جابه‌جایی دو رکورد در بازار سهام
پول بورسی‌ها دوبله شد
بورس تهران صبح دومین روز از فصل زمستان را با شروعی توفانی آغاز کرد، تشکیل صف‌های خرید در برخی نمادهای بزرگ بورسی در گروه‌های معدنی، شیمیایی و خودرویی تقاضای خرید را در دیگر نمادهای بورسی تقویت کرد که ثبت رشد بیش از ۶۵۰۰ واحدی شاخص کل در ۹۰ دقیقه شروع معاملات روزانه را در پی داشت. اما عبور شاخص کل از مرز کانال ۳۶۰ هزار واحدی با عرضه‌های زیاد و موج‌های منفی همراه بود. برچیده شدن صف‌های خرید در نمادهای بزرگ و دست به دست شدن زیاد سهام در بین فعالان بورسی موج صعودی صبحگاهی را با رنج‌های منفی مواجه کرد. برآیند این نوسان‌های سریع در نهایت به بازگشت ۴هزار واحدی شاخص کل از سقف روزانه و ایستادن در نقطه ۳۵۹ هزار و ۳۶۵ واحدی (رشد ۷۴/ ۰ درصدی) منجر شد. اما واکنش‌های سریع‌تر قیمتی براساس تلاطم‌های معاملاتی بیش از نوسان شاخص کل به‌چشم آمد وشاخص هم‌وزن با اصلاح ۲۵۰ واحدی (۲۲/ ۰ درصدی) پس از تجربه ۲۴ روز کاری متوالی در مسیر رشد و شکستن سقف تاریخی، نهایتا در مدار منفی به‌کار خود پایان داد. از ۳۱۸ نماد معاملاتی روز گذشته، ۱۲۶ نماد قیمت پایانی مثبت و ۱۹۲ نماد قیمت پایانی منفی را به ثبت رساندند؛ این اتفاق درحالی رخ داد که آخرین قیمت ۱۰۸ نماد بورسی مثبت بود و ۲۰۹ نماد با آخرین قیمت منفی به استقبال روز کاری بعد رفتند. نوسان‌های زیاد و برچیده شدن صف‌های خرید در نهایت منجر به رقیق شدن صف‌های خرید شد به نحوی که در پایان دادوستدهای روز گذشته، ۴۱ نماد بورسی در مجموع ارزش ۶۰ میلیارد تومانی صف خرید داشتند و ۲۹ میلیارد تومان عرضه در صف‌های فروش ۲۷ نماد بورسی در انتظار خریدار منتظر روزهای آینده شدند. افزایش تعداد نمادهای حاضر در صف‌های فروش به نسبت روزهای گذشته اگرچه از حجم بالای صف‌های فروش حکایت نمی‌کند اما در کنار کاهش معنادار ارزش صف‌های خرید در پایان بازار نشان‌دهنده تغییر محسوس در محاسبات معامله‌گران بورسی است.
هیجانی که به جنون شبیه است
قیمت برخی از سهم‌ها از محدوده صف خرید تا محدوده صف فروش نوسان کردند و رفته‌رفته درحالی‌که قیمت‌های پایانی سهام در محدوده مثبت بود، شاهد قرمزپوش شدن اکثر قریب به اتفاق آخرین قیمت معاملات در نمادهای مختلف از صنایع گوناگون بودیم. در این میان واکنش سهام شرکت‌های کوچک و متوسط بیش از پیش به‌چشم می‌آمد. موج‌های هیجانی منفی ایجاد شده سهامداران خرد را برای خروج از سهم‌ها در تب و تاب رقابت انداخته بود. در برخی از نمادها درحالی‌که قیمت پایانی و آخرین قیمت معامله فاصله بیش از ۶ تا ۷ درصدی داشتند، میل به فروش کماکان پابرجا بود.افزایش فاصله قیمت پایانی و آخرین قیمت معامله به بیش از ۵ درصد بیانگر فروش سهم‌ها در پایین‌ترین قیمت مجاز روز بعد است. سبقت فروش در بازه‌های بیش از ۵ درصد اختلاف بین قیمت آخرین معامله و قیمت پایانی نشان‌دهنده شدت هیجان حاکم بر معاملات روزانه است. فشار فروش‌های به‌وجود آمده و ترکیب آن با هیجان منفی شکل گرفته در معاملات روزانه، اصلاح نزدیک به ۴ هزار واحدی شاخص کل بورس در دو ساعت پایانی مجاز برای خرید و فروش را در پی داشت. اتفاقی که شاخص کل بورس را به کانال ۳۵۹ هزار واحدی کشاند. البته در این فضا بسیاری از فعالان بورسی با توجه به اختلاف‌های به‌وجود آمده در قیمت پایانی و آخرین قیمت معاملاتی و نقدشوندگی بالای سهام، سفارش‌های تقاضا را در سیستم‌های معاملاتی ثبت کردند و از به‌وجود آمدن جو روانی سیاه در تالار شیشه‌ای جلوگیری کردند.
یکی از آمارهای مناسب برای بررسی هیجان در معاملات روزانه علاوه بر مورد یاد شده و تقویت صف‌های خرید و فروش و روندهای صعودی و نزولی پی‌درپی، میزان نوسان قیمت‌ها در یک روز کاری است که تا حد زیادی التهاب خرید و فروش‌های روزانه را نشان می‌دهد. روز گذشته از ۳۱۸ نماد فعال بورسی، ۲۲ نماد صف خرید و فروش را در یک جلسه کاری روزانه تجربه کردند و تعداد نمادهای با بازه نوسان قیمت روزانه بیش از ۸ درصد، ۱۲۱ نماد بود. اگر بازه نوسان قیمتی روزانه را به ۵ درصد و بالاتر تغییر دهیم، تعداد نمادهای درگیر به ۲۶۱ عدد می‌رسد که ۸۲ درصد از سهم‌های مورد معامله در روز گذشته است.
این آمار به تنهایی از افق بسیار کوتاه‌مدت سرمایه‌گذاران و سردرگمی معامله‌گران پرده برمی‌دارد و تکیه بی حد و حصر آنها بر جریان نقدینگی و رصد خرید و فروش‌های روزانه برای تصمیم‌گیری درخصوص انتخاب سهام را نشان می‌دهد. موضع فوق برای سهامداران خرد و کم‌تجربه بسیار پرهزینه خواهد بود و در نهایت چشم‌انداز سرمایه‌گذاری آنها را تیره و تار خواهد کرد.
رکوردهایی که جابه‌جا شدند
جولان نقدینگی موجود در بازار آمیزه‌ای از هیجان و تحرک زیاد در معاملات روزانه را به‌وجود آورده بود. دادوستدهای پرشمار سهام عبور تعداد معاملات روزانه از مرز ۷۳۰ هزار معامله را نشان می‌دهد. این درحالی است که حجم معاملات روزانه نیز نزدیک به ۳/ ۶ میلیارد برگه سهم بود. ارزش معاملات خرد نیز در این جابه‌جایی‌های پرشمار رکورد تاریخی خود را شکست و از مرز ۳۲۵۰ میلیارد تومان عبور کرد. متوسط ارزش معاملات بورسی بر این اساس رقمی در حدود ۵/ ۴ میلیون تومان را نشانه می‌رود که حاکی از فعالیت گسترده سهامداران خرد بورسی در حجم گسترده در تالار شیشه‌ای است. موضوعی که می‌تواند به‌رغم قدرت اندک هر فعال خرد با تجمیع سفارش‌ها در خرید و فروش به ایجاد موج‌های پرقدرت بینجامد. از سوی دیگر اگرچه شاهد بازگشت نزدیک به ۴هزار واحدی شاخص کل از سقف روزانه بودیم اما این متغیر کلان نیز سقف تاریخی خود را شکست و در عدد ۳۵۹ هزار و ۳۶۵ واحد متوقف شد. با این حساب رشد شاخص کل از ابتدای سال تاکنون به بیش از ۱۰۰ درصد رسید و علاوه بر شکسته شدن رکورد تاریخی شاخص کل شاهد شکسته شدن رکورد تاریخی ارزش معاملات روزانه بودیم. شکسته شدن رکوردهای متوالی هم در زمینه رشدهای روزانه شاخص کل، هم در زمینه رشد ارزش بازار سهام و رشد شاخص کل و هم در زمینه ثبت بزرگ‌ترین رشدهای قیمت سهام در سال‌جاری، سال ۹۸ را یکی از خاطره‌انگیزترین سال‌های بورس‌بازان در ذهن اهالی بازار خواهد کرد.
بورس در محدوده حباب؟
با توجه به در جا زدن نرخ ارز در بازار موازی از ابتدای سال تاکنون، ارزش دلاری بازار سهام از ابتدای سال نیز رشد ۱۰۰ درصدی را به ثبت رسانده است و از محدوده ۵۰ میلیارد دلاری در فروردین سال ۹۸ در بازه زمانی ۹ ماهه هم‌اکنون به بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار رسیده است. اگرچه ارزش بورس تهران بر مبنای ریال عدد تاریخی ۱۳۱۰ هزار میلیارد تومان را نشان می‌دهد اما معادل ارزش دلاری بورس تهران فاصله زیادی با متوسط ارزش این بازار پس از اضافه شدن سهم‌های بزرگ به لیست سهام قابل معامله در تالار شیشه‌ای ندارد و همین امر به نوعی بازگو‌کننده ثبت رشدهای سال ۹۸ در جهت جبران عقب‌ماندگی از سایر بازارهای موازی است. امری که می‌تواند تا حد زیادی خیال سرمایه‌گذاران را از عدم‌بروز پدیده حباب قیمتی در کلیت بازار سهام راحت کند. هرچند با بررسی فوق می‌توان از عدم ورود بازار سهام به محدوده حبابی سخن گفت اما تعمیم این موضوع به تمام سهم‌ها و صنایع بورسی کاملا غلط و گمراه‌کننده است. بدون شک بسیاری از سهم‌های بورسی درحال‌حاضر در محدوده حباب قیمتی قرار دارند و سکون و حرکت محتاطانه قیمت سهام در برخی از سهم‌های بزرگ در محدوده توجیه‌پذیر از لحاظ عوامل بنیادی است که متوسط ارزش بازار را از منطقه خطر دور نگاه داشته است.
تحلیل در دورترین فاصله ممکن
قیمت بسیاری از سهم‌های بورسی براساس میزان تبلیغات، مانورهای گروهی در فضای مجازی، تکیه بر اخبار کلی و در نهایت جریان‌های نقدینگی رشدهای چشمگیری را به ثبت رسانده است.
علاوه بر این میل به خرید و ورود پول در بازار داغ و پرهیاهو از سوی سرمایه‌گذاران تازه‌وارد در سودای سودهای کلان در کمترین زمان ممکن به این جریان‌ها قوتی صدچندان می‌دهد و رشد قیمت‌های روزانه مهر تاییدی بر درست بودن رویه سرمایه‌گذاری‌ها در این فضا به‌شمار می‌آید. اما این جریان‌های شکل گرفته با خروج بازیگران اصلی و کاهش سطح تبلیغات و انتشار اخبار مثبت به تدریج جای خود را به موقعیت معاملات پرحجم و کم‌نوسان می‌دهد. در مرحله آخر برآورده نشدن انتظارات بازدهی، سهامداران را به فروش و خروج از سهم رهنمون می‌سازد. در این مرحله حجم نقدینگی موجود در سهام و شناوری بالای شکل گرفته به مرور زمان که در روند رو به رشد قیمت سهم یک نکته مثبت به‌شمار می‌آمد، تبدیل به بزرگ‌ترین ریسک برای سهم خواهد شد و سقوط‌های قیمتی بزرگی را در پی خواهد داشت. نکته‌ای که بسیاری از سرمایه‌گذاران فعلی بورسی به آن اشاره می‌کنند این است که سهم‌های نقد شده در بورس در شرایط فعلی گزینه بهتری برای سرمایه‌گذاری پیدا نخواهند کرد و دوباره به سمت دروازه‌های بازار سهام گسیل خواهند شد. اما این موضوع وقتی صادق است که خریداران سهام کماکان سودهای خوبی کسب کنند. زمانی که فعالان بورسی در این بازار به مرحله زیان‌دهی و عدم رشد سوددهی روزافزون برسند، رویکرد آنها برای حفظ اصل پول متفاوت خواهد بود. البته رسیدن به این مرحله با توجه به مختصات فعلی دور از ذهن خواهد بود اما تجربه نشان داده‌است که هرچند پروسه تغییر فاز طولانی است اما میزان اثرگذاری و معکوس شدن جریان معاملات بسیار پرشتاب خواهد بود.
جولان نقدینگی در بورس
با احتساب ارزش معاملات خرد (با حذف بلوک و اوراق) در فرابورس، مجموع ارزش معاملات خرد بازار سهام در روز گذشته از مرز ۵ هزار میلیارد تومان عبور کرد. برای اینکه درک بهتری از این حجم از نقدینگی در فضای اقتصادی کشور داشته باشیم، مقایسه‌ای بین ارزش معاملات بازار مسکن تهران در ۸ ماهه نخست سال‌جاری و بورس خواهیم داشت. براساس آخرین آمار بانک مرکزی، از ابتدای سال‌جاری تا پایان آبان، نزدیک به ۴۰ هزار معامله مسکن در تهران محقق شده‌است. متوسط ارزش هر مترمربع مسکن در پایتخت ۷/ ۱۲ میلیون تومان است و متوسط متراژ ۹۰ متر مربع. ضرب این اعداد ارزش معاملات مسکن ۴۵ هزار میلیارد تومانی مسکن در تهران در بازه ۸ ماهه از ابتدای سال‌جاری را نشان می‌دهد. این درحالی است که متوسط ارزش معاملات روزانه بورس تهران در آذرماه ۱۸۵۰ میلیارد تومان بوده است که در بازه زمانی یک‌ماهه جریان نقدینگی بورس تهران را به مرز ۳۹ هزار میلیارد تومان می‌رساند. مجموع ارزش معاملات خرد بورس تهران از ابتدای سال تاکنون نیز رقم ۲۳۲ هزار میلیارد تومان را نشان می‌دهد که بیش از ۱۰ درصد از نقدینگی فعلی کل کشور است. در نمودار صفحه ۹ روند متوسط ارزش معاملات خرد روزانه بورس به‌صورت ماه به ماه به نمایش در آمده است. لازم به ذکر است متوسط ارزش معاملات دو روز اخیر به‌عنوان معیار دی‌ماه در نظر گرفته شده است و بیانگر شتاب‌گیری گردش نقدینگی در بورس تهران طی هفته‌های گذشته است.
