ویژه نامه سراسری گمرک

• فناوری‌های گمرکی، ضامن امنیت

  

  از گمرک باید به‌عنوان مرزبان اقتصادی کشور نام برد. در عصر حاضر عملکرد گمرکات با تکیه بر فناوری‌های نوین، هوش مصنوعی و سایر تجهیزات پیشرفت داشته است. بهره‌مندی از دانش و تکنولوژی جدید ارائه خدمات گمرکی را تسهیل می‌کند و تسریع می‌بخشد. در دنیای کنونی که تجارت به عاملی اثرگذار در روابط اقتصادی کشورها بدل شده، بهبود روابط گمرکی نیز از اهمیت بیشتری برخوردار شده است. گمرک به‌عنوان گذرگاه حیاتی اقتصادی است. ورود و خروج کالا از گمرکات باید ضمن توجه به شاخصه‌های امنیت و محافظت از مرزها، باشد. در این میان دستگاه‌های ایکس‌ری می‌توانند نقشی اساسی در محافظت از مرزها ایفا کنند.

• چرخه معیوب در تجارت

  پس از یک دوره گفت‌وگو و تعامل میان بخش خصوصی و دولت، نرخ استفاده از تجهیزات گمرکی، دوباره کاهش یافته است. نرخ گمرکی که در دولت پیشین، با پیگیری و ممارست فراوان فعالان اقتصادی در اتاق شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی منطقی شده بود، مجدداً با روی کار آمدن دولت جدید، به همان رویه سابق بازگشت و کاهش یافت. این نرخ معمولاً همه ساله در بودجه کشور تصویب می‌شود و از هر کالایی که از ایکس‌ری و سامانه‌های گمرکی رد می‌شود، اخذ می‌شود. حال به موجب قانون، این نرخ دوباره باید از مجرای شورای عالی نظارت، بازتنظیم شود.

• صنعت آشکارسازی در مرز خودکفایی

  ارتقای رویه‌ها و تجهیزات گمرکی پیش نیاز اصلی رونق تجارت یک کشور است. یکی از فناوری‌ها و تجهیزات مورد استفاده در دنیا که نقش قابل توجهی در تسهیل تجارت داشته است، استفاده از دستگاه‌های اشعه ایکس و به عبارتی تجهیزات ایکس ری (X-RAY) است. حسین فروتن تولیدکننده تجهیزات ایکس‌ری و کمک بازرسی با اشاره به تولید این دستگاه‌ها در کشور و توان داخلی در این زمینه معتقد است تولید داخلی این تجهیزات، زمینه صرفه‌جویی ارزی در کشور را فراهم کرده است. به گفته او در حالی که نمونه‌های اول دستگاه‌های ایکس ری با قیمت نزدیک به ۵ میلیون دلار خریداری و به کشور وارد می‌شد، قیمت تمام شده تولید این دستگاه‌ها در داخل کشور، بین ۱.۵ تا ۲ میلیون دلار است. در ادامه گفت و گو با این تولیدکننده داخلی دستگاه‌های ایکس‌ری را می‌خوانیم.

• تبعات بی‌توجهی به توسعه فنی گمرک

  

  سرعت توسعه زیرساخت‌های لجستیکی در منطقه خاورمیانه یکی از بالاترین ارقام را دارد دلیل این موضوع نیز مشخص است؛ تلاش کشورهای مختلف منطقه برای جذب بخشی از تحولات جهانی زنجیره تامین موجب شده تا کشورهایی نظیر، عراق عربستان سعودی، کویت عمان و امارات متحده عربی سرمایه‏های هنگفتی را روی زیرساخت‏های سخت‏افزاری و نرم‏افزاری خود صرف کنند. ساخت بنادر توسعه ریل و جاده ایجاد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در کنار سرمایه‏گذاری صنعتی یک بخش مهم از داستان تحولات اقتصادی خاورمیانه است. سوی دیگر داستان ایجاد جذابیت برای جذب شرکای منطقه‏ای و بین‌المللی جهت توسعه تجارت است که با سهولت ایجاد کسب و کار، سرعت بالای بارگیری تخلیه و ترخیص کالا و امکان نقل و انتقال پول و تامین مالی معنا یافته و نمودی عینی در جذب سرمایه‏گذاران دارد. متاسفانه ایران با وجود همه مزیت‌های جغرافیایی انسانی و... در حال از دست دادن فرصت همکاری با شرکای منطقه‏ای و جهانی است. در بخش گمرکی روند به شکلی است که با وجود بهبود اندک، گویی بازی به رقبا واگذار شده‌است. از این منظر کشور باید هرچه سریعتر به سمت هوشمندسازی گمرک، توسعه زیرساخت‌ها و جذب سرمایه از بخش خصوصی و یا خارجی برای نوسازی و توسعه پایانه‌های بندری و حرکت کند. گفت وگوی حاضر نیز به همین بهانه انجام شده تا نقبی به بخش پنهان اما مهم اقتصاد ایران زده شود. دکتر رحیم محترم مدیر و فعال با سابقه حوزه تجارت از جمله چهره‌های معتبر حوزه صادرات و واردات است در این گفت وگو معتقد است بی توجهی به روند جهانی و منطقه‏ای توسعه زیرساخت‌های لجستیکی و بندری می‌تواند به جز آثار اقتصادی، تبعات دیگری نیز برای کشور به همراه آورد. وی که سابقه دو دهه فعالیت در این حوزه را دارد علاوه بر تحصیل در دو دانشگاه تهران و تورنتو بر روندهای اداری ،حقوقی و اجرایی تجارت خارجی در سطوح ملی و بین‌المللی مسلط است. وی در گفتگوی حاضر سعی کرده تا اهمیت فناوری در بخش گمرک را بازگو کند و از این زاویه به تحلیل تحولات اخیر منطقه بپردازد.

• رونق تجارت با فناوری‌های نوین گمرکی

  

  وظیفه اصلی گمرکات هرکشور فارغ از اینکه نهاد و یا دستگاه اداری مستقلی باشند و یا تحت نظر وزارتخانه‌ای دیگر انجام وظیفه کند، نظارت و کنترل واردات و صادرات کالا و خدمات برابر ضوابط و مقررات وضع شده است.

• تراژدی ایکس‌ری ایرانی در گمرک

  

  هر کامیونی که قصد عبور از مرزهای گمرکی ایران را دارد، باید از دستگاه آشکار ساز عبور کند. هزینه عبور هر کامیون از این دستگاه‌ها ۹۵۰ هزار تومان است؛ که به نسبت ۲۲۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری انجام شده در هر سامانه بسیار ناچیز است و برای این که این دستگاه‌ها به طور مستمر و موثر فعالیت کنند، نیاز به زیرساخت‌های خاص و حمایت‌های دولتی دارند. اکنون ایران هم در شمار معدود کشورهای تولیدکننده این دستگاه‌ها است و همین مسئله باعث شده که با چالش‌های فراوانی در مسیر توسعه فعالیت‌ این صنعت نو ظهور مواجه شویم. یکی از بزرگترین مشکلات، نرخ‌گذاری خدمات توسط دستگاه‌های آشکارساز کامیونی است. گذشت زمان و افزایش هزینه‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذار در این حوزه را با چالش‌های توسعه خدمات درگیر کرده است و سرمایه‌گذاران که در اصل با خرید محصول داخلی به حمایت از این صنعت اقدام کردند، مجبورند در مقابل نرخ‌های بسیار پایین خدمات خود، به رشد و توسعه ولی به سختی ادامه دهند. ولی این تمام مشکلات نیست. در مسیر اجرای پروژه‌های مرتبط، یکی دیگر از چالش‌ها‌، مشکلات مربوط به تحویل زمین‌های مورد نیاز برای ساخت و اجرای پروژه‌ها در مرزها است. بسیاری از زمین‌ها در تملک گمرک نیست و در اختیار سازمان‌های مختلف، به ویژه سازمان پایانه‌ها و سازمان‌های مناطق آزاد و سازمان بنادر است که در اکثر موارد همکاری لازم را برای تحویل این زمین‌ها با گمرک و سرمایه‌گذار نمی‌کنند و این گونه است که سازمانهایی غیر گمرک تمایلی به توسعه استانداردهای تجارت خارجی و گمرکی و هوشمند سازی گمرکات ندارند. این وضعیت به شکلی شده که شرکت سرمایه‌گذار را از سرمایه‌گذاری پشیمان می‌کنند و نمی‌شود در کریدورهای حمل‌ونقل پا به پای کشورهای همسایه پیش رفت و اجرای پروژه‌های آشکار ساز و هوشمند سازی گمرک می‌توانند در آینده به عنوان نماد توسعه اقتصادی کشور شناخته شوند، هنوز زمین‌هایی که برای ساخت و نصب دستگاه‌ها نیاز است، به دست این شرکت سرمایه‌گذار که برخی قراردادها مربوط به ۴ سال قبل است، نرسیده که این مسائل نه تنها روند پروژه‌ها را کند کرده، بلکه انگیزه برای سرمایه‌گذاری در این بخش را تحت تأثیر قرار داده است. برای آگاهی بیشتر از وضعیت فعلی و چالش‌های موجود، به سراغ علیرضا شبانی، قائم مقام مدیرعامل و مدیر اجرایی هلدینگ دانش بنیان سرمایه‌گذاری طوسا بعنوان بزرگترین شرکت فعال در این حوزه رفتیم. شبانی تصویر واضحی از دشواری‌ها و موانع پیش‌روی این صنعت به ما ارائه داد و درباره چالش‌های بزرگتری که در مسیر پیشرفت این پروژه‌ها وجود دارد، صحبت کرد.

• گمرک ایران و ضرورت تحول دیجیتال

  

  گمرک، به عنوان دروازه اقتصادی هر کشور، نقشی حیاتی در تسهیل و کنترل تجارت بین‌المللی دارد. در گذشته وظایف گمرک به نظارت بر واردات و صادرات کالاها محدود بوده است اما در جهان امروز گمرک به عنوان ابزاری کلیدی در توسعه اقتصاد و افزایش تعاملات تجاری با دیگر کشورهای جهان شناخته می‌شود. در ایران اما گمرک با چالش‌هایی روبه‌رو است که به طور مستقیم بر کیفیت و سرعت انجام فعالیت‌های تجاری تاثیرگذار است. توسعه فناوری‌های نوین در گمرک می‌تواند به عنوان راهکاری موثر در کاهش مشکلات و ارتقاء عملکرد این نهاد عمل کند. در این نوشتار با بررسی وضعیت کنونی گمرک ایران، چالش‌های داخلی و خارجی، به ارائه پیشنهاداتی در راستای بهبود وضعیت خواهیم پرداخت.

• راه برون‌رفت گمرک از بحران

  

  گمرک سازمانی فعال در حوزه تسهیل تجارت است. عملکرد کارا و موثر در حوزه فعالیت‌های گمرکی، به پیشبرد برنامه‌ها و سیاست‌های مالی و اقتصادی گمرک‌ها کمک می‌کند. ساده‌سازی رویه‌های گمرکی تاثیر بسزایی بر تسهیل تجارت و همچنین افزایش حجم تجارت خارجی و شاخص‌هایی همچون صادرات و واردات کالا دارد. در همین‌حال کاهش زمان تشریفات گمرکی به کاهش هزینه‌های گمرکی منتهی می‌شود. به این ترتیب قدرت رقابت تولیدکنندگان در بازار داخلی و بین‌المللی افزایش خواهد یافت. این موضوع به ارتقا سطح رفاه مصرف‌کنندگان نیز منتهی خواهد شد.

• گمرک در محاصره هکرها

  

  شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی اعلام کرده‌اند می‌توانند تجهیزات پیشرفته گمرکی از جمله دستگاه‌های ایکس‌ری را با یک پنجم قیمت نمونه‌های چینی تولید کنند. این در حالی است که هر دستگاه ایکس‌ری وارداتی حدود ۵ میلیون دلار برای کشور هزینه دارد و علاوه بر خروج ارز، امنیت داده‌های تجاری کشور را نیز به خطر می‌اندازد. بخش خصوصی سال‌هاست برای سرمایه‌گذاری در نوسازی تجهیزات گمرکی اعلام آمادگی کرده اما نوسازی این بخش همچنان با موانع متعددی روبروست. در شرایطی که تهدیدات سایبری به یکی از مهم‌ترین چالش‌های جهانی تبدیل شده‌اند و حفاظت از داده‌های حساس به اولویتی انکارناپذیر برای سازمان‌ها بدل گشته است، نوسازی و ایمن‌سازی زیرساخت‌های گمرکی کشور مبتنی بر تولیدات بومی پیشرو اهمیتی دوچندان یافته است. گزارش‌های معتبر بین‌المللی نشان می‌دهند که در سال ۲۰۲۵، ریسک‌های سایبری همچنان در صدر فهرست تهدیدات جهانی قرار خواهند داشت و سازمان‌ها برای مقابله با این چالش‌ها نیازمند اتخاذ رویکردهای نوین و جامع هستند. در این میان، گمرکات به عنوان دروازه‌های تجاری کشور و محل تجمع حجم عظیمی از داده‌های حساس تجاری، بیش از هر زمان دیگری نیازمند توجه و سرمایه‌گذاری در حوزه امنیت سایبری هستند. این در حالی است که بخش خصوصی با توانمندی تولید تجهیزات پیشرفته گمرکی با یک پنجم قیمت نمونه‌های خارجی، آمادگی خود را برای مشارکت در این حوزه اعلام کرده است، اما همچنان با موانع متعددی در مسیر سرمایه‌گذاری مواجه است. این گزارش با بررسی جامع چالش‌های پیش رو در حوزه امنیت سایبری گمرکات و ارائه راهکارهای عملی برای تقویت زیرساخت‌های امنیتی، تلاش می‌کند تصویری روشن از مسیر پیش رو برای نوسازی و ایمن‌سازی سیستم‌های گمرکی کشور ارائه دهد.

• ظرفیت لجستیکی، فوق‌العاده؛ عملکرد لجستیکی، بسیار ضعیف!

  

  کشور ایران از دیرباز به مهد بازرگانی و تجارت منطقه و آسیا شهره بوده است. این شهرت نه فقط به علت کسب‌وکار مردم ایران زمین به تجارت بلکه به دلیل شرایط جغرافیایی و ارتباطاتی این سرزمین نیز بوده است. قرار داشتن در مسیر شاهراه جاده ابریشم، ایران را از گذشته‌ای دور مورد توجه و اهمیت بازرگانان داخلی و خارجی داشته است. به همین علت، در مطالعه تاریخ دور این سرزمین، سابقه‌ای طولانی از فعالیتهای لجستیکی و زیرساختهای لجستیکی را شاهد هستیم.