تحلیل «شورای آتلانتیک» از واکنش‌ها در تهران به پیشنهاد ترامپ
ایران هنوز پیشنهاد مذاکره را رد نکرده است
پیشنهاد دیدار بدون پیش‌شرط ترامپ با رهبران ایران یک هفته قبل از تهدید این کشور به نابودی، مانند ضربه تازیانه‌ای بود که همه را غافلگیر کرد.
ترامپ طی مبارزات انتخاباتی وعده داد که یک سیاست خارجی «غیرقابل پیش‌بینی» اتخاذ کند. هنوز مشخص نیست که آیا وی در مورد دکترین «مرد دیوانه» نیکسون - کیسینجر در دهه ۱۹۷۰ آگاهی دارد یا خیر. به احتمال زیاد، اظهارات وی در مقابل ایران بیشتر رجزخوانی است و درصدد است تا از این طریق توجهات جهانی را به خود جلب کند. درحالی‌که برخی از ایرانیان برای جلوگیری از سقوط اقتصاد ایران پیشنهاد پذیرش ملاقات را می‌دهند اما مقامات ایرانی فعلا با آرامش بیشتری رفتار می‌کنند. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، درحالی‌که به‌طور قاطعانه این پیشنهاد را رد نکرده، در توییتی گفت: «ایران و ایالات‌متحده ۲ سال مذاکره داشتند. به همراه سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا به علاوه چین و روسیه یک توافق چندجانبه یکتا - برجام - را تدوین کردیم. این توافق کارآیی داشت. ایالات‌متحده برای خروج از توافق و میز مذاکره باید خود را مقصر بداند. تهدید، تحریم و تردستی‌های [تبلیغاتی] کارآیی ندارند. تلاش کنید به ایرانی‌ها و تعهدات بین‌المللی احترام بگذارید.»
اما همچنان مشخص نیست که آیا اظهارات ترامپ در مورد ملاقات با رهبران ایرانی در واکنش به سوال نشست خبری بوده یا اینکه از قبل در این مورد فکر کرده است. احتمالا اقتصاد متزلزل و ضعیف ایران نقش گسترده‌ای را در اتخاذ تصمیم ترامپ به اعلام ملاقات با ایران ایفا کرده است. در واقع پس از خروج آمریکا از برجام و ایجاد عدم اطمینان پس از آن، اقتصاد ایران با وضعیت آشفتگی روبه‌رو شده است. طی ۱۰ روز گذشته، شاهد سقوط ۲۵ درصدی ارزش ریال در مقابل دلار بوده‌ایم. در طی دو ماه گذشته (۲۲مه تا ۲۲ ژوئیه) نرخ رسمی تورم در مقایسه با ماه قبل (۲۱ آوریل تا ۲۱ مه)، ۸ درصد افزایش داشته است. با این وجود دولت ترامپ قدرت تحریم‌ها را برای تغییر هویت دولت ایران بیش از اندازه تخمین زده و اراده ایران در مقاومت در برابر چنین فشارهایی را دست کم گرفته است. همان‌طور که جان ساورس یکی از مذاکره‌کنندگان تیم هسته‌ای بریتانیا در سال ۲۰۰۵ گفت: «ایران حتی به هزینه جنگ، غنی‌سازی خود را آغاز خواهد کرد.»
در این راستا جمهوری اسلامی ایران مهر و موم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روی تجهیزات غنی‌سازی خود را شکست و با وجود تحریم‌های فلج‌کننده و نزدیک شدن به لبه پرتگاه جنگ با آمریکا و اسرائیل به غنی‌سازی اورانیوم ادامه داد. براساس برآورد صندوق بین‌المللی پول، به‌دلیل تحریم‌ها علیه ایران، این کشور در بین سال‌های ۲۰۱۶- ۲۰۱۱ به میزان ۱۸۵ میلیارد دلار فقط از حوزه درآمدهای نفتی ضرر کرده است. دلیل دیگری که اثبات می‌کند چرا استراتژی ترامپ در مقابل ایران محکوم به شکست است این است که موازنه در سیاست داخلی ایران از عناصر پراگماتیک به سمت نیروهای تندرو تحول پیدا کرده است. نیروهای رادیکال در ایران که دولت در سایه را در اختیار دارند منتظر فرصتی هستند تا با به حاشیه راندن دولت حسن روحانی، دولت در اختیار آنها قرار بگیرد. برای نمونه می‌توان به واکنش نیروهای رادیکال ایران به مذاکره ظریف و قدم‌زنی وی با جان کری در ساحل رودخانه رون در ژنو اشاره کرد که از سوی آنها گناه نابخشودنی بود.
پس از پیشنهاد ترامپ برای ملاقات با رهبران ایران، سرلشکر محمدعلی جعفری فرمانده سپاه پاسداران در یک نامه آتشین گفت: «آقای ترامپ ایران، کره‌شمالی نیست که به درخواست ملاقات شما پاسخ مثبت بدهد. بدانید مردم ایران هرگز به مسوولان خود اجازه مذاکره و ملاقات با شیطان بزرگ را نمی‌دهند. شما این آرزو را به گور خواهید برد که مقامات جمهوری اسلامی ایران از شما درخواست ملاقات کنند یا اجازه ملاقات با شما را از ملتشان دریافت کنند. هرگز چنین روزی را نخواهید دید.»
یک نظریه‌پرداز اصولگرای دیگر نیز گفت: «ترامپ در هیچ سطحی به‌دنبال جنگ مستقیم با ایران نیست؛ چراکه به خوبی از عواقب دردناک چنین جنگی برای ایالات‌متحده آمریکا آگاه است.» وی افزود: «هدف استراتژیک ترامپ ایجاد فضایی برای وادار‌سازی مقامات جمهوری اسلامی از طریق تهدید و عملیات‌های روانی برای رسیدن به میز مذاکره است. ترامپ از توافق هسته‌ای خارج شد و از طریق فشارهای اقتصادی و روانی درصدد ایجاد ناآرامی و هرج‌ومرج در ایران است. او فکر می‌کند که در نهایت مقامات جمهوری اسلامی به‌دلیل ترس از فروپاشی داخلی به سمت پذیرش مذاکره حرکت خواهند کرد.»
وی گفت: «هیچ وقت چنین چیزی اتفاق نخواهد افتاد، زیرا ملت ایران و دولت اسلامی از توافق هسته‌ای عبرت گرفته‌اند که آمریکا تحت هیچ شرایطی قابل اعتماد نیست که با آن صحبت کنیم... و همچنین ملت ایران یاد گرفته که مشکلات اقتصادی ما از طریق گفت‌وگو با آمریکا حل نمی‌شود.»
سرمقاله این روزنامه به این نتیجه می‌رسد که تحریم‌های آمریکا یک «فرصت طلایی» را برای وحدت ایران و تکیه آنها بر توسعه توانمندی‌های داخلی کشور ایجاد کرده است. به‌نظر می‌رسد که ترامپ می‌داند دست به چه قماری زده است. او گفت به مذاکرات به‌ویژه هنگامی که شما در مورد پتانسیل جنگ و مرگ صحبت می‌کنید اعتقاد دارد. بنابراین در صورتی که ایران احساس کند که دوباره به انزوا رانده شده‌اند، آیا در مقابل وسوسه اختلال در جریان عرضه نفت از خلیج‌فارس مقاومت می‌کند؟ حتی اگر این اقدام منجر به یک جنگ با عواقب غیرقابل پیش‌بینی باشد. ترامپ در عوض یک رئیس‌جمهور توافق‌ساز و قهرمان جهان درحال تغییر که آرزوی آن را دارد می‌تواند به عامل خون‌ریزی بیشتر در خاورمیانه و اختلال و بی‌نظمی‌های اقتصادی در جهان تبدیل شود.
ارسال نظر