طبق گزارش‌های ارائه شده به بورس توسط سه خودروساز بزرگ کشور، در هفت ماه امسال آمار صادرات خودروسازان تنها هزار و ۱۸۷ دستگاه در قالب خودرو کامل و قطعات بوده است. در این بین، ایران‌خودرو صادراتی تنها ۱۶ دستگاهی داشته و سایپا نیز آمار هزار و ۱۷۱ دستگاهی را به ثبت رسانده است. سایپایی‌ها البته فقط ۲۱۱ دستگاه خودروی کامل (CBU) را در هفت ماه امسال صادر کرده‌اند و باقی آمار صادراتی آنها به بخش قطعات مربوط می‌شود.

این آمار بسیار ضعیف، طرح وزارت صمت برای صادرات یک میلیون دستگاهی خودرو در سال ۱۴۰۴ را با ابهام مواجه کرده است. طبق این طرح، قرار است تولید خودرو در کشور طی سال ۱۴۰۴ به سه میلیون دستگاه برسد و یک میلیون دستگاه آن نیز صادر شود. هرچند تیراژ سه میلیون دستگاهی نیز برای خود رویایی بزرگ است، اما صادرات یک میلیون دستگاهی، هم رویایی‌تر است و هم چالشی‌تر. خودروسازان ایرانی هرچند در گذشته اوضاع صادراتی بهتری داشتند، اما همان زمان نیز امکان حضور در بازارهای صادراتی بزرگ جهان را پیدا نکردند. مقصد اصلی خودروهای صادراتی ایران طی این سال‌ها، کشورهای منطقه به خصوص عراق بوده که آنها نیز دیگر رونق نسبی گذشته را ندارند.

کیفیت ضعیف، قیمت بالا و البته خدمات پس از فروش نامناسب در کنار سخت شدن رقابت، دلایل اصلی کاهش رغبت مشتریان خارجی به خودروهای ایرانی به شمار می‌روند. صنعت خودروی ایران در حال حاضر با چالش‌های فراوانی روبه‌رو است، از جمله تحریم و کمبود نقدینگی. مساله قیمت‌گذاری دستوری نیز هنوز حل نشده، هرچند البته احتمال اصلاح قیمت‌ها (تا حدی که خودروسازان زیان نکنند) وجود دارد. با این حال زیان انباشته و چالش‌های تحریم کماکان سرجای خود هستند و بعید به نظر می‌رسد تا رفع کامل آنها، خودروسازان بتوانند صادرات خود را توسعه دهند. برای حضور در بازارهای صادراتی، کیفیت و قیمت حرف اول را می‌زند، بنابراین اگر قرار است روزی روزگاری به صادرات یک میلیون دستگاهی برسیم، نیاز است سطح کیفی خودروها تا حد امکان بالا برود و قیمت تا حد امکان پایین باشد.

نکته دیگر اینجاست که برای تحقق صادرات یک میلیون دستگاهی در سال ۱۴۰۴، نیاز به تعریف بازارهای جدید و صد البته توسعه بازارهای فعلی است. در حال حاضر عراق اصلی‌ترین بازار خودروهای صادراتی ایران به شمار می‌رود که طی این سال‌ها حضور خودروهای داخلی در آن به دلایل مختلف رو به ضعف رفته است. بنابراین نیاز به بازسازی بازار عراق و امثال آن وجود دارد تا چنین بازارهایی بتوانند بخشی از بار صادرات یک میلیون دستگاهی را به دوش بکشند. طبعا یافتن بازارهای جدید نیز دیگر اقدام مهمی است که در راستای دستیابی به رویای صادرات یک میلیون دستگاهی باید برای انجام آن برنامه‌ریزی شود.