جایگاه صنعت بیسکویت در اقتصاد

در این میان، اگر فعالان صنعت بیسکویت بخواهند در سطح جهانی حرفی برای گفتن داشته باشند، ابتدا باید این موضوع را در نظر داشته باشند که این صنعت از نظر ماشین‌آلات تولیدی، فاصله بسیار زیادی با ماشین‌آلات به‌روز شده خارجی‌ها دارد. البته این شکاف در تنوع محصولات بیسکویتی نیز دیده می‌شود. بسیاری از شرکت‌های بیسکویت در اروپا سالانه چندین محصول با طراحی و طعم کاملا متفاوت تولید می‌کنند. به این معنا که محصول جدیدی را خلق می‌کنند. اما در ایران این معادله متفاوت با اروپایی‌هاست. بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی بیسکویت، بیشتر از آنکه به فکر خلق محصول نو باشند، با طعم بیسکویت‌ها بازی می‌کنند. نتیجه این روند هم این شده که ایده‌ای جدید در این صنعت مشاهده نمی‌شود. در این بین، اگر محصول جدیدی نیز رونمایی می‌شود، غالبا دنباله‌رو ایده تولیدکنندگان و محصولات اروپایی است. بنابراین می‌توان گفت فاصله صنعت بیسکویت در ایران با کشورهای اروپایی در زمینه «واحدهای تحقیق و توسعه» و «ماشین‌آلات صنعتی» بسیار زیاد است. اما این چالش‌ را می‌توان با برخی ابزارها مانند «شناخت ذائقه ایرانی» و «بهره‌گیری از محصولات سلامت‌محور» برطرف کرد تا زمینه برای توسعه و رشد روزافزون این صنعت فراهم شود. البته وجود برخی عوامل مانند میزان استفاده از شکر و روغن در بیسکویت که به تازگی وزارت بهداشت به آن ورود کرده و سختگیری‌های خاصی نیز در این موارد دارد، روی توسعه و رشد این صنعت تاثیرگذار بوده است. اگر مردم به این باور برسند که محصول خریداری شده به‌صورت میان‌وعده استفاده می‌شود و محصول سالمی است و همچنین از نظر بهای تمام‌شده قیمت مناسبی دارد، این موضوعات باعث خواهد شد مصرف بیسکویت در کشور افزایش یابد.

اما برای افزایش کیفیت و تنوع محصولات بیسکویتی در کشور باید چند پیش‌نیاز مورد توجه صاحبان این صنعت قرار گیرد. نخست اینکه این صنعت به ماشین‌آلات به‌روز دنیا نیاز دارد. برای تحقق این پیش‌نیاز، دولت باید حمایت‌هایی را در دستور کار قرار دهد. زیرا با نوسانات اخیر نرخ ارز در کشور، عملا هر شرکتی نمی‌تواند ماشین‌آلات جدید مورد نیازش را وارد مدار تولید کند. بنگاه‌های تولیدی در این وضعیت یا دستگاه‌های دست دوم شرکت‌های خارجی را خریداری می‌کنند یا اینکه نمونه کپی‌شده این دستگاه‌ها را در ایران تولید می‌کنند که البته این دستگاه‌ها با نمونه اصلی تفاوت بسیاری دارد. این چالش‌ها باعث شده که حمایت‌های دولت در لیست ملزوماتی قرار بگیرد که ادامه تولید در صنعت بیسکویت را تضمین می‌کند. یکی‌ از راه‌حل‌ها این است که متولیان و سیاست‌گذاران در اتاق‌های بازرگانی یا وزارت امور خارجه تمهیداتی بیندیشند تا ماشین‌سازهای ایرانی به خارج از کشور بروند و در آنجا آموزش ببینند. از این راه می‌توان ماشین‌سازهای متخصص‌تری را پرورش داد تا بتوان از دانش بومی استفاده کرد. اما اگر روند فعلی دنبال شود، پیش‌بینی می‌شود تا چند سال آینده شرکت‌های بسیار اندکی بتوانند ماشین‌آلات روز دنیا را به کشور وارد کنند.

با این حال، اگر بخواهیم چالش‌های تولید بیسکویت در ایران را برشماریم، باید ابعاد گسترده‌ای از آن را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم. در بخش تامین مواداولیه می‌توان گفت تولیدکنندگان این صنعت هر روز با چالش‌های جدیدی دست و پنجه نرم می‌کنند. پرونده این موضوع که یارانه گندم برای صنعت بیسکویت باید برداشته شود، هر روز روی میز تصمیم‌سازان کشور قرار می‌گیرد. اگر این اتفاق رخ دهد، بدون شک محصولات بیسکویتی افزایش قیمت سنگینی را تجربه خواهند کرد. به همین دلیل باید بهای تمام‌شده بیسکویت به‌گونه‌ای محاسبه شود که مصرف‌کننده توانایی خرید این محصول را داشته باشد. این در حالی است که مواد اولیه مورد نیاز این صنعت باید در دسترس تولیدکنندگان باشد. از سوی دیگر، متولیان باید با اتخاذ تدابیری، مانع قاچاق این محصولات شوند.

کلیات این اقدامات باعث می‌شود چالش‌های فعلی در صنعت بیسکویت برطرف شود. اما مهم‌ترین چالشی که امسال صنعت بیسکویت با آن مواجه شد، ملزومات بسته‌بندی است. در این میان، بحث تامین آرد، روغن، شکر و پودر کاکائو نیز از مسائل دیگری بود که دست‌اندازهایی در افزایش تولید این محصولات به وجود آورد. چالش بعدی، مشکلاتی است که در بخش صادرات این محصولات جانمایی شده است. تبدیل ریال به دلار و فروش آن در سامانه نیما یکی از موانع صادراتی به شمار می‌رود. این موضوع باعث شده قیمت تمام‌شده محصولات افزایش پیدا کند و بنگاه‌های تولیدی نتوانند در بازارهای صادراتی رقابت کنند. از سوی دیگر، وضعیت تامین مواد اولیه به‌گونه‌ای است که فعالان اقتصادی این حوزه ترجیح می‌دهند، نیازهای بازار داخل را با توجه به سرمایه‌گذاری‌های انجام شده تامین کنند و میلی به بازارهای خارجی ندارند. مساله مهم دیگر در بخش صادرات، تعرفه واردات کشورهای مبدا است که باز هم باعث می‌شود بهای تمام‌شده محصولات افزایش یابد و در این بین کشورهایی که از تعرفه صفر درصد برخوردار هستند بتوانند محصولات خود را با قیمت بهتر در بازارهای صادراتی عرضه کنند. اگر مشکلات انتقال پول را به چالش‌های مذکور اضافه کرد، می‌توان گفت امسال سال بسیار پرچالشی برای صنعت بیسکویت بوده است. با ادامه این وضعیت می‌توان گفت سال ۹۸ برای تولیدکنندگان صنعت بیسکویت سال سخت‌تری خواهد بود.