راه دشوار صلح‌سازی در روابط ایران و عربستان
وقتی عادل‌الجبیر، وزیرخارجه عربستان در پاسخ به سوال خبرنگاری که مشکلات خاورمیانه چیست اظهار می‌کند که مشکلات خاورمیانه سه چیز است؛ اول ایران، دوم ایران، سوم ایران، می‌توان نتیجه گرفت که روابط دو کشور همچنان تنش زا و با چالش‌های فراوانی همراه خواهد بود. چالش‌هایی که در عرصه‌های میدانی از سوریه، لبنان، بحرین، عراق، یمن و قطر شروع و تا به احساس تهدیدات مربوطه به آینده توازن منطقه‌ای، قدرت بازدارندگی، توانمندسازی و رقابت هسته‌ای و... وجود خواهد داشت.
بنابراین گزینه صلح عملا جایگاهی در روابط دو کشور نخواهد داشت و گزینه جنگ به‌خاطر ابعاد، تبعات و پیامدهای غیرقابل پیش‌بینی و دور از انتظار، نیز مدیریت خواهد شد. محتمل‌ترین و جدی‌ترین گزینه تداوم منازعات با بهره‌گیری از ابزارهای هویتی، قومی، منطقه‌ای جنگ‌های نیابتی، رسانه‌ای، رقابت در اتحاد و ائتلاف‌سازی، تضعیف پرستیژ منطقه‌ای ریسک، افزایش هزینه‌های بازیگری در دستور کار سیاست خارجی طرفین قرار خواهد یافت.
در این میان اما علائم و نشانه‌های جنگ سردی در روابط عربستان و ایران بسیار جدی است و دائما به انحای مختلف بازتولید می‌شود. درخصوص جنگ باید گفت که این جنگ به‌طور نیابتی (Proxy War) در جریان است و بر کسی هم پوشیده نیست و طرفین سعی دارند تا با جمع‌آوری اسناد و مدارک یکدیگر را متهم کنند. همان‌طور که عربستان درخصوص یمن بارها این موضوع را اعلام کرد و حتی در همراهی با آمریکا آن را به شورای امنیت کشاند.
بنابراین، از منظر احساسی شاید رهبران عربستان گزینه جنگ مستقیم را در مخیله خود بپرورانند، اما واقعیت این است که چنین رویکردی جز پیچیده‌تر شدن موضوع و افزایش ابهامات در نظم جایگزین نخواهد بود. هرچند با انجام تغییرات در ایالات‌متحده و کنار رفتن اوباما – کری، شرایط موردنظر ملک سلمان و فرزند جوانش تا حدودی فراهم شده است و محور ایالات‌متحده، اسرائیل و عربستان بیشترین میزان همگرایی در مقابله با جمهوری اسلامی را طی دهه‌های اخیر کسب کرده‌اند، لیکن متغیرهای ناهمسو در عرصه‌های داخلی و خارجی هر سه بازیگر کم نیستند و مهم‌تر از همه شکنندگی وضعیت منطقه‌ای که عملا عربستان را در موقعیت سخت و دشواری قرار داده که از آن جمله می‌توان به جنگ قدرت در خاندان سعود، عدم دستاورد محسوس در یمن، شکاف در جبهه شورای همکاری خلیج‌فارس و بی‌اعتمادی کشورهای کوچک شورای همکاری نسبت به جاه‌طلبی‌های رهبران جدید عربستان اشاره کرد. در شرایط فعلی موثرترین اقدام ایران در اعتمادآفرینی منطقه‌ای و جهانی و افزایش سطح همکاری با کشورهای غیرهمسو با عربستان همچون قطر، بهره‌گیری از ظرفیت استقلال عمان و رفع سوء‌تفاهمات از حضور منطقه‌ای ایران در بقیه کشورها است.
ارسال نظر