آن‌طور که گمرک ایران اعلام کرده، در هفت ماه امسال یک میلیارد و ۹۶ میلیون دلار «قطعات منفصله برای تولید اتومبیل سواری ردیف ۸۷۰۳ بنزینی و حجم سیلندر ۲ هزار سی‌سی ساخت داخل ۱۴ تا کمتر از ۳۰ درصد به استثنای لاستیک» وارد کشور شده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته تنها ۷۳۸ میلیون دلار قطعات منفصله وارد کشور شده بود. با این حساب، واردات قطعه به کشور تا پایان مهر امسال، ۳۵۸ میلیون دلار افزایش را نشان می‌دهد. با یک حساب سرانگشتی مشخص می‌شود که واردات قطعات منفصله خودرو به کشور طی هفت ماه امسال و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حدود ۴۹ درصد افزایش داشته است. طبق آمار موجود، قطعات منفصله خودرو در آمار هفت ماه سال گذشته، رتبه سوم را در جمع اقلام وارداتی به کشور در اختیار داشت، با این حال در بازه زمانی مشابه امسال، رده دوم را به خود اختصاص داده است. البته اگر ملاک مقایسه را ۶ ماه نخست امسال قرار دهیم، قطعات منفصله یک رده نزول کرده و با هشت میلیون دلار اختلاف، بعد از واردات ذرت دامی قرار گرفته است. این احتمال وجود دارد که نزول رتبه قطعات منفصله (در آمار هفت ماهه و نسبت به آمار ۶ ماهه) ناشی از افزایش واردات ذرت دامی باشد.

ذخیره‌سازی قطعات

هرچه هست، روند کلی واردات قطعات منفصله به کشور طی هفت ماه امسال، افزایشی بوده و یکی از دلایل اصلی این موضوع، اقدام زنجیره خودروسازی کشور در ذخیره‌سازی است. نیمه مرداد امسال، تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا علیه خودروسازی ایران از سر گرفته شد تا در پی آن، ضمن قطع همکاری بیشتر شرکای خارجی صنعت خودرو، روند واردات قطعه به کشور نیز مختل شود. ازآنجاکه دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا در هجدهم اردیبهشت امسال و پس از خروج از توافق هسته‌ای و برجام، از بازگرداندن تحریم‌های خودروسازی گفته بود، زنجیره خودروسازی کشور می‌دانست با چه شرایطی در آینده مواجه خواهد شد.

از همین رو، خودروسازان و قطعه‌سازان تا توانستند، قطعات و مواد اولیه موردنیاز خود را تا پیش از اعمال تحریم‌های خودروسازی (در نیمه مرداد ۹۷) وارد و ذخیره کردند تا حداقل برای چند ماهی بتوانند خطوط تولید خود را از توقف کامل نجات دهند؛ بنابراین یکی از دلایل اصلی رشد واردات قطعات منفصله خودرو به کشور طی هفت ماه امسال و نسبت به مدت مشابه سال گذشته، همین ذخیره‌سازی (به‌خصوص در فاصله اواخر اردیبهشت تا اواسط مرداد) بوده است. در حال حاضر اگرچه روند کاهش تولید خودروسازان از خرداد امسال آغاز شده و ادامه دارد، با این حال ذخیره‌سازی قطعات سبب شد چراغ تولید برخی خودروهای مونتاژی همچنان با وجود اعمال تحریم‌های آمریکا علیه صنعت خودرو، روشن بماند.

البته قطعات ذخیره رو به اتمام هستند و اگر منبع جدیدی برای واردات آنها شناسایی نشود، طی یکی، دو ماه آینده با توقف تولید و کاهش تیراژ خودروهای داخلی مواجه خواهیم بود. در این بین، گفته می‌شود توقف تولید محصولات رنو شامل خانواده تندر-۹۰ و ساندرو قطعی است، چه آنکه طبق اعلام خودروساز فرانسوی، این شرکت به دلیل تحریم‌ها نمی‌تواند قطعات لازم را در اختیار خودروسازان ایرانی بگذارد. در کنار تندر و ساندرو، سرنوشت برخی دیگر از محصولات به‌خصوص مونتاژی‌ها نیز پس از اتمام ذخایر قطعه مشخص نیست و طبعا اگر واردات قطعات خارجی آنها صفر شود، امکان ادامه تولید نخواهند داشت. از جمله این خودروها می‌توان به پژو ۲۰۷ اتومات و همچنین خودروهای متعلق به بخش خصوصی مانند مزدا ۳ و حتی برخی محصولات چینی اشاره کرد. گفته می‌شود چینی‌ها دیگر مانند دور قبلی تحریم‌ها حاضر به همکاری با ایران نیستند و در مسیر تامین قطعات موردنیاز خودروسازی کشور، سنگ‌اندازی می‌کنند.

ازآنجاکه در حال حاضر حدود ۱۷ درصد از بازار خودرو کشور در دست چینی‌ها قرار دارد، ادامه اختلال در تامین قطعات مونتاژی‌های چینی در ایران می‌تواند ضربه‌ای سنگین به بخش خصوصی و مشتریان خودروهای موردنظر بزند. در آماری که وزارت صنعت، معدن و تجارت منتشر کرد، تیراژ برخی خودروسازان بخش خصوصی به‌خصوص مونتاژکاران چینی، طی ۶ ماه ابتدایی امسال و نسبت به بازه زمانی مشابه سال گذشته، کاهش پیدا کرده بود. این موضوع ریشه در نزولی شدن روند تامین قطعات خارجی دارد، چه آنکه خودروهای چینی داخلی‌سازی اندکی در ایران داشته و بیشتر قطعات‌شان از خارج تامین می‌شود. البته به جز چینی‌ها، حتی خودروهای به اصطلاح داخلی مانند پراید و پژو ۴۰۵ هم هنوز به برخی قطعات خارجی وابسته هستند و اعمال تحریم‌ها، تیراژ این دسته از محصولات خودروسازی کشور را نیز تحت‌تاثیر منفی قرار داده است.