به گونه‌ای که از پول نفت برای ایجاد زیرساخت‌هایی مانند جاده‌ و راه‌آهن استفاده کند و فرآیند انباشت سرمایه فیزیکی را سرعت بخشد. همچنین در کنار ارتقای کمیت و کیفیت سرمایه‌های فیزیکی، دولت با ایجاد یک نظام آموزشی مدرن به ارتقای کیفیت نیروی انسانی کمک کرد. رشد قیمت نفت بعد از جنگ جهانی دوم درآمدهای نفت را افزایش داد و فرآیند انباشت سرمایه (فیزیکی و انسانی) را تقویت کرد. جلوه این استراتژی پیشرفت را می‌توان در رشد اقتصادی بالا و پایدار دهه‌های ۴۰ و ۵۰ خورشیدی مشاهده کرد.

بعد از جنگ تحمیلی دولت‌ها مجددا تلاش کردند تا فرآیند انباشت سرمایه‌ را فعال کنند. جنبش‌های سدسازی و مسکن‌سازی در زمینه انباشت سرمایه فیزیکی و گسترش آموزش‌ عالی در زمینه انباشت سرمایه انسانی رویکرد گذشته‌نگر دولت‌ها در ایجاد رشد اقتصادی را به تصویر می‌کشند. اما تجربه دو دهه گذشته نشان می‌دهد که تاکید بر عوامل قدیمی رشدزا نه تنها برای ایجاد رشد اقتصادی موثر نیستند، بلکه پیگیری پیشرفت از این مسیر نیز برای اقتصاد بسیار پرهزینه است و حتی نمی‌توان نسبت به ثمربخش بودن آنها در بلندمدت امید داشت. تغییر استراتژی رشد را می‌‌توان با توجه به حجم قابل‌توجهی از زیرساخت‌ها و نهاده‌های تولیدی که با صرف مخارج سنگین ایجاد شده و بدون استفاده باقی مانده‌اند، ضروری دانست. سدهایی که آبی در آنها ذخیره نشده، کارخانه‌های سیمانی که ظرفیتشان مازاد بر نیاز داخلی است و جمعیت جوان تحصیلکرده‌ای که بیکار هستند، همه جلوه‌هایی از اتلاف منابع هستند. با این اوصاف هر سال دولت‌ و مجلس تلاش می‌کنند تا منابعی را برای تامین مالی رشد فراهم کنند و بی‌اثری این تلاش‌ها را می‌توان از مسیر نزولی تشکیل سرمایه و رشد اقتصادی مشاهده کرد.

خروج از شرایط فعلی، نیازمند گسترش باور همگانی در ایجاد رشد اقتصادی از مسیر بهبود بهره‌وری است. ایجاد رشد، فقرزدایی و خلق فرصت‌های شغلی برای بیکاران تنها با برنامه‌ریزی‌های بلندمدت در خصوص بهبود فضای کسب‌و‌کار و ایجاد محیط امن اقتصادی برای نوآوران امکان‌پذیر است. چطور می‌توان نسبت به آینده رشد و رفع فقر امیدوار بود؛ در‌حالی‌که محدودیت دسترسی به منابع مالی، بی‌ثباتی قیمتی، حکمرانی ضعیف و... زمینه‌های سودآوری را به شدت محدود می‌کنند. نفت گذر از مراحل اولیه رشد را برای اقتصاد ایران فراهم کرد؛ اما ادامه پیشرفت نیازمند بازنگری در استراتژی رشد است؛ اکنون اقتصاد نیازمند یک استراتژی رشد است که بر بهبود مستمر بهره‌وری - و نه فقط بر انباشت سرمایه - تاکید کند.

اخبار مرتبط