نرخ بیکاری در قالبی جدید، به قعر ۵ ساله سقوط کرد. مرکز آمار نرخ بیکاری تابستان ۹۸ را در دسترس عموم قرار داد. تا پیش از تابستان ۹۸، نرخ بیکاری برای جمعیت در سن کار بالای ۱۰ سال اعلام می‌شد، اما از فصل گذشته سن جمعیت در نیروی کار به ۱۵ سال تغییر یافت. توضیح مرکز آمار در این باره به این شرح است: «با توجه به تحولات اجتماعی صورت گرفته درخصوص سن ورود به بازار کار مقرر شده است، از این فصل سن اعلام نتایج طرح مذکور از ١٠ سال به ١٥ سال تغییر کرده است.» با متر جدید مرکز آمار برای محاسبه نرخ بیکاری، تحولات مثبتی رخ داده است؛ نرخ بیکاری تابستان ۹۸ نسبت به تابستان ۹۷ کاهش یافت، اشتغال‌زایی افزایش یافت و نرخ مشارکت هم بیشتر شد. نرخ ۵/ ۱۰ درصدی ثبت شده در تابستان امسال، کمترین نرخی است که بازار کار در طول ۵ سال گذشته دیده است.

ضریب فعال شدن جمعیت: در دومین فصل سال، جمعیت افراد ۱۵ سال و بیشتر معادل ۶۱ میلیون و ۵۸۲ هزار نفر تخمین زده شده است. از این تعداد بیش از ۲۷ میلیون و ۶۴۵ هزار نفر جزو جمعیت فعال اقتصادی به حساب می‌آیند؛ یعنی ۹/ ۴۴ درصد. نکته اول در همین آمار وجود دارد. چراکه نرخ مشارکت اقتصادی در تابستان ۹۸ نسبت به تابستان ۹۷، با وجود شرایط نامساعد اقتصاد کلان، افزایش یافته است و به تعبیری، چشم‌انداز شغلی افراد در جامعه مثبت‌تر از گذشته شده است. میزان رشد نرخ مشارکت معادل ۲/ ۰ درصد گزارش شده است. البته رشد نرخ مشارکت مختص به مردان بوده است و در مورد زنان جامعه، نرخ مشارکت در تابستان امسال، کمتر از فصل مشابه سال قبل شده است.

تغییرات جمعیت شاغل: جمعیت شاغل با تعریف جدید، در تابستان گذشته به بیش از ۲۴ میلیون و ۷۵۰ هزار نفر صعود کرده است. میزان رشد جمعیت شاغل نسبت به تابستان ۹۷ برابر با ۸۴۴ هزار نفر اعلام شده است. این عدد در واقع، میزان اشتغال‌زایی اقتصاد ایران در یک سال منتهی به تابستان ۹۸ است. نسبت اشتغال نیز که نشان‌دهنده درصدی از جمعیت در سن کار است که شاغل هستند، در تابستان با یک درصد رشد نسبت به فصل مشابه سال قبل مواجه شده است. براساس اعلام مرکز آمار، ۲/ ۴۰ درصد از جمعیت در سن کار، در فصل قبل شاغل بوده‌اند. به تعبیر دیگر، از هر ۱۰ نفری که در سن کار بوده‌اند، ۴ نفر شاغل و دارای درآمد و ۶ نفر بیکار و بدون درآمد بوده‌اند. بهبود نسبت اشتغال هم در مورد مردان و هم در مورد زنان صادق است، اما بهبود وضعیت اشتغال برای مردان، بسیار چشمگیرتر از زنان بوده است. از حدود ۸۴۴ هزار شغل جدید، تقریبا ۸۸ درصدش در اختیار مردان قرار گرفته است.

افت جمعیت بیکار: در سلسله اتفاقات مثبت بازار کار در فصل قبل، از جمعیت بیکار نیز کاسته شد. با وجود اینکه بر جمعیت فعال به میزان ۳۸۸ هزار نفر افزوده شده، اما جمعیت بیکار روند کاهشی را پیش گرفته است. یعنی بازار کار علاوه بر اینکه توانست به میزان ورودی‌های جدید اشتغال ایجاد کند، قادر به کم‌کردن جمعیت قبلی بیکار به میزان ۴۵۵ هزار نفر نیز بوده است. از این‌رو، نرخ بیکاری نیز نسبت به تابستان ۹۷ با ۸/ ۱ درصد افت، به ۵/ ۱۰ درصد نزول کرده است. میزان افت نرخ بیکاری در زنان و مردان نزدیک به یکدیگر و در سطحی برابر گزارش شده است. تفاوت بهار با تابستان امسال در همین نکته است، چراکه در بهار هم نرخ بیکاری و جمعیت بیکار کاهش یافته بود، اما این کاهش به‌دنبال افت جمعیت فعال اتفاق افتاد. از بهار امسال، جمعیت بیکار نیز به زیر ۳ میلیون نفر رسیده است.

بهبود بیکاری جوانان: در تابستان گذشته، بیکاری جوانان کمی ترمیم شد. در مورد جوانان، مرکز آمار نرخ بیکاری را برای دو گروه سنی ۱۵ تا ۲۴ سال و ۱۸ تا ۳۵ سال، محاسبه می‌کند. در هر دو بازه سنی، نرخ بیکاری با کاهش همراه شده است. نرخ بیکاری برای جمعیت ۱۸ تا ۳۵ با حدود ۲ درصد افت نسبت به تابستان ۹۷، به ۹/ ۱۷ درصد رسیده است. از جمعیت بیکار این گروه سنی در حدود ۳۱۱ هزار نفر در کل کشور کاسته شده است. به تعبیری، عمده افت بیکاری در فصل قبل متعلق به گروه سنی جوان بوده است که می‌تواند خبر خوبی باشد. تعداد بیکاران در این بازه سنی حدود ۲ میلیون و ۱۸۳ هزار نفر در تابستان ۹۸ گزارش شده است.

وضعیت فارغ‌التحصیلان: از مهم‌ترین دغدغه‌های بازار کار ایران، نداشتن ظرفیت‌های لازم برای جذب فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است. نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ساله و بیشتر فارغ‌التحصیلان عالی نیز در تابستان امسال، با افت همراه شد. جمعیت بیکار فارغ‌التحصیل با کاهش ۷/ ۵۵ هزار نفری نسبت به تابستان قبل، به حدود یک میلیون و ۲۶۷ هزار نفر رسیده است. میزان افت نرخ بیکاری این گروه از نرخ بیکاری کل کندتر و معادل ۷/ ۱ درصد بوده است. همچنین سهم جمعیت فارغ‌التحصیلان عالی از کل شاغلان در تابستان ۹۸ معادل ۷/ ۲۴ درصد بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل، در حدود ۹/ ۰ درصد رشد را نشان می‌دهد. در فصل گذشته، تقریبا از هر ۴ شاغل، یک نفر فارغ‌التحصیل عالی بوده است. نکته منفی اینجاست که سهم بیکاران فارغ‌التحصیل از کل بیکاران، با رشد ۳/ ۴ درصدی در بازه یکساله همراه شده است؛ در واقع بیشتر از آنکه سهم فارغ‌التحصیلان در شاغلان افزایش یابد، سهم این بخش از جامعه در بیکاران رشد کرد. طبق آخرین آمار، معادل ۸/ ۴۳ درصد از جمعیت بیکار ایران را فارغ‌التحصیلان عالی تشکیل می‌دهند. از این‌رو، تحولات مثبت بازار کار در فصل گذشته، چندان به سود فارغ‌التحصیلان نبوده است و به تعبیری، شغل‌های ایجاد شده یا متناسب با جمعیت فارغ‌التحصیل یا به اندازه ورود فارغ‌التحصیلان جدید نبوده است. رشد اشتغال صنعتی: در تابستان ۹۸، بار اصلی اشتغال‌‌زایی بر بخش صنعت بوده است. از کل شغل‌های ایجاد شده، ۴۴ درصد در بخش صنعت خلق شده است.

نکته دیگری که به چشم می‌خورد، افزایش سهم صنعت از کل اشتغال به میزان ۵/ ۰ درصد و افت سهم بخش خدمات به میزان ۴/ ۰ درصد بوده است. افزایش توان اشتغال‌زایی بخش صنعت در تابستان امسال نسبت به سال قبل، بیش از ۱۰ برابر شده است. در یک سال منتهی به تابستان ۹۷، بر تعداد شاغلان بخش صنعت در حدود ۲۵ هزار نفر افزوده شده بود، درحالی‌که در یک سال منتهی به تابستان امسال، ۳۶۸ هزار شغل در این بخش ایجاد شده است؛ یعنی در حدود ۱۵ برابر سال قبل. بیکاری در استان‌ها: نرخ بیکاری در استان‌های کشور، در بازه ۲/ ۵ درصد تا ۲/ ۱۵ درصد مختلف بوده است؛ یعنی بین بهترین استان و بدترین استان، نرخ بیکاری ۱۰ درصد تفاوت داشته است که رقم قابل‌توجهی به حساب می‌آید. بهترین وضعیت بازار کار در دو استان زنجان و همدان با نرخ بیکاری ۲/ ۵ درصد و ۳/ ۵ درصد قرار دارد؛ استان زنجان با ثبت نرخ مشارکت ۲/ ۵۰ درصد در فصل قبل، تنها استانی بوده که نرخ مشارکت بیش از ۵۰ درصد داشته است. یعنی در این استان، هم جمعیت فعال قابل ملاحظه بوده است و هم نرخ بیکاری اندک. بدترین وضعیت بازار کار نیز در دو استان سیستان‌وبلوچستان و یزد گزارش شده است؛ این دو استان تنها استان‌هایی هستند که نرخ بیکاری در آنها از مرز ۱۵ درصد تجاوز کرده است. نکته تامل‌برانگیز اینکه نرخ مشارکت در استان سیستان‌وبلوچستان در بین استان‌ها کمینه و معادل ۵/ ۳۶ بوده است. از این‌رو، به‌طور قطع ضعیف‌ترین بازار کار کشور در استان سیستان‌وبلوچستان وجود دارد که هم نرخ مشارکت اندک است و هم نرخ بیکاری بالا. نرخ اشتغال نیز در این استان کمتر از همه استان‌های دیگر است(معادل ۳۱ درصد)، در حقیقت سیستان‌وبلوچستان تنها استانی است که کمتر از یک‌سوم جمعیت در سن کار، شاغل هستند.

 

06-01