نگاه دیگران-بخش هفتاد و چهارم

استاد بازی‌‌ها: هنری کیسینجر و هنر دیپلماسی خاورمیانه‌‌ای

مارتین ایندیک ترجمه: محمدحسین باقی زمانی که کیسینجر در صبح روز سه‌‌‌شنبه۱۶اکتبر۱۹۷۳ به وزارت امور خارجه رسید، آریل شارون و نیروهایش موفق به عبور از کرانه غربی کانال- به‌‌‌سوی «آفریقا»- شده بودند؛ چنان‌‌‌که اسرائیلی‌‌‌ها این‌‌‌گونه به آن ارجاع می‌‌‌دادند. تیپ‌‌‌های اصلی چترباز مجهز به۳۰۰ موشک ضدتانک LAW بودند که روز قبل به‌‌‌وسیله‌‌‌ آمریکایی‌‌‌ها تحویل داده‌‌‌شده بود. نبرد در کرانه شرقی در اطراف محلی که به «مزرعه چینی‌‌‌ها» معروف بود همچنان شدید بود و ایجاد یک گذرگاه امن برای یگان‌‌‌های تانک‌‌‌های اسرائیلی را به تاخیر می‌‌‌انداخت. با وجود این‌‌‌، جنگ به‌‌‌وضوح وارد مرحله جدید و تعیین‌‌‌کننده‌‌‌ای شده بود.

هدف نهایی کیسینجر از ارائه‌‌ این پاسخ به اسماعیل این بود که مصر را از مدار شوروی خارج کرده و این کشور را در اردوگاه آمریکا قرار دهد. ازاین‌‌‌رو، کنایه‌‌‌آمیز بود اما گواهی بر مهارت دیپلماتیک کیسینجر در همکاری با اتحاد جماهیر شوروی بود، که برژنف در همان زمان در حال بحث با دفتر سیاسی (پولیتبورو) در کرملین بود در مورد اینکه چگونه به او کمک کند. در طول بحران، برژنف اطلاعات میدانی و واقعی بیشتری نسبت به کیسینجر در اختیار داشت. او اکنون بهتر از سادات خطری را که رسوخ و نفوذ متهورانه‌‌ شارون از طریق کانال در پی داشت را برای قاهره درک می‌کرد. او می‌‌‌ترسید که شکست مصر باعث فروپاشی موقعیت شوروی در خاورمیانه شود.

پس از یک مناظره‌‌ هفت‌‌‌ساعته در دفتر سیاسی، برژنف تصمیم گرفت که فورا «الکسی کاسیگین»، نخست‌‌‌وزیر، را به قاهره اعزام کند تا سادات را متقاعد به پذیرش فرمول آتش‌‌‌بس کیسینجر کند. او به کاسیگین گفت: «به او یادآوری کنید که قاهره دور از کانال نیست.» برای تقویت اعتبار کاسیگین در برابر سادات، حمل‌‌‌ونقل هوایی شوروی تسریع شد، و او اختیار داشت که قول تامین هر آن چیزی را دهد که سادات به آن نیاز داشت. برای ترغیب سادات که او با پذیرش آتش‌‌‌بس چیزی از دست نمی‌‌‌دهد، کاسیگین حامل پیامی از برژنف بود تا قول دهد که اگر آتش‌‌‌بس به عقب‌‌‌نشینی کامل اسرائیل منجر نشود، اتحاد جماهیر شوروی امکاناتی را در اختیار سادات قرار می‌دهد تا «در نهایت اسرائیلی‌‌‌ها را اخراج کند.»

اینجا هنر دیپلماسی به‌‌‌طور کامل به نمایش گذاشته شد. زمانی که نیروهای اسرائیلی که مستظهر به تامین [تسلیحاتی] از سوی آمریکا بودند در شُرُفِ تضعیف پیروزی سادات در عبور از کانال بودند، کیسینجر یک فرمولِ آبرو نگه‌‌‌دار برای آتش‌‌‌بس به اسماعیل ارائه داد که بیشتر دستاوردهای مصر را حفظ می‌کرد. او نیز ایالات‌‌‌متحده را به مشارکت کامل در بازگرداندن حاکمیت مصر به سینا متعهد می‌‌‌ساخت. دشمنِ شورویِ آمریکا قصد داشت به او کمک بزرگی بدهد. زمان‌بندی، اهرم‌‌‌ها[ی فشار]، فرمول دیپلماتیک، تضمین و هماهنگی ابرقدرت‌‌‌ها همه به‌‌‌خوبی توسط این راهنما برای رسیدن به نتیجه‌‌ دلخواه تنظیم‌‌‌شده بود. رمز این چندصدایی در پاسخ پایانی کیسینجر به دو بار دعوت اسماعیل از کیسینجر برای بازدید از قاهره مطرح شد: او نوشت که وزیر امور خارجه خوشحال خواهد شد که این کار را پس از برقراری آتش‌‌‌بس انجام دهد.

سادات حوصله‌‌ گوش دادن نداشت. آن شب، سادات در لباس ژنرالی‌‌‌اش که با وزیر دفاعش همراهی می‌‌‌شد، یک رژه‌‌ پیروزی را در لیموزینی در فضای باز و در خیابان‌‌‌های قاهره تا مجلس ملی رهبری کرد. او در آنجا [مجلس ملی] سخنرانی‌‌‌ای ایراد کرد که در آن حمل‌‌‌ونقل هوایی شوروی را نادیده گرفت و سخنرانی خود را خطاب به رئیس‌‌‌جمهور نیکسون ایراد کرد. او در واکنش مستقیم به پیشنهاد آتش‌‌‌بس کیسینجر هشدار داد که «مصر آمادگیِ پذیرشِ وعده‌‌‌های مبهم یا عبارات کش‌‌‌دار (که در معرض انواع تفسیرها قرار دارد) را ندارد؛ وعده‌‌‌ها یا عباراتی که فقط وضعیت را به بن‌‌‌بست بازمی‌‌‌گرداند.» او تکرار کرد که فقط آتش‌‌‌بسی را می‌‌‌پذیرد که مبتنی بر خروج فوری اسرائیل از همه‌‌ سرزمین‌‌‌های اشغالی باشد.

سادات از مجلس به ستاد ارتش رفت و در آنجا از روی عصبانیت رئیس ستاد ارتش را که از عقب‌‌‌نشینی نیروها از ساحل شرقی کانال برای مقابله با متجاوزان اسرائیلی حمایت کرده بود، به حضور نپذیرفت. سپس با کاسیگین دیدار کرد. بر اساس روایت روسی، سادات توضیح داد که اهدافش محدود به شکستن اسطوره‌‌ شکست‌‌‌ناپذیری اسرائیل و شروع مذاکراتی بود که منجر به خروج کامل اسرائیل شود. با توجه به تجربه‌‌ خود، او به فرمول آتش‌‌‌بس اعتماد نکرد و معتقد بود که این امر فقط عقب‌‌‌نشینی‌‌‌های جزئی را موجب می‌شود. او به کاسیگین گفت آنچه نیاز دارد تضمین‌‌‌هایی از هر دو ابرقدرت است که تمام سرزمین‌‌‌های عربی آزاد شوند.

کاسیگین استدلال کرد که زمان آن رسیده که موفقیت‌‌‌های ارتش مصر به دستاوردهای سیاسی تبدیل شود. «خروج کامل» همچنان هدف نهایی بود اما عبور ارتش اسرائیل از کانال به‌‌‌فوریت آتش‌‌‌بسی کمک کرد که - به تاکید کاسیگین- اتحاد جماهیر شوروی اکنون به‌‌‌شدت مدافع آن بود. سادات قانع نشد. او دیدگاه شوروی را به‌‌‌درستی به‌‌‌عنوان نشانه‌‌‌ای درک می‌کرد [دال بر این]که مسکو اعتماد چندانی به ارتش مصر ندارد. این همان لنزی بود که از طریق آن، او به درخواست کاسیگین می‌‌‌نگریست. او عبور ارتش اسرائیل از کانال را به‌‌‌عنوان یک مانور سیاسی رد و تاکید کرد که وضعیت نظامی پایدار است.