دکتر علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه فروریزش با فرونشست متفاوت است، گفت: فرونشست زمین، نشست تدریجی سطح زمین است که در اثر پایین رفتن سطح ایستایی دشت‌ها در طی چندین سال متمادی در جنوب تهران، دشت‌های شهریار و اشتهارد و استان‌های مختلف رخ می‌دهد.

وی، عامل فرونشست زمین را کمبود آب و افت سطح ایستایی زمین نام برد و یادآور شد: بارندگی‌های خوب اخیر در صورتی که به درستی مدیریت شود، به دلیل تقویت سفره‌های آب زیر زمینی می‌تواند به کاهش فرونشست زمین منجر شود.

بیت‌اللهی با اشاره به پدیده فروریزش زمین، توضیح داد: این پدیده به‌ویژه در مناطق شهری تهران چندین مورد رخ داده است مانند فروریزش شهران، خیابان پیامبر و در امتداد خیابان مولوی چندین فروریزش بزرگ داشتیم.

وی فروریزش تقاطع مولوی با چهار راه مصطفی خمینی را آخرین فروریزش بزرگ شهر تهران نام برد و اظهار کرد: در میدان قیام در حوالی بیمارستان اکبرآبادی و در نزدیکی میدان محمدیه شاهد فرو ریزش‌هایی هستیم که این پدیده منجر به تشکیل فرو چاله‌هایی در سطح زمین می‌شود که به صورت ناگهانی است.

رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه فرو ریزش‌هایی که در تهران رخ داد با تلفات انسانی همراه بوده است، افزود: عامل فروریزش زمین "آب شستگی"، "وجود رگ‌آب‌های زیر زمینی"، "قنوات" و همچنین احداث زیر ساخت‌هایی چون مترو و یا گودبرداری‌ها و مسدود کردن مسیر رگه آب‌های زیر زمینی و قنوات است.

بیت‌اللهی ادامه داد: آنچه که در فروریزش رخ می‌دهد، این است که بر اثر حرکت آب خاک‌های زیر سطح زمین شسته و به محل دیگری حمل می‌شوند و در محل‌های آب شستگی‌ها، در زیر سطح زمین حفرات بزرگی ایجاد می‌شود و این حفرات بر اثر ترافیک سطح زمین و یا ارتعاشات محیطی از سقف ریزش کرده و آرام آرام به سطح خیابان‌ها و سطح زمین نزدیک می‌شوند و به طور ناگهانی فروچاله‌ای را ایجاد خواهد کرد.

وی اضافه کرد: در صورتی که این فروریزش و فروچاله در مسیرهای پرتردد باشد و یا از مسیر لوله گازی عبور کند، ممکن است با آسیب‌های بسیار قابل ملاحظه‌ای همراه باشد.

بیت‌اللهی ادامه داد: بر این اساس هر زمانی که شدت رگه‌های آب‌های زیرزمینی بیشتر شود و اگر در ادامه مسیر آنها موانعی مانند مترو و یا ساختمان‌های مرتفع که گودبرداری‌های عمق تا ۷۰ متر قرار داشته باشد، آب شستگی‌ها تسریع می‌یابد و شدیدتر خواهد شد.

سیلاب‌ها با فروریزش ارتباط دارند

وی با بیان اینکه سیلاب‌ها با بروز فروریزش ارتباط دارند، توضیح داد: بخشی از آب‌های ناشی از بارندگی‌های شدید وارد رگه آب‌های زیر زمینی شهر می‌شوند و جریان‌های شدید را در زیر زمین ایجاد می‌کنند.

بیت‌اللهی افزود: زمانی که شدت و مقدار آب در زیر زمین افزایش می‌یابد، امکان آب شستگی و تشکیل حفرات افزایش می‌یابد و از سوی دیگر بر اثر مرطوب شدن خاک‌های سطحی مقاومت خاک‌ها کاهش می‌یابد که در چنین شرایطی امکان و پتانسیل رخداد فروریزش بر اثر بارندگی‌ها بیشتر و بیشتر خواهد شد.

نمونه‌هایی از فروریزش و نشست زمین در پی بارندگی‌های طولانی‌مدت و شدید اخیر در کرج

دبیر کارگروه زلزله در عین حال تاکید کرد: در بسیاری از موارد فروریزش‌ها ابتدا با تغییر انحنای موضعی در سطح خیابان‌ها و پیاده روها همراه است و از عموم مردم، کارشناسان و مسؤولان شهرداری‌ها خواستیم که اگر در تردد خود در خیابان‌ها تغییر انحنای غیر عادی سطح زمین را دیدند، به سرعت به مدیریت بحران شهرداری تهران گزارش دهند؛ چراکه این انحنا می‌تواند از علائم فروریزش باشد و با ارائه گزارش می‌تواند تمهیدات لازم برای جلوگیری از خسارات اندیشیده شود.

وضعیت شهرهای سیل‌زده بعد از افت آب

بیت‌اللهی در خصوص وضعیت شهرهای سیل‌زده بعد از افت آب ناشی از سیلاب، گفت: اثر سیلاب‌ها در مناطق کوهستانی چون مرز جنوبی استان گلستان و در اقصی نقاط استان لرستان و کوهپایه‌ها با رانش زمین همراه است و نمونه آن در یکی از راه‌های روستایی استان مرکزی است که با رانش زمین همراه بوده، به گونه‌ای که موجب انسداد مسیر جاده روستایی شده است.

وی با تاکید بر اینکه رانش زمین بر اثر سیل در استان‌های گلستان و لرستان به وفور رخ داده است، اظهار کرد: رانش زمین باعث انسداد مسیرها و جاده‌های مواصلاتی شد.

رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، خاطر نشان کرد: در شهرها آب گرفتگی‌ها و اثرات مداوم آب و نفوذ تدریجی آب به پی ساختمان‌ها، موجب نرم شدن پی ساختمان‌ها خواهد شد که این امر نشست ساختمان‌ها را به دنبال دارد.

وی با تاکید بر اینکه فرونشست زمین غیر از فرونشست ساختمان‌ها است، اظهار کرد: فرونشست ساختمان‌ها به دلیل وزن زیاد سازه‌ها و نرم شدن پی ساختمان‌ها است؛ به‌ویژه در شهرهایی که به مدت طولانی دچار آب گرفتگی شدند، در صورتی که خاک آنها از نوع خاک‌های نرم باشد قطعاً با این پدیده مواجه خواهیم بود که لازم است وضعیت ساختمان‌ها مورد بررسی قرار گیرد.

بیت‌اللهی با اشاره به وضعیت شهر پرتردد تهران، افزود: در شهر تهران با اقداماتی که از سوی شهرداری در زمینه لایروبی رودخانه‌ها صورت گرفته، اثر سیلاب کاهش یافته است، ولی اثرات بارندگی‌های ممتد بر روی خاک وجود دارد، به ویژه اینکه در نظر گرفته شود که در زیر زمین شهر تهران بیش از ۵۵۰ کیلومتر رشته قنات شناخته‌شده وجود دارد.

وی با بیان اینکه امکان رشته قنات‌های ناشناخته به همین میزان در شهر تهران وجود دارد که به دلیل ساخت و سازهای انجام شده، محو شده‌اند، یادآور شد: در چنین شرایطی وظیفه داریم وضعیت قنوات را پایش کنیم؛ چراکه ضمن آنکه سیل به خودی خود می‌تواند مخرب باشد، باید آثار ثانویه بارندگی‌ها نیز مورد توجه قرار گیرد.

شهرهای بی‌دفاع در برابر مخاطرات طبیعی

بیت‌اللهی با بیان اینکه در مواجهه با مخاطرات طبیعی نباید منتظر رخدادها باشیم، گفت: در سیل‌های اخیر اگر نسبت به لایروبی "گرگانرود" اقدام می‌شد، ته این رودخانه ۷ متر رسوبگذاری صورت نمی‌گرفت. کم شدن عمق رودخانه‌ها موجب می‌شود که در زمان وقوع سیل، آب مسیر خود را به سمت شهرها و روستاها در پیش گیرد و این همان اتفاقی است که برای آق قلا و گمیشان رخ داد.

این محقق حوزه مخاطرات خاطر نشان کرد: از سیل اخیر باید این درس را بگیریم که در روزهای آرام اقداماتی که منجر به کاهش مخاطرات می‌شود را اجرایی کنیم تا در زمان رخداد مخاطرات شهرهای ما بی‌دفاع نباشند.

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.