«دنیای اقتصاد» میزان سهام شناور آزاد شرکت‌ها را بررسی کرد
ظرفیت مغفول تعمیق بورس
در فرابورس ایران نیز این رقم به ۳۵/ ۱۳درصد می‌رسد. به عبارت دیگر بیش از ۸۵ درصد سهام در بورس تهران و فرابورس در اختیار مالکان عمده است که با اهداف مدیریتی نگهداری می‌شود. این در حالی است که در بورس‌های پیشرفته د‌نیا این رقم کمتر از ۱۰ درصد است. این آمار در حالی رقم خورده است که نقش سهامداران عمده، سهامداری نیست و افزایش عرضه از سوی این فعالان بازار، می‌تواند با افزایش شناوری آزاد سهام، زمینه جذب نقدینگی هر‌چه بیشتر به بازار سهام را فراهم آورد. نقدینگی که در حال حاضر در بازارهای سفته‌بازانه سرگردان بوده و به دنبال کسب بازدهی بیشتر است. در این میان با توجه به کسب بازدهی قابل توجه در بازار سکه و دلار از ابتدای سال تاکنون، به نظر می‌رسد نوبت به بازار سهام رسیده تا مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گیرد. شرایطی که با توجه به پتانسیل‌های بنیادی بسیاری از سهام می‌تواند بازدهی مناسبی را نیز به دنبال داشته باشد. این مهم اما نیازمند افزایش عمق بازار با افزایش سهام قابل معامله در آن است. بررسی‌ها نشان میدهد در نیمه نخست سال بازدهی بازار سکه حدود ۱۷۸ و بازدهی بازار ارز ۱۹۷ درصد بود است(بورس در این بازار زمانی رشد بیش از ۶۶ درصدی را کسب کرده است). «دنیای اقتصاد» بارها به افزایش سهام شناوری آزاد شرکت‌ها به خصوص در شرایط فعلی اقتصاد تاکید کرده است با این حال این موضوع همچنان مورد توجه قرار نگرفته است.
باید اذعان کرد حجم سهام شناور آزاد از جهات گوناگونی همچون افزایش عمق، نقدشوندگی سهام و افزایش کارآیی بر بازار اوراق بهادار تاثیرگذار است. درخصوص سهامی که از سهام شناوری اندکی برخوردارند، عمدتا شاهد انحراف قیمت روز از قیمت منصفانه هستیم. این وضعیت گاه زمینه دستکاری قیمت را نیز فراهم می‌آورد. به این ترتیب جذابیت خرید سهامی که شناوری کمی دارند، برای سهامداران بازار کاهش می‌یابد. چرا که علاوه بر امکان دستکاری قیمت و دور شدن از ارزش ذاتی، نقدشوندگی چنین سهامی نیز با کاهش قابل توجهی روبه‌رو می‌شود.
نگاهی به جزئیات شناوری سهام
آخرین آمار منتشر شده از سهام شناور شرکت‌های بورسی روی سامانه کدال نشان میدهد که مالکیت بخش عمد‌ه‌ای از سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بازار سهام ایران در اختیار سهامداران عمده یا فعالان حقوقی دولتی و شبه‌د‌ولتی (تامین اجتماعی، سهام عد‌الت، صندوقهای بازنشستگی، بیمه‌ها و...) قرار دارد. بر اساس آخرین بررسی‌های به عمل آمد‌ه از ۳۲۵ شرکت حاضر در بورس تهران، کل سهام منتشر شده شرکت‌های بورسی معادل یک هزار و ۵۵۴ میلیارد و ۶۵۷ میلیون سهم است. شاید باور این نکته سخت باشد که از این تعداد سهام منتشر شده حد‌اکثر ۰۶/ ۱۵ درصد یعنی حدود ۲۳۴ میلیارد و ۱۰۲ میلیون سهم به‌عنوان سهام شناور آزاد در این بازار شناسایی شده و قابلیت معامله در بازار سهام دارند. به این ترتیب درصد شناوری سهام در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، کاهش یک واحد درصدی را نشان میدهد.
در میان فرابورسی‌ها نیز وضعیت مشابهی مشاهده می‌شود. به‌طوری که کل سهام منتشر شده شرکت‌های فرابورسی (شامل ۹۵ نماد) ۱۸۶ میلیارد و ۴۳۲ میلیون سهم است که از این میزان تنها ۲۴ میلیارد و ۸۹۰ میلیون سهم (معادل ۳۵/ ۱۳ درصد) قابلیت معامله در این بازار دارند.
آمار سهام شناور آزاد شرکت‌های بورسی حکایت از آن دارد که در میان ۳۲۵ شرکت مورد بررسی، ۲۰ شرکت دارای سهام شناور آزاد بیش از ۵۰ درصد هستند. در این میان بانک خاورمیانه با ۰۳/ ۹۲ درصد سهام شناور آزاد در رتبه اول قرار گرفته است و پس از آن سهام شرکت‌های فرآورد‌ه‌های نسوز آذر و قند شیرین خراسان، قابلیت معامله در بازار سهام را دارند (به ترتیب ۴۸/ ۷۰ و ۴۹/ ۶۹ درصد از سهام «کاذر» و «قشرین» در بورس قابل معامله است).
در حال حاضر، حداقل میزان سهام شناور آزاد در بورس تهران ۱۰ درصد برای شرکت‌های پذیرفته شده در بازار دوم تعیین شده است و این حد نصاب در تابلوی فرعی و اصلی بازار اول به ترتیب ۱۵ و ۲۰ درصد است. این در حالی است که گزارش پیش‌رو نشان میدهد در حال حاضر ۱۰۱ شرکت بورسی، کمتر از ۱۰ درصد از سهام خود را به‌عنوان سهام شناور آزاد قرار د‌اد‌ه‌اند که در این میان ۲۱ شرکت کمتر از یک درصد سهامشان در بازار مورد معامله قرار می‌گیرد.
در فرابورس ایران نیز مطابق دستورالعمل پذیرش و عرضه اوراق بهادار در فرابورس ایران (مصوب ۲۵ فروردین ۱۳۸۸ هیاتمدیره سازمان بورس و اوراق بهادار) میزان سهام شناور آزاد شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس ایران برای هر شرکت در بازارها و تابلوهای مختلف حداقل به میزان درصدهای تعیین شده در این دستورالعمل به شرح ۱۰ درصد برای بازار اول و ۵ درصد برای بازار دوم است. با این حال بررسی ۹۵ شرکت فرابورسی در پایان خرداد ۹۷ نشان میدهد سهام شناور ۳۲ شرکت فرابورسی همچنان کمتر از ۱۰ درصد است.
در میان فرابورسی‌ها، صنایع فولاد آلیاژی یزد با ۹۹/ ۹۹ درصد سهام شناور، صدرنشین جدول نمادها با بیشترین سهام شناورآزاد است. پس از آن نیز ۲۴/ ۹۳ درصد از سهام سیمان سبزوار در بازار مورد معامله قرار می‌گیرد. در مقابل اما نماد معاملاتی بانک دی به دلیل توقف در بازه مورد بررسی با سهام شناور آزاد صفر درصدی، در قعر این جدول قرار دارد. «مارون» نیز تنها ۰۴/ ۰ درصد از سهام خود را به‌عنوان سهام شناور آزاد در بازار عرضه کرده است و از این منظر در رتبه دوم کمترین میزان سهام شناور آزاد در فرابورس ایران قرار دارد.
آخرین تغییرات سهام شناور شرکت‌ها
بر‌اساس آخرین محاسبات مربوط به دوره منتهی به ۳۱ خرداد ۹۷، سهام شناور آزاد ۱۵۸ شرکت بورسی افزایش و ۱۵۴ شرکت با کاهش (در مقایسه با پایان خرداد ۹۶) همراه شده است. برآیند کلی این تغییرات کاهش یک درصدی سهام شناور آزاد در بورس تهران بوده است.
بیشترین سهم از کاهش سهام شناور آزاد نیز در دوره مورد بررسی به کاهش ۲۹/ ۵۳ واحد درصدی سهم شناور آزاد صنایع آذرآب اختصاص دارد. بر این اساس سهام شناور آزاد «فاذر» به دلیل توقف در خرداد سال‌جاری، از ۲۹/ ۵۳ درصد در خرداد ۹۶ به صفر درصد کاهش پید‌ا کرد. «وپاسار» نیز شرایط مشابهی را تجربه کرد و با کاهش ۳۱/ ۳۹ درصدی سهام آزاد شناور خود به دلیل توقف نماد معاملاتی مواجه شد. نماد معاملاتی سرمایه‌گذاری نیرو نیز در دوره گزارش شده شاهد کاهش ۹۳/ ۲۱ واحد درصدی سهام قابل‌معامله خود در بورس تهران بود. در مقابل اما شاهد افزایش ۳۴/ ۲۴ واحد درصدی سهام شناور آزاد شرکت کارتن ایران از ۰۴/ ۴۲ درصد به ۳۸/ ۶۶ درصد در دوره مذکور بود‌یم. «قشرین» نیز سهام قابل معامله خود را ۸۱/ ۱۷ واحد درصد نسبت به دوره مورد‌بررسی افزایش د‌اد(یادآور می‌شود سهام شناور آزاد در سه ماهه نخست سال‌جاری با سه ماهه نخست سال ۹۶ مقایسه شده است).
سهام شناور چیست؟
یکی از عمده مزیت‌های سرمایه‌گذاری در بازار اوراق بهادار در قیاس با دیگر فرصت‌های سرمایه‌گذاری، قابلیت نقدشوندگی بالای سهم است. این مهم اما به عواملی همانند عدم توقف‌های بلندمدت نماد معاملاتی یک شرکت سهامی، میزان سهام شناور آزاد آن شرکت و همچنین بازدهی سهم بستگی دارد. باید توجه داشت سهام شناور پایین، خود زمینه‌ساز کاهش قدرت نقدشوندگی سهام بورسی می‌شود. موضوعی که یکی از مهمترین انگیزه‌های سرمایه‌گذاری در بورس را کمرنگ می‌کند.
نقدشوندگی مفهوم پیچیده‌ای است و شاید بهطور مستقیم مشاهده نشود. از جهات مختلف تعاریف و برداشتهای متفاوتی در ارتباط با نقدشوندگی ارائه شده است. نقدشوندگی یک دارایی در ساده‌ترین تعریف، توانایی بازار برای جذب حجم کلان معاملات بدون ایجاد نوسانهای شدید در قیمت تعریف می‌شود. قابلیت نقدشوندگی یک سهم را می‌توان از عواملی همچون، حجم معاملات شرکت، تعداد سهام معاملهشده، تعداد روزهای معاملهشده، تکرار معاملهها، تعداد خریدار و مانند آن شناسایی کرد. برای آنکه یک دارایی از نقدشوندگی برخوردار باشد، وجود یک بازار نقدشونده ضروری است. این بازار اما باید دارای شرایط ویژه‌ای باشد و بالا بودن میزان سهام شناور آزاد شرکت‌ها یا همانFree Float یکی از این شروط است. به بیان دیگر، چنانچه سهام شناور آزاد کافی در یک بازار سهام وجود نداشته باشد، ریسک نقدشوندگی سهام متوجه سهامداران می‌شود.
در توصیف این ریسک، بهمراتب دیده شده است سرمایه‌گذاران با خرید سهامی که از درصد سهام شناور کافی برخوردار نبوده، در مواقع مقتضی نتوانسته‌اند سهام خود را نقد کنند. این افراد عموما در زمان فروش، با صف‌های سنگین فروش روبه‌رو شده و متحمل زیان قابل‌توجهی می‌شوند. تا جایی که حتی در بسیاری مواقع از بازگشت به بازار سرمایه دلسرد شده‌اند. اما سهام شناور آزاد چیست؟
مورگان استنلی (یکی از موسسات بین‌المللی در زمینه تعیین شاخص) در توصیف سهام شناور آزاد می‌گوید: نسبتی از سهام یک شرکت که در بازار قابل‌معامله بوده و با اهداف مدیریتی توسط سهامداران استراتژیک نگهداری نشود. در واقع، عرضه و تقاضای این بخش از معاملات است که قیمت سهام شرکت را تعیین کرده و قابلیت نقدشوندگی سهام را نشان میدهد. سهام بلوکه شده به دلیل عدم حضور در فرآیند عرضه و تقاضای روزانه در نوسانهای قیمت سهام تاثیری ندارد. مطالعات در بازارهای مالی نشان میدهد افزایش سهام شناور آزاد موجب کاهش امکان دستکاری قیمت، کاهش ریسک نقدشوندگی و د‌ستیابی به قیمت عاد‌لانه نزد‌یک به ارزش ذاتی می‌شود. در مقابل نیز پایین بودن این نسبت از طرفی جذابیت خرید را برای سهامداران یک بازار کاهش میدهد و از طرف دیگر همان‌طور که اشاره شد، به علت کم بودن سهام قابل معامله، نقدشوندگی سهام آن بازار با کاهش قابل توجهی روبه‌رو می‌شود. بنابراین در یک تقسیم‌بندی کلی سهامداران دو دسته می‌شوند:
الف) سهامداران استراتژیک: سهامدارانی که بهطور معمول با اهداف مدیریتی و بلندمدت در سهام شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کرده و سهام متعلق به آنها جزو سهام شناور آزاد محاسبه نمی‌شود. بهطور معمول این سهامداران شامل دولت‌ها، شرکت‌های وابسته به دولت، صندوقهای سرمایه‌گذاری دولتی، مدیران و اعضای هیاتمدیره شرکت، پایهگذاران شرکت، کارکنان شرکت (در صورتی که به آنها سهام وکالتی غیرقابل فروش اعطا شده باشد) و شرکت‌های زیر‌مجموعه (چنانچه سهام شرکت اصلی را خریداری کرده باشند) می‌شوند.
ب) سهامداران غیراستراتژیک: سهامدارانی که هدف اصلی آنها از خرید و فروش سهام کسب سود بوده و اهداف مدیریتی از خرید سهام یک شرکت نداشته باشند. بهطور معمول این سهامداران را اشخاص حقیقی، صندوقهای سرمایه‌گذاری، صندوقهای بازنشستگی و امثال آن تشکیل می‌دهند.
ارسال نظر