گفت‌وگو با یک قطعه‌ساز درباره سالی که گذشت
پیشرفت قابل ذکری نداشتیم
البته در میانه دهه۹۰ با مذاکرات بینالمللی و رفع تحریمها، کورسوی امیدی دمیده شد، اما دوام نیاورد و در کمتر از دو سال، صنعت خودرو در دستانداز سختتری از محدودیتهای بینالمللی قرار گرفت. مرداد ۹۷ شروع سختتر فعالیت صنعتی به ویژه برای خودروسازان و زنجیره تامین آنها بود. عدم تامین مواد اولیه و قطعات مورد نیاز از سوی شرکتهای خارجی سبب شد تا داخلیسازی قطعات خودروهای قدیمی با طول عمر دو تا سه دهه آغاز شود. در دو سال اخیر بخشی از قطعات با مهندسی معکوس تولید شدند، اما آیا این امر به معنی پیشرفت است؟ در سال ۱۴۰۰ به چه دستاوردهایی در صنعت قطعه می‌توان اشاره کرد؟ محسن رزمخواه، عضو هیاتمدیره انجمن قطعهسازان استان تهران و مدیرعامل شرکت صنعتی توکا صدر تولیدکننده دیسک و صفحه کلاچ در این باره گفت: سال ۱۴۰۰ با سال قبل آن تفاوتی نداشت و شاهد اتفاق خاصی در صنعت قطعه نبودیم. این صنعت همچون سالهای قبل با بحران کمبود نقدینگی مواجه بوده و همچنان مشکلات خرید محصولات مورد نیاز از خارج، چالش تامین ارز موردنیاز، مطالبات معوق و... از جمله معضلاتی بود که اجازه رشد را به صنعتگران نداد. تمام این عوامل بهاضافه مجموع قوانین دستوپاگیری که در کشور وجود دارد تولید را در سال ۱۴۰۰ با سختی بسیار همراه کرده بود. به این ترتیب صنعت قطعه نتوانست تغییراتی اساسی در زیرساختهای خود داشته باشد.
این قطعه‌ساز درباره قوانین دستوپاگیر داخلی افزود: مشکلات قوانین داخلی در کنار محدودیتهای خارجی سبب شد تا تولیدکنندگان فقط به روزمره مشغول باشند. به عنوان مثال اگرچه قانون رفع موانع تولید از سوی مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید، اما حتی یک بند این قانون در عمل اجرا نشد. اگر این قانون عملیاتی شده بود امروز میتوانستیم از برخی «دستاوردهای حداقلی» در صنعت قطعه سخن بگوییم.
مدیرعامل شرکت صنعتی توکا صدر در ادامه سخنان خود با اشاره به عدم همراهی بانکها با صنعت گفت: در تامین نقدینگی مورد نیاز از سوی بانکها تغییری را شاهد نبودیم و همچنان سیاست انقباضی خود را ادامه دادند. در نتیجه تولیدکنندگان سال ۱۴۰۰ را با مشکلات عدیده مالی پشتسر گذاشتند.
محصولی قدیمی به نام تولید جدید
عضو هیاتمدیره انجمن قطعهسازان استان تهران در پاسخ به این پرسش که آیا طرح «نهضت تعمیق ساخت داخل» دستاوردی را برای صنعت قطعه به همراه نداشت، گفت: در این طرح روند کندی از تولید قطعات محصول قدیمی و از رده خارج‌شده از سوی قطعهسازان دنبال میشود که به لحاظ فناوری حرفی برای گفتن ندارند. تولید محصول جدید نیاز به تکنولوژی مدرن دارد. دانش فنی امروز صنعت خودرو بسیار متفاوت با یک دهه قبل است. بنابراین اگر بخواهیم محصولی تولید کنیم که رضایتمندی مشتریان را تامین کند باید با دانش و علم روز فعالیت داشته باشیم. تا وقتی که امکان ارتباط با همتایان خارجی برای تامین قطعه با دانش فنی روز وجود نداشته باشد تمام اهداف و برنامهها به آمال و آرزوهای این صنعت گره میخورد. بنابراین محصولات جدیدی که از سوی شرکتهای خودروساز در حال تولید است دارای همان کیفیتی هستند که محصولات قدیمی آنها دارند. این فعال صنعت قطعه تصریح کرد: در صورتی می‌توان به تغییر امیدوار بود که زیرساختهای صنعت خودرو چه در حوزه خودروسازی و چه قطعهسازی اصلاح شود. این موضوع که زیرساختها شامل چه مواردی میشوند بارها از زبان فعالان و کارشناسان صنعتی بیان شده است. ما باید بتوانیم در حوزه همین خودروهای بنزینی و دیزلی خط تولید و ماشینآلات بهروز و تکنولوژی مجهز داشته باشیم. او گفت: اتوماسیون شدن و استفاده از خطوط تولید تمام روباتیک ضرورت امروز تولید است. «حداقل شدن» دخالت نیروی انسانی، درصد خطاها را کاهش داده و کیفیت محصولات را ارتقا میبخشد. تحقق این مساله نیازمند داشتن نقدینگی، دانش و مشارکت فرامرزی است که در حال حاضر هیچ یک از این موارد برای صنعت قطعه فراهم نیست. تنها با آنچه در اختیار داریم، با تغییر جزئی در ظاهر خودروها آن را به نام محصول جدید به بازار معرفی میکنیم. مصرفکننده هم در بازار انحصاری چارهای جز پذیرش ندارد.
پازل ناقص تولید
در حوزه موتور خودرو، بعضی از شرکتهای داخلی مبادرت به ساخت نمونههای جدید با امکانات بیشتر کردهاند که در حوزه سوخت، عنوان میشود کمک زیادی به کاهش آلایندگی خودرو و در نتیجه آلودگی هوا میشود. رزمخواه درباره موتورهای جدید هم معتقد است این محصولات دارای همان تکنولوژی قدیمی موتورهای قبلی هستند. امروز ما بیش از دو دهه از فناوری موجود جهان عقب هستیم. اگر موتورهای خودروی جهان مورد مطالعه و بررسی قرار گیرند بیشتر به این فاصله موتورهای ما و آنها پی میبریم. پاشنه آشیل صنعت کشور «تحقیق و توسعه» است. ما دانش فنی در اختیار نداریم و با اطلاعاتی جزئی از برخی شرکتهای دست دوم جهان میخواهیم محصول نو بسازیم.
وی یادآور شد: دانش پیشرفته حوزه موتور نزد خودروسازهای جهانی است، چرا که جزو مجموعه‌های اصلی خودرو است. خودروساز نیز تا دستیابی به فناوری جدیدتر آن را در اختیار شرکت دیگر قرار نمیدهد. تنها شرکت‌هایی که با این خودروسازان همکاری و مشارکت دارند میتوانند به این دانش دسترسی داشته باشند. متاسفانه با مختصر تغییرات فکر میکنیم تحولات اساسی رخ داده، در حالی که تحولات اساسی شاخصهای خود را دارد. رزمخواه در پایان گفت: صنعت خودروی جهان به سرعت در حال حرکت به سوی هوشمندسازی وسایط نقلیه است، در حالی که ما در محصولات بنزینی و گازوئیلی قدیمی خود با مشکلات اساسی روبهرو هستیم. به نظر میرسد سال ۱۴۰۰ در حالی رو به پایان است که صنعت قطعه افتخاری جز داخلیسازی برخی قطعات مربوط به چند دهه قبل ندارد.
