در ۳۰ سال گذشته امارات یکی از طرف های اصلی تجاری ایران بوده است. کشوری ذره ای و کوچک با سر و صدای فراوان. سر و صدایی که از چرخ های در گردش کارخانه ها به گوش نمی رسید بلکه حاصل برج سازی با دلارهای نفتی، صادرات کالاهای وارد شده عمدتا به مقصد ایران و یک گردشگری تحمیلی و غیراصیل بود. گردشگری در آب و هوای داغ امارات برای اکثر مردم منطقه جذابیت ندارد و شاید بتواند تعداد اندکی از اروپاییان فراری از سرما را چند روزی مهمان خود کند.

صادرات مجدد این دولتک حاشیه جنوبی خلیج فارس به مدیریت غلط دولت های ایران باز می گردد که در طی سی سال نتوانسته اند یک بندر با عمق آبخور کافی برای پهلو گرفتن کشتی های اقیانوس پیمای پهن پیکر ایجاد کنند و کشتی ها از سر ناچاری راهی جبل علی شده و کالاهای ترخیص شده را مجدد سوار کشتی های کوچک کرده و راهی ایران می کنند. ایران چه اماراتی ها دوست داشته باشند و چه نداشته باشند دلیل اصلی رشد بادکنکی این دولتک در ۳ دهه اخیر بوده است. سوءمدیریت یک کشور بزرگ باعث رشد مصنوعی کشوری کوچک شد. اما آیا این پایان ماجرا است؟

به نظر نمی رسد که اینگونه باشد. حتی مدیران ضعیف هم بالاخره روزی به اشتباه خود پی می برند و با هزینه زیاد اشتباهات خود را جبران می کنند. خلیج فارس فقط امارات متحده عربی نیست و کشورهای مهمتری هم در این منطقه وجود دارد. قطر تقریبا شبیه امارات است و البته عمان از هر جهت بر امارات برتری دارد. امارات به روایت بانک جهانی ۹.۲ میلیون نفر جمعیت دارد که البته نیمی از آن را مهاجران تشکیل می دهند. در مقابل کشور عمان ۴.۵ میلیون جمعیت بومی دارد که نشان می دهد در وضعیت برابری از نظر جمعیت هستند. امارات ۸۳ هزار کیلومتر مربع مساحت دارد و عمان ۳۰۹ هزار کیلومتر مربع که در منطقه بهتری نیز واقع شده است و به اقیانوس راه دارد.

تولید ناخالص داخلی عمان ۷۱ میلیارد دلار است که درآمد سرانه ۱۷ هزار دلاری را ایجاد کرده است که رقم بالایی است، اگرچه در برابر ۴۰۷ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی امارات با سرانه ۴۰ هزار دلار پایین تر است، اما کشور فقیری به شمار نمی رود. ضمن اینکه پتانسیل های قوی تری برای رشد و بالندگی دارد که در صورت تعامل با کشورهای بزرگ منطقه به سرعت جایگزین امارات عربی متحده خواهد شد. اتکا امارات به نفت بسیار بیشتر از عمان است و همه بلندپروازی های اماراتی ها برای ساختن «نخیل» و برج و بارو ساختن در میان شن های داغ حاشیه جنوبی خلیج فارس با تکیه بر طلای سیاه بوده است، بقیه داستان تعارف است. حتی همراهی این کشور با عربستان در حمله به یمن و نشان دادن ژست کشور موثر در منطقه که می تواند در جنگ شرکت کند را هم کسی جدی نمی گیرد.

نقش ایران در امارات سازی

طبق گزارش سال 2017 آنکتار، دولتک امارات 9 امین کشور آسیا در جذب سرمایه گذاری خارجی بوده است که از دو سال قبل کمتر است. انگلیس، ژاپن و هنگ کنگ در سه سکوی اول جای گرفته اند. ظاهرا تا اینجای داستان ایران تاثیری در ماجرا ندارد، اما این همه داستان نیست. بدون بازار مصرفی بزرگ ایران که مقصد اصلی بازصادرات امارات است این کشور بختی برای ادامه زندگی تصنعی فعلی نخواهد داشت.

توجه به کشورهای سرمایه گذار در امارات متحده عربی نشان می دهد که هیچ یک از آنها توان ایفای نقش مصرف کننده نهایی را برای این کشور ندارند و ایران استثنا طرف های تجاری امارات است. در سال های قبل(۲۰۱۵) هم چنانچه جدول پایین نشان می دهد؛ ایران هم به عنوان سرمایه گذار و هم به عنوان مقصد؛ که در چنین گزارش هایی به آن اشاره نمی شود حضوری پررنگ دارد.

این مقایسه ساده نشان می دهد که ایران تمام سرمایه گذاری ها در امارات را انجام نمی دهد، اما شرط لازم برای بقای این کشور کوچک حاشیه جنوبی خلیج فارس است. شن های داغ امارات در صورت رفتن ایرانی ها؛ مسافران زیادی را به خود نخواهد دید. امارات انتخاب دیگری برای جایگزین کردن با ایران ندارد، اما ایران انتخاب های بیشتری دارد. اگرچه برخی در وزارت خارجه مانند حمیدرضا آصفی سفیر اسبق ایران در امارات این کشور را تنها راه تجارت خارج با ایران می دانند و نشان سال امارات را هم به وی اعطا شد، اما کارشناسان این نظر را سست و بدون پشتوانه علمی می دانند.

کشور عمان که با وقار در سیاست خارجی در منطقه غرب آسیا شناخته می شود دارای پتانسیل های به مراتب قوی تر اقتصادی در قیاس با امارات عربی متحده است. جمعیت جوانی دارد، دارای خاک پهناورتری است، موقعیت جغرافیایی فوق العاده بهتری دارد و استقلال عمل بیشتری از خود نشان داده است. کشورها در انتخاب طرف های اقتصادی به عامل ثبات در تصمیم گیری و استقلال در سیاست خارجی به دلیل اثرگذاری بر محیط نهادی اهمیت زیادی می دهند. ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و به جای امارات ماجراجو ترجیح می دهد سراغ کشورهای باثبات و معقول باشد. 

طبق گزارش های آنکتاد؛ سرمایه گذاری مستقیم خارجی در عمان از سال ۲۰۱۰ روند رو به رشد را در پیش گرفته و روندی فزاینده دارد. آلمان ها به عنوان قویترین اقتصاد اروپا حساب ویژه ای روی این کشور آینده دار در منطقه باز کرده و حضور خود را گسترش داده اند.

کارشناسان معتقدند که شواهد نشان می دهد در آینده نزدیک شاهد کوچ سرمایه های درون منطقه ای امارات به عمان خواهیم بود و سرمایه گذاران فرامنطقه ای هم با توجه حسگرهای اقتصادی راه این کشور را بیش از گذشته در حاشیه جنوبی خلیج فارس در پیش خواهند گرفت.

 

اخبار مرتبط

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.