«دنیای‌اقتصاد» عملکرد اتاق‌های بازرگانی پیشرو جهان را بررسی کرد؛
موتور محرک اقتصاد قرن بیست‌و‌یکم
انقلاب دیجیتال در شرق آسیا
اتاق بازرگانی سنگاپور را می‌توان پیشگام تحول دیجیتال درمیان اتاق‌های بازرگانی جهان دانست. این نهاد از سال۲۰۱۵ با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فناوری، برنامه‌‌‌‌ای جامع برای دیجیتالی‌کردن تجارت آغاز کرد. مهم‌ترین دستاورد این برنامه، راه‌اندازی پلتفرم یکپارچه «تجارت هوشمند سنگاپور» بود که امکان انجام تمام فرآیندهای تجاری را به‌صورت دیجیتال فراهم می‌کند. این پلتفرم که با استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند هوش‌مصنوعی و بلاک‌چین توسعهیافته، امروز بیش از ۸۵درصد تراکنش‌های تجاری سنگاپور را پوشش می‌دهد. نکته جالب اینجاست که این سیستم تنها به‌ثبت و پردازش تراکنش‌ها محدود نمی‌شود. الگوریتم‌های هوشمند آن با تحلیل داده‌های تجاری، فرصت‌های جدید کسب‌وکار را شناسایی می‌کنند و به شرکت‌ها در یافتن شرکای تجاری مناسب کمک می‌کنند.
همچنین اتاق بازرگانی هنگ‌‌‌‌کنگ نیز مسیر مشابهی را درپیش گرفته‌است. این نهاد با راه‌اندازی مرکز نوآوری دیجیتال، به شرکت‌های کوچک و متوسط کمک می‌کند تا خود را با عصر دیجیتال تطبیق دهند. برنامه «دیجیتال اول» این اتاق که از سال۲۰۱۸ آغاز‌شده، تاکنون به دیجیتالی‌شدن بیش از ۱۵هزار شرکت کمک کرده‌است، اما شاید مهم‌ترین نوآوری اتاق‌های بازرگانی شرق آسیا در زمینه آموزش دیجیتال باشد. برنامه «مهارت‌های آینده» اتاق بازرگانی کره‌جنوبی، نمونه‌‌‌‌ای موفق در این زمینه است. این برنامه که با همکاری غول‌های فناوری مانند سامسونگ و ال‌‌‌‌جی اجرا می‌شود، سالانه به ۵۰هزار نفر مهارت‌های دیجیتال می‌‌‌‌آموزد.
پیوند صنعت و دانشگاه در آلمان و سوئیس
سیستم آموزش دوگانه که توسط اتاق‌های بازرگانی آلمان و سوئیس توسعهیافته، امروز به‌عنوان موفق‌‌‌‌ترین مدل آموزش حرفه‌‌‌‌ای در جهان شناخته می‌شود. این سیستم که بر پایه همکاری نزدیک میان صنعت و دانشگاه بنا‌شده، سالانه صدها‌هزار نیروی کار ماهر تربیت می‌کند. درمیان این سیستم، مفهوم «یادگیری در محل‌کار» قرار دارد. دانشجویان همزمان با تحصیل در دانشگاه، ۷۰درصد وقت خود را در محیط واقعی کار می‌‌‌‌گذرانند. این رویکرد دو مزیت عمده دارد: اول اینکه دانشجویان از همان ابتدا با چالش‌های واقعی صنعت آشنا می‌شوند و دوم اینکه شرکت‌ها می‌توانند نیروی کار مورد‌نیاز خود را متناسب با نیازهایشان تربیت کنند.
نقش اتاق‌های بازرگانی در این سیستم بسیار کلیدی است. آنها نه‌تنها استانداردهای آموزشی را تعیین می‌کنند، بلکه بر کیفیت آموزش‌ها نیز نظارت دارند، همچنین اتاق‌های بازرگانی با رصد مداوم نیازهای بازار کار، رشته‌‌‌‌های جدید را شناسایی و به سیستم آموزشی اضافه می‌کنند. برای مثال، در سال‌های اخیر رشته‌‌‌‌هایی مانند «متخصص امنیت سایبری» و «تحلیلگر داده» به برنامه‌های آموزش دوگانه اضافه شده‌اند.
انقلاب در زنجیره تامین و نوآوری در ژاپن و تایوان
تجربه ژاپن و تایوان در زمینه مدیریت زنجیره تامین و توسعه نوآوری، الگویی منحصربه‌فرد درمیان اتاق‌های بازرگانی جهان است. اتاق بازرگانی ژاپن با معرفی مفهوم «کایزن» (بهبود مستمر) و «مدیریت کیفیت جامع»، انقلابی در نحوه مدیریت زنجیره تامین ایجاد کرد. این رویکرد که ابتدا در صنعت خودروسازی به‌کار گرفته شد، امروز در تمام بخش‌های اقتصاد؛ از خدمات مالی تا گردشگری کاربرد دارد. نکته جالب در مورد رویکرد ژاپنی، تاکید بر مشارکت تمام اعضای زنجیره تامین در فرآیند بهبود است. برنامه «حلقه‌‌‌‌های کیفیت» که توسط اتاق بازرگانی ژاپن توسعهیافته، نمونه‌‌‌‌ای از این رویکرد است. در این برنامه، گروه‌های کوچک از کارکنان شرکت‌های مختلف زنجیره تامین به‌طور منظم گردهم می‌آیند تا راه‌‌‌‌حل‌‌‌‌های نوآورانه برای بهبود کیفیت ارائه دهند. تخمین‌زده می‌شود که این برنامه سالانه بیش از ۵۰میلیارد دلار صرفه‌جویی برای اقتصاد ژاپن به‌همراه داشته‌است.
در تایوان نیز اتاق بازرگانی با تمرکز بر صنایع نیمه‌‌‌‌هادی، مدل منحصربه‌فردی از همکاری میان شرکت‌های بزرگ و کوچک ایجاد‌کرده‌است. برنامه «نوآوری مشترک» این اتاق، پلتفرمی است که در آن شرکت‌های بزرگ چالش‌های فناورانه خود را مطرح می‌کنند و شرکت‌های کوچک و استارت‌آپ‌ها راه‌‌‌‌حل‌‌‌‌های نوآورانه ارائه می‌دهند. این برنامه نقش مهمی در حفظ جایگاه تایوان به‌عنوان قطب تولید نیمه‌‌‌‌هادی در جهان داشته‌است.
پیشگام در اقتصاد پایدار
اتاق‌های بازرگانی کشورهای اسکاندیناوی با درک زودهنگام اهمیت توسعه پایدار، الگویی جدید از کسب‌وکار مسوولانه ارائه کرده‌اند. اتاق بازرگانی سوئد با راه‌اندازی برنامه «اقتصاد چرخشی۲۰۳۰»، هدف بلندپروازانه‌‌‌‌ای برای کاهش ۵۰درصدی مصرف منابع طبیعی تعیین کرده‌است. این برنامه که با همکاری بیش از ۵۰۰ شرکت اجرا می‌شود، شامل پروژه‌های متعددی در زمینه بازیافت، طراحی پایدار و انرژی‌های تجدیدپذیر است. در نروژ، اتاق بازرگانی با تمرکز بر «نوآوری سبز»، صندوق سرمایه‌گذاری ویژه‌ای برای حمایت از استارت‌آپ‌های فعال در حوزه محیط‌زیست راه‌اندازی کرده‌است. این صندوق که با مشارکت دولت و بخش‌خصوصی اداره می‌شود، تاکنون از بیش از ۲۰۰ پروژه نوآورانه در زمینه‌‌‌‌هایی مانند کشاورزی پایدار، حمل‌ونقل پاک و مدیریت پسماند حمایت کرده‌است. دانمارک نیز با برنامه «رهبری پایدار» خود، استانداردهای جدیدی برای مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها تعیین کرده‌است. در این برنامه، شرکت‌ها موظفند عملکرد زیست‌محیطی و اجتماعی خود را به‌طور مرتب گزارش کنند. اتاق بازرگانی دانمارک با ارائه مشاوره و آموزش، به شرکت‌ها در رسیدن به این استانداردها کمک می‌کند.
متنوع‌‌‌‌سازی اقتصادی در امارات و قطر
تجربه اتاق‌های بازرگانی کشورهای حوزه خلیج‌فارس در متنوع‌‌‌‌سازی اقتصادی، نمونه‌‌‌‌ای موفق از تحول اقتصاد سنتی است. اتاق بازرگانی دبی با راه‌اندازی برنامه «آینده دیجیتال»، نقش مهمی در تبدیل این شهر به هاب فناوری منطقه‌ایفا کرده‌است. این برنامه شامل سه محور اصلی حمایت از استارت‌آپ‌ها، جذب شرکت‌های فناوری جهانی و توسعه زیرساخت‌های دیجیتال است. نتایج این برنامه چشمگیر بوده‌است. امروز دبی میزبان بیش از ۳هزار استارت‌آپ فعال است و شرکت‌های بزرگ فناوری مراکز متعددمنطقه‌ای خود را در این شهر تاسیس کرده‌اند. اتاق بازرگانی دبی همچنین با راه‌اندازی «آکادمی مهارت‌های دیجیتال»، به تربیت نیروی کار متخصص برای اقتصاد دیجیتال کمک می‌کند. در قطر نیز اتاق بازرگانی با تمرکز بر توسعه اقتصاددانش‌بنیان، برنامه‌های متعددی برای حمایت از نوآوری و کارآفرینی اجرا می‌کند. طرح «قطر نوآور» این اتاق، با هدف تبدیل دوحه به مرکز نوآوری در منطقه، از استارت‌آپ‌ها در حوزه‌های مختلف از جمله هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و فین‌تک حمایت می‌کند.
نقش اتاق‌های بازرگانی در دوران پساکرونا
بحران جهانی کووید-۱۹ نقطه‌عطفی در عملکرد اتاق‌های بازرگانی ایجاد کرد. در این دوران، این نهادها نقشی حیاتی در کمک به کسب‌وکارها برای سازگاری با شرایط جدید ایفا کردند. اتاق بازرگانی لندن با راه‌اندازی «برنامه تاب‌‌‌‌آوری کسب‌وکار»، به بیش از ۱۰هزار شرکت کوچک و متوسط در گذار به تجارت الکترونیک و کار از راه دور کمک کرد. این برنامه که با بودجه‌‌‌‌ای معادل ۵۰میلیون پوند اجرا شد، شامل ارائه مشاوره رایگان، آموزش آنلاین و کمک‌های فنی به کسب‌وکارها بود. در ایتالیا، اتاق بازرگانی میلان با تمرکز بر صنایع آسیب‌‌‌‌دیده از کرونا مانند گردشگری و خرده‌‌‌‌فروشی، برنامه «نوسازی دیجیتال» را اجرا کرد. این برنامه به شرکت‌ها کمک کرد تا مدل‌های کسب‌وکار خود را با شرایط جدید تطبیق دهند. برای مثال، بسیاری از رستوران‌‌‌‌های سنتی میلان با کمک این برنامه توانستند سیستم‌های سفارش آنلاین و تحویل غذا راه‌اندازی کنند. تجربه دوران کرونا نشان‌داد که اتاق‌های بازرگانی می‌توانند در شرایط بحرانی نیز نقشی کلیدی در حمایت از کسب‌وکارها ایفا کنند. این تجربه همچنین اهمیت آمادگی برای تغییرات ناگهانی و توانایی واکنش سریع را نشان‌داد. امروز بسیاری از اتاق‌های بازرگانی درحال‌توسعه برنامه‌های مدیریت بحران و تاب‌‌‌‌آوری کسب‌وکار برای آینده هستند. نکته مهم دیگر، تغییر در روش‌های ارائه خدمات اتاق‌های بازرگانی است. بسیاری از خدمات سنتی مانند صدور گواهی‌‌‌‌های تجاری و بر‌‌گزاری جلسات و دوره‌‌‌‌های آموزشی، اکنون به‌صورت آنلاین ارائه می‌شوند. این تحول نه‌تنها هزینه‌ها را کاهش داده، بلکه دسترسی به خدمات را نیز برای شرکت‌های کوچک و دورافتاده آسان‌‌‌‌تر کرده‌است. هرچند همه‌‌‌‌گیری کرونا چالش‌های زیادی ایجاد کرد، اما در عین‌حال فرصتی برای نوسازی و تحول در اتاق‌های بازرگانی فراهم آورد. امروز این نهادها با درک بهتری از اهمیت انعطاف‌‌‌‌پذیری و نوآوری، آماده‌‌‌‌تر از همیشه برای رویارویی با چالش‌های آینده هستند.
عملکردی فراتر از تعاریف
بررسی عملکرد اتاق‌های بازرگانی موفق جهان، درس‌‌‌‌های ارزشمندی برای ترسیم ادامه مسیر این نهادها به‌همراه دارد. تجربه کشورهایی مانند سنگاپور، آلمان و ژاپن نشان می‌دهد؛ اتاق‌های بازرگانی می‌توانند و باید فراتر از نقش سنتی خود به‌عنوان تسهیلگر روابط تجاری عمل کنند. در عصری که سرعت تحولات فناورانه و اقتصادی هر روز بیشتر می‌شود، این نهادها باید به پیشران اصلی نوآوری و تحول در اقتصاد تبدیل شوند. همچنین تجربه اتاق‌های بازرگانی شرق آسیا در حوزه دیجیتال، اسکاندیناوی در توسعه پایدار و کشورهای حوزه خلیج‌فارس در متنوع‌‌‌‌سازی اقتصادی، همگی نشان می‌دهند که موفقیت در گرو توانایی درک و پاسخگویی به نیازهای جدید است. از سوی دیگر تجربه موفق آلمان و سوئیس در آموزش نیروی کار و ژاپن و تایوان در مدیریت زنجیره تامین، نشان می‌دهد؛ اتاق‌های بازرگانی می‌توانند نقش مهمی در ایجاد هم‌‌‌‌افزایی میان این بخش‌ها ایفا کنند. در نهایت، آنچه در تمام این تجربه‌‌‌‌های موفق مشترک است، نگاه بلندمدت و راهبردی به توسعه اقتصادی است. اتاق‌های بازرگانی پیشرو نشان‌داده‌اند که با شناسایی روندهای آینده و سرمایه‌گذاری هوشمندانه در حوزه‌های کلیدی مانند آموزش، نوآوری و توسعه پایدار، می‌توان نقشی تعیین‌‌‌‌کننده در شکل‌دهی به آینده اقتصاد ایفا کرد. اکنون که جهان با چالش‌های پیچیده‌‌‌‌ای مانند تغییرات اقلیمی، تحول دیجیتال و تغییر الگوهای تجارت‌جهانی روبه‌روست، نقش اتاق‌های بازرگانی مهم‌تر از همیشه است. این نهادها می‌توانند با الهام از تجربه‌‌‌‌های موفق جهانی و تطبیق آنها با شرایط محلی خود، راه را برای توسعه پایدار و متوازن هموار کنند.
