افزایش شدید هزینه‌های عمومی تولید در کشور از سوی دیگر است.

این در حالی است که رشد هزینه‌های تولید و ماده اولیه (شیر خام) به زنجیره‌های بعدی نیز منتقل ‌شده است و باعث بروز مشکلات متعددی در طول زنجیره شده است.

فعالان بخش‌خصوصی با انتقاد از نگاه دولت در موضوع لبنیات و زنجیره‌های پیشین آن خواستار تحولات اساسی در این زنجیره هستند. آنان خواستار توزیع مناسب خوراک و مواد اولیه از طریق بخش‌خصوصی و آزادسازی قیمت در تمام زنجیره هستند و معتقدند در صورتی ‌که دولت از سیاست‌های انحصاری در تامین نیاز خوراک دست بردارد و در قیمت‌ها مداخله نداشته باشد قیمت‌ها به نقطه متعادل خواهند رسید و این مساله انگیزه‌های تولیدکنندگان را در همه زنجیره افزایش می‌دهد و حتی باعث افزایش توان رقابتی شرکت‌ها خواهد شد.

فعالان این صنعت با انتقاد از عملکرد بانک مرکزی در دو سال گذشته معتقدند عدم تامین یا تامین کند ارز موردنیاز برای خرید خوراک و مواد اولیه باعث شد تا در برهه‌هایی دامداران با مشکلات جدی روبه‌رو شوند و این مشکلات به سایر حوزه‌ها نیز رسوخ کرد و در مجموع روزهای بدی را برای زنجیره تولید محصولات لبنی در کشور رقم زد که این مساله نیازمند ترمیم جدی است در غیر این صورت بسیاری از شرکت‌های فعال در این حوزه ممکن است با کاهش بیشتر ظرفیت‌های تولید روبه‌رو شوند که علاج این موضوع درگرو آزادسازی در این زنجیره است.