ترکیه باید کوتاه بیاید
ایران به‌عنوان شریک استراتژیک دولت سوریه از مواضع دولت سوریه در اقدام نظامی حمایت می‌کند. با این حال نگرانی‌های زیادی از سوی برخی کشورهای غربی به‌خاطر حضور بیش از دو میلیون شهروند غیرنظامی در منطقه مطرح شده و ایالات‌متحده، فرانسه، انگلیس و حتی دی‌میستورا، فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه از اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از ایجاد بحران انسانی ابراز نگرانی کرده‌اند. ادلب به‌عنوان مهم‌ترین استان سوریه و همجوار با مرزهای ترکیه و منتهی‌الیه به دریای مدیترانه به‌حساب می‌آید. در شرایطی که غلبه بر تروریسم و کسب آرامش برای سوریه با خاتمه یافتن عملیات نظامی در ادلب قابل تصور است، به نظر می‌رسد امکان جلوگیری از اجرای عملیات نظامی مقدور نیست و این امر در نهایت متوقف نخواهد شد.
تلاش ایران، روسیه و ترکیه با گام سوم در برگزاری اجلاس سران در روز جمعه در تهران در راستای حل این معضل است که به‌جای استفاده از ابزار نظامی، مشکل موجود به‌صورت دیپلماسی حل شود. ترکیه به‌رغم اینکه موضع جدی از خود در حل بحران سوریه نشان می‌دهد و از بیم بروز جنگ در شمال سوریه و همجواری آن با مرزهای خود سعی دارد جلوی حملات نظامی را بگیرد اما از سوی دیگر هنوز در موضع‌گیری خود در قبال بشار اسد مواضع خصومت‌آمیزی را دنبال کرده و سعی دارد نیروهای مخالف علیه دولت اسد را به نحوی یکپارچه سازد. این دیدگاه در شرایطی که همراهی گام‌به‌گام با روسیه و ایران دارد، بسی تناقض‌آمیز به‌نظر می‌رسد.
گروه‌هایی همچون جبهه آزادی‌بخش ملی و ارتش ملی سوریه دو بازوی اصلی ارتش آزاد سوریه را تشکیل می‌دهند که تحت حمایت آنکارا بوده و در جریان عملیات سپر فرات و شاخه زیتون که از سوی ارتش ترکیه علیه کردهای منسوب به یگان‌های مدافع خلق(ی‌پ‌گ) و حزب اتحاد دموکراتیک(پ‌ی‌د) برای حفظ مرزهای جنوبی ترکیه انجام گرفت، نقش عمده‌ای داشته‌اند. جبهه آزادی‌بخش ملی یکی از گروه‌های نظامی معارض است که در ادلب حضور موثری دارد و در کنار آن ارتش ملی سوریه منسوب به حکومت موقت سوریه است که آنکارا سعی دارد آنها را در زیر یک چتر در قالب ارتش آزاد سوریه قرار دهد.
زیرا این عمل به دلیل حفظ مناطق شمال سوریه در نزدیکی مرزهای متصل به خاک ترکیه در صورت ریشه کن شدن گروه‌های تروریستی احرارالشام، النصره، جبهه نورالدین زنکی و... و ایجاد سد دفاعی در برابر تحرکات کردها که مورد حمایت ایالات‌متحده آمریکا است می‌تواند برای آنکارا منافع راهبردی را تامین کند. با سپری شدن چند سال از آغاز ناآرامی‌ها در سوریه، دولت دمشق موفق شده است بسیاری از اراضی تحت اشغال تروریست‌ها را بازپس بگیرد و اکنون با تصرف لانه تروریست‌ها آرامش به سوریه باز خواهد گشت و بر همین اساس بشار اسد و ایران و روسیه از موضع اقدام در ادلب به‌صورت موکد جانبداری می‌کنند. گمان می‌رود تصمیم‌گیری میان ایران، روسیه و ترکیه زمینه‌ساز راه‌حل دیپلماسی خواهد بود که قرار است در وین در روزهای آتی نهایی شود.
آنچه مشخص است بعد از نشست تهران اقدام نظامی برای پاکسازی گروه‌های تروریستی به‌طور جد در دستور کار دولت دمشق قرار خواهد گرفت که تعدادشان ۱۰۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود. گفتنی است، اغلب نیروهای تروریستی از مناطق آسیای مرکزی، ترکستان شرقی، منطقه قفقاز و چچن به سوریه رفته‌اند که به همین دلیل روسیه چندان تمایل جدی به راه‌حل صرف دیپلماتیک ندارد. زیرا خروج نیروهای تروریستی از ادلب زمینه را برای بازگشت آنان به مناطق خود فراهم ساخته و روسیه از این بابت نگرانی جدی دارد. از سوی دیگر ترکیه نیز با توجه به شرایط کنونی میزبان نزدیک به ۴ میلیون پناهجو است و ظرفیت پذیرش مهاجران جدید سوری را ندارد.
با اینکه تفاوت دیدگاهی در میان سه کشور وجود دارد، ولی تنها راه برون‌رفت از ناهمگونی میان سه کشور به‌دست ترکیه حل شدنی است.
در وضعیت فعلی وجود تنش جدی بین ایالات‌متحده با سه کشور ایران، روسیه و ترکیه و آغاز جنگ اقتصادی باعث هم‌آوایی و همراهی مثلث موجود شده است. از سوی دیگر نگرانی ایران و ترکیه از تحرکات و تشکل‌های سازمان‌یافته کردها موجب می‌شود تهران و آنکارا در موضوع سوریه به هم برسند. وجود پایگاه‌های نظامی روسیه در شمال سوریه و به‌ویژه پایگاه حمیمیم و ایجاد فضای توازن قوا در مدیترانه شرقی در راستای اهداف روسیه است. این درحالی است که ترکیه به‌دنبال تثبیت توان استراتژیک در مدیترانه شرقی و اهمیت دادن به قبرس است. لزوم همراهی روسیه و ترکیه در منطقه مذکور که هر دو متحد استراتژیک هستند، در کنار دستیابی به بازار و ترانزیت انرژی و فراهم ساختن موقعیت‌های کارآمد در این خصوص باعث شده است ترکیه و روسیه در حفظ ثبات سوریه به نقطه مشترکی برسند.
به همین منظور پیش‌بینی می‌شود ایران، روسیه و ترکیه سعی خواهند داشت براساس اهداف مشترک ثبات را به سوریه بازگردانند. این امر با ایجاد منطقه عاری از درگیری صورت خواهد گرفت ولی اجرای عملیات نظامی اجتناب‌ناپذیر است. اما در این میان این موضوع که همراهی ترکیه تا چه میزان خواهد بود؛ جای سوال دارد. به قولی ادلب لباس آتشینی است که ترکیه از آغاز بحران سوریه بر تن کرده و باید از تن در آورد. تنها راه نجات ترکیه رفع خصومت و ایجاد رابطه مجدد دیپلماتیک با دمشق است. در شرایطی که ایران و روسیه به‌دنبال فرصت‌های لازم برای بازسازی سوریه هستند، ترکیه هم می‌تواند از این رهگذر در صورت تدبیر عاقلانه از بحران اقتصادی کنونی رهایی یابد. زیرا ترکیه هم‌مرز با سوریه بوده و ضمن حضور در بازسازی سوریه، می‌تواند مثل گذشته مناسبات تجاری عمده را شکل دهد.
ارسال نظر