به این معنی که هرگونه پالس مثبت یا منفی در حوزه سیاسی و دیپلماتیک می‌تواند آثار مهمی بر روندها و فعالیت‌های اقتصادی داشته باشد. در این گزارش سمت و سوی دیپلماسی ایران در سال ۹۸ و تاثیرات آن بر اقتصاد مورد بررسی قرار گرفته است. دکتر سید‌جلال دهقانی فیروزآبادی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و معاون سیاسی سابق مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در ششمین همایش چشم‌انداز اقتصاد ایران در سال ۹۸ با توضیح و تبیین دیپلماسی ایران به سوالات و ابهامات موجود پاسخ می‌دهد.

در این چارچوب و برای رسیدن به پاسخی روشن و دقیق از وضعیت موجود کشور باید به سه سطح توجه کرد:

سطح اول: شرایط داخلی

در این سطح که نقش مهمی در چشم‌انداز اقتصاد ایران در دوگانه مثبت یا منفی دارد باید چند عامل را مورد توجه قرار داد:

عامل اول: وضعیت اقتصادی

عامل دوم: رقابت‌های انتخاباتی و سیاسی

عامل سوم: سرمایه اجتماعی و اعتماد ملی- انسجام نخبگان

که خود این سه عامل به عوامل جزئی‌تری چون قدرت و مقبولیت دولت، توان بسیج‌کنندگی دولت و اجماع داخلی و انسجام حاکمیت قابل‌تقسیم است. از آنجا که بیشتر تحلیلگران و کارشناسان سیاسی معتقدند که سیاست خارجی ادامه سیاست داخلی است، بنابراین نقش عوامل و متغیرهای داخلی در جهت دادن به دیپلماسی یک کشور حائز اهمیت است.

سطح دوم: شرایط منطقه‌ای

یکی دیگر از سطوح مرتبط با دیپلماسی و سیاست خارجی ایران، منطقه است. شرایط منطقه‌ای و فعل و انفعالات شتابان آن باعث شده در سال‌های اخیر، سطح منطقه‌ای نقش بسیار تاثیرگذاری در جهت‌گیری کشور داشته باشد. در واقع سطح منطقه‌ای هم در این سال‌ها توانسته به قدرت و ظرفیت‌های کشور بیفزاید و هم در مقابل باعث شده به موازات گسترش حضور ایران در خاورمیانه، تهدیدات مهمی هم بر کشور تحمیل شود. در واقع میزان اشتغال ایران در امور منطقه‌ای و خنثی کردن تهدیدات باعث اهمیت این سطح و میزان تاثیرگذاری آن بر سیاست و اقتصاد کشور شده است.

در سطح منطقه‌ای هم باید به عوامل زیر توجه کرد:

عامل اول: تحولات منطقه‌ای در سطح کلان است که باید به سه فاکتور موازنه منطقه‌ای، اتحادهای منطقه‌ای و محور مقاومت منطقه‌ای توجه کرد.

عامل دوم: بحران‌های یمن، سوریه و عراق است که ایران در هر سه حوزه درگیر است.

عامل سوم: هم سیاست و رفتار بازیگران و رقبای منطقه‌ای ایران است.

سطح سوم: شرایط بین‌المللی

سومین سطحی که سمت و سوی دیپلماسی ایران در سال ۹۸ را شکل می‌دهد، شرایط بین‌المللی است. جدا از اهمیت دو سطح دیگر یعنی داخلی و منطقه‌ای؛ اما بنظر می‌رسد که عوامل بین‌المللی از جمله سیاست فشار آمریکا نقش مهم‌تر و پررنگ‌تری در شرایط کنونی دارد. در واقع راهبرد دولت ترامپ و پروژه فشار حداکثری او علاوه بر اینکه باعث تحریم‌های گسترده بر اقتصاد ایران شده، موجب شده تا دیگر شرکای ایران از جمله اتحادیه اروپا هم برای راه‌اندازی کانال مالی موسوم به اینس‌تکس دچار تردید شوند. اهمیت سطح بین‌المللی بر دو سطح دیگر نیز قابل‌توجه است. راهبرد دولت آمریکا باعث شده تا شرکای منطقه‌ای دولت ترامپ همچون اسرائیل، عربستان و امارات نیز در پروژه فشار بر تهران مشارکت کنند. سومین اهمیتی که می‌توان برای سطح بین‌المللی قائل بود، تاثیراتی است که می‌تواند در داخل ایران بر جای بگذارد.

در این سطح باید به ۵ متغیر زیر توجه کرد:

روابط و الگوی تعاملات قدرت‌های بزرگ با هم

راهبرد و سیاست آمریکا در قبال منطقه و ایران

راهبرد و سیاست اتحادیه اروپا و کشورهای عضو در قبال منطقه و ایران

راهبرد و سیاست روسیه و چین در قبال منطقه و ایران

راهبرد و سیاست سایر بازیگران بین‌المللی (هند و ژاپن)

سمت و سوی دیپلماسی ایران

با توجه به این سه سطح و مرور متغیرهای آن می‌توان سمت و سوی دیپلماسی ایران در سال ۱۳۹۸ را در ۴ متغیر زیر مورد توجه قرار داد:

۱- تقویت و توسعه منطقه‌گرایی (سیاست منطقه‌گرایی به موازات سیاست و روابط بین‌المللی)

در این عامل توسعه و تقویت روابط متوازن با مناطق مختلف، اولویت و تقویت سیاست خاورمیانه‌‌ای ایران، اولویت و تقویت سیاست همسایگی و روابط با همسایگان باید به عنوان دستور کار مورد توجه قرار گیرد. علت این جهت‌گیری را می‌توان در دو عامل ایجابی و سلبی مورد نظر قرار داد. در وجه ایجابی درک اهمیت منطقه و همسایگان اولویت مهمی است. در وجه سلبی نیز محدودیت‌های بین‌المللی و تحریم‌ها دو متغیر بسیار مهم است.

۲- تقویت و تحکیم و توسعه سیاست نگاه به شرق

روسیه، چین و کشورهای آسیایی در این راهبرد از اولویت ویژه‌ای برخوردارند. در واقع همان دو علت سلبی و ایجابی بالا که در عامل اول مورد توجه قرار گرفت، در این سطح نیز برقرار است.

۳- تقویت و توسعه روابط خارجی ایران با همه مناطق و کشورها

در واقع این گزینه به ایجاد توازن در سیاست خارجی بر می‌گردد.

۴- ضرورت تقویت و توسعه دیپلماسی

این ضرورت خود را در چهار متغیر اقتصادی و بازرگانی، بحران و مدیریت بحران، عمومی و رسانه‌ای و چندجانبه نشان می‌دهد.

درک این الگو و توجه به عوامل سه سطحی و متغیرهای چندعلتی ذیل آن ضمن اینکه می‌تواند به شناخت وضعیت موجود کمک کند، باعث می‌شود تا بتوان دورنمای روشن‌تری از چشم‌انداز اقتصاد و دیپلماسی ایران در سال ۹۸ را به تصویر کشید. متقاضیان حضور در ششمین همایش چشم‌انداز اقتصاد ایران براى کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص مى‌توانند به آدرس  http://events.den.ir مراجعه کنند یا با شماره تلفن ۸۷۷۶۲۳۵۰ (دبیرخانه همایش) تماس بگیرند.