چرا خانه‌های امید بازنشستگان اثربخشی ندارند؟
ساخت و تجهیز خانه‌های امید از سال ۱۳۸۶ در قالب «خانه‌های مهر بازنشستگان» از محل بودجه صندوق بازنشستگی کشوری و مصوبات سفرهای استانی دولت نهم و دهم به صورت تکلیفی قانونی برای صندوق شکل گرفت.
تاکنون در ۲۳ استان، ۴۳ خانه امید توسط صندوق بازنشستگی کشوری ساخته شده است. ۳۸ خانه امید از ابتدا تا سال ۱۳۹۵ به بهره‌برداری رسید و پنج خانه امید نیز همزمان با ۲۵ ذی‌الحجه در سال ۱۳۹۶ به بهره‌برداری رسید.
شکل شناسی خانه‌های امید
طبق مطالعات میدانی، اثربخشی خانه‌های امید در استان‌های مختلف بر اساس عواملی چون گرمسیری و سردسیری مناطق، مکان‌یابی و دسترسی بازنشستگان به این مراکز، وضعیت فرهنگی و اجتماعی و آداب و رسوم استان‌ها متفاوت است.
خانه‌های امید، در تیپ‌های مختلف با متراژهای ۳۵۰، ۴۷۰، ۶۸۰، ۷۸۴، ۵۵۴ متر مربع ساخته شده‌اند. زمین مناسبی در فضای سبز یا نزدیک به پارک در هر استان با همکاری شهرداری و استانداری، مکان یابی شده و در اختیار صندوق بازنشستگی کشوری قرار می‌گیرد. وضعیت حقوقی و مالکیت زمین شامل اعیان زمین از سوی شهرداری با اجاره ۹۹ ساله در اختیار صندوق بازنشستگی کشوری قرار می‌گیرد.
تامین هزینه‌های مربوط به صدور پروانه ساخت و پایان کار، انشعاب آب و فاضلاب برق و مخابرات خانه‌های امید بر عهده صندوق بازنشستگی کشوری است؛ اما در برخی استان‌ها طبق مصوبات مسئولان استانی به طور رایگان انجام می‌شود. خانه‌های امید، پس از ساخت توسط هلدینگ عمران و ساختمان صندوق (تراز پی ریز) به صورت موقت به مدیریت صندوق بازنشستگی کشوری در استان تحویل داده می‌شود تا نواقص آنها برطرف شده و پس از تحویل قطعی، هزینه خرید رایانه، میز، صندلی، یخچال، تلویزیون، آب سردکن و دیگر تجهیزات از سوی اداره کل امور اداری و مالی صندوق تامین شود.
همچنین تامین هزینه‌های جاری خانه‌های امید مانند پرداخت حقوق نگهبان، هزینه‌های آب، برق، گاز، تلفن و هزینه‌های مربوط به تعمیرات و نگهداری بر عهده صندوق است. البته، بخشی از این هزینه‌ها از محل درآمدهای همان خانه امید، مانند اجاره کافی شاپ و غرفه‌ها تامین می‌شود.
این مراکز دارای بخش‌های مختلفی چون کانون خدمات مشاوره، خانه سلامت، مرکز ادبی و هنری، کافی‌نت، کافی‌شاپ، سالن ورزشی، کلاس‌های آموزشی آلزایمر و تغذیه، مرکز فعالیت‌های قرآنی، خانه آموزش بویژه در زمینه حقوق شهروندی، واحدهای مشاوره و کاریابی و واحد فناوری اطلاعات است.
اهداف ساخت خانه‌های امید
تلاش برای ارتقای کیفی نشاط و امید در زندگی بازنشستگان در عرصه‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی، ایجاد تعامل، تفاهم و همبستگی میان بازنشستگان دستگاه‌های گوناگون هر استان، ارتباط مستمر با بازنشستگان و جلب مشارکت فعالانه آنان به منظور حضور در برنامه‌های گوناگون، برقراری ارتباط با دستگاه‌های اجرایی برای آشنایی با مسائل دوران بازنشستگی و جلب مشارکت آنان، کوشش برای افزایش سطح آگاهی افکار عمومی درباره موضوعات دوران بازنشستگی و سالمندی، برگزاری دوره‌های آموزشی، فرهنگی، ورزشی و تفریحی برای بازنشستگان، برقراری دیدار و ارتباط بازنشستگان به منظور تبادل تجربه‌های بازنشستگان در بخش‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بازنشستگان و افراد تحت تکفل و وظیفه بگیران صندوق بازنشستگی کشوری جامعه هدف خانه‌های امید هستند.
ساختار خانه‌های امید
خانه‌های امید بازنشستگان دارای شورای راهبردی هستند و این شورا در صندوق بازنشستگی کشوری با عضویت یک عضو هیات مدیره، مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی، مدیرکل روابط عمومی و امور بین الملل، مدیرکل امور اداری و مدیرکل امور استان‌ها فعال است.
سند سیاست‌ها و راهبردهای کلان خانه‌های امید نیز تدوین شده است و بر اساس این سند راهبردی کلان، هر استان باید طبق بافت و وضعیت سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و نیازهایی که بازنشستگان دارند، برنامه مدون و ویژه تعریف کند تا به عنوان پیوست برای سند اصلی استفاده شود. این خانه‌ها بر اساس میزان فعالیت و جلب مشارکت جامعه هدف از پشتیبانی و حمایت صندوق بازنشستگی کشوری برخوردار می‌شوند.
مدیریت خانه امید از طریق رایزنی و تعامل از امکانات، موسسات و نهادهای دولتی و عمومی مانند اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، اداره کل ورزش و امور جوانان، شهرداری ها، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، در جهت ارائه خدمات به بازنشستگان استفاده می‌کنند. مدیریت خانه امید نیز از ظرفیت انجمن ها و گروه های غیردولتی و مردم نهاد مانند جمعیت هلال احمر، انجمن خوشنویسی ایران، انجمن آلزایمر ایران، کانون های بازنشستگی برای برگزاری دوره‌ها و نمایشگاه‌ها و سایر فعالیت‌ها استفاده می‌کند. مدیریت خانه امید می‌تواند از توانمندی‌های قابل ارائه بازنشستگان علاقه‌مند به همکاری استفاده کند.
دسته بندی فعالیت‌ها و خدمات خانه‌های امید
فعالیت‌های فرهنگی- اجتماعی خانه‌های امید متناسب با شرایط دوران سالمندی در پنج حوزه از جمله غنی کردن اوقات فراغت (سرگرمی و تفریحات)، سلامت و تندرستی، آموزش و مهارت، مشاوره پزشکی و بهداشتی و تقویت همبستگی اجتماعی تعریف شده است. به منظور عملیاتی کردن فعالیت‌های مورد نظر، مصادیق مختلف متناسب با شرایط اقلیمی، فرهنگی و امکانات خانه امید در هر استان جهت اجرا معرفی می‌شود:
۱- اوقات فراغت
نمایشگاه کتاب / جشنواره غذا، شیرینی و نوشیدنی های محلی / نمایشگاه داروهای گیاهی / نمایشگاه پوشاک و البسه ایرانی و محلی / نمایشگاه محصولات کشاورزی بومی / نمایشگاه صنایع دستی / نمایشگاه نقاشی و خوشنویسی / برگزاری شب شعر، کتاب خوانی و خاطره گویی / کتاب خوانی / خاطره نویسی / شعرخوانی و دکلمه / اجرای تئاتر / نمایش فیلم / برپایی آئین ها و مراسم سنتی و محلی / برگزاری مراسم بزرگداشت مناسبت های دینی و ملی
۲- بخش سلامت و تندرستی
برگزاری مسابقات شطرنج / تنیس روی میز / دارت / کوهپیمایی / پیاده روی / بدمینتون / طناب کشی / ورزش‌های محلی و سنتی
۳- بخش آموزش و مهارت آموزی
آموزش قرآن کریم / آشنایی با رایانه / آشنایی با زبان های خارجی / آموزش موسیقی سنتی و محلی / اطلاعات عمومی / مقاله نویسی و داستان نویسی / شعر و ادبیات/ مهارتهای فنی و حرفه‌ای / آلزایمر / تغذیه
۴- بخش مشاوره پزشکی و بهداشتی
آشنایی با تغذیه مناسب دوران سالمندی / آشنایی با راه‌های پیشگیری و کنترل بیماریها / مشاوره در زمینه بهداشت و درمان سالمندان / مشاوره روانشناسی / برگزاری کارگاه های سلامت در دوران سالمندی / تهیه و توزیع بروشور و کتابچه ها درباره انواع بیماری ها و پیشگیری از بروز بیماری ها / معاینات پزشکی و چشم پزشکی
۵- بخش تقویت همبستگی اجتماعی
برنامه دید و بازدید از بازنشستگان / عیادت از سالمندان / سرکشی به خانواده های بازنشستگان متوفی
اثربخشی خانه‌های امید با توجه به هزینه‌های ساخت و تجهیز در تمامی مناطق یکسان نبوده است
بر اساس گزارش نشریه شماره ۳۲۳ ثمر ویژه صندوق بازنشستگی، مطالعات نشان می‌دهد که اثربخشی خانه‌های امید با توجه به هزینه‌های ساخت و تجهیز در تمامی مناطق یکسان نبوده است. نگاه تجاری به این اماکن در سال های گذشته یکی از علت های عدم اثربخشی مطلوب آن هاست. عدم مدیریت مطلوب دیگر علت غیرفعال بودن برخی از خانه های امید است؛ به طوری که عدم پرداخت حقوق به یک فرد مشخص به عنوان مدیر، مدیریت این خانه ها را با مشکل مواجه کرده است. همچنین عدم مکان‌یابی صحیح باعث عدم استقبال بازنشستگان در برخی از استان‌ها از خانه‌های امید شده است. با توجه به اینکه اهداف راه‌اندازی خانه‌های امید بر اساس اصول جامعه شناختی، فرهنگی و اجتماعی تدوین نشده است، پیشنهادات زیر برای پیشگیری از هدر رفت منابع صندوق بازنشستگی کشوری ارائه می شود:
- هشت خانه امید در شهرهای با جمعیت بازنشستگی ۱۵ هزار نفر و بیشتر، ۱۰ خانه امید در شهرهای با جمعیت ۵ تا ۱۵ هزار نفر و ۲۴ خانه امید در شهرهای زیر ۵ هزار نفر ساخته شده اند. در بررسی وضعیت فعالیت خانه های امید براساس شاخص کارکرد آنها با محوریت اجتماعی و فرهنگی و سپس براساس شاخص ارائه خدمات اداری به صورت فعال، نیمه فعال و غیرفعال مشخص شده است که علت عدم فعالیت برخی خانه‌های امید، عدم مکان‌یابی مناسب و یا نبود مدیریت خاص در این خانه‌هاست که خود منجر به عدم استقبال بازنشستگان از این اماکن فرهنگی و اجتماعی شده است.
- خانه‌های امید در صندوق بازنشستگی کشوری کارشناس یا کارگروه کارشناسی داشته باشد، چراکه عدم مدیریت صحیح و عدم وجود کارشناس در این زمینه یکی از علل غیر فعال بودن خانه‌های امید است.
- چنانچه سیاست صندوق بازنشستگی کشوری ادامه فعالیت این مراکز فرهنگی است باید برای استراتژی واحدی برای ساخت آن در شهرها داشته باشد. مثلا وجود حدقل جمعیت ۵۰۰۰ هزار نفر، چراکه در برخی از شهرها با جمعیت بازنشستگی ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ هزار نفر (همانند رودبار) خانه امید ساخته شده است، اما به علت نبود جمعیت فعالیت این مراکز تحت الشعاع قرار گرفته است.
- تامین زمین برای ساخت خانه امید باتوجه به اقلیم و شرایط آب و هوایی هر شهر صورت گیرد، عدم مکان یابی صحیح یکی دیگر از علل غیرفعال بودن خانه های امید است.
- در صورت عدم ادامه فعالیت صندوق بازنشستگی کشوری در این مراکز فرهنگی، می‌توان در چاچوب تفاهم نامه این اماکن فرهنگی ویژه بازنشستگان را به کانون های بازنشستگان، معاونت فرهنگی شهرداری و یاد نهادهای متولی امور فرهنگی واگذار کرد تا علاوه بر کارآیی بیشتر، تامین هزینه های جاری آن نیز از عهده صندوق بازنشستگی کشوری برداشته شود؛ همچنین تامین هزینه‌ها و نحوه بهره‌برداری را می‌توان با تعیین شرایطی به اشخاص حقیقی یا بخش خصوصی واگذار کرد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
ارسال نظر