فناوری‌های گمرکی، ضامن امنیت
این دستگاه‌ها امکان بررسی دقیق و سریع بسته‌های پلمپ شده را فراهم می‌کنند. درحال حاضر اغلب گمرک‌های بزرگ کشور به دستگاه ایکس‌ری مجهز هستند اما تعداد این دستگاه‌ها در کشور محدود است. محدودیت استفاده از دستگاه‌های ایکس‌ری در گمرک‌ها تحت تاثیر عوامل مختلفی ازجمله قیمت بالای این تجهیزات است. چنانچه تعداد این تجهیزات افزایش یابد، سرعت ورود و خروج کالا از گمرک بیشتر خواهد شد. گمرک‌هایی که در مبادی ورودی و خروجی کشور مستقر هستند با حجم زیادی از کالاها مواجه هستند. این مبادی ورودی و خروجی شامل مرزهای زمینی و همچنین بنادر هستند. از مرزهای موردبحث کالا وارد یا خارج می‌شود. چنانچه تجهیزات گمرکی در این گذرگاه‌ها ارتقا یابد، بسیاری از مشکلات و چالش‌های حاکم بر این بخش، مرتفع خواهد شد.
در تشریح کمبودهای فناورانه گمرکی کشور باید به محدود بودن تجهیزات شناسایی و تعیین ماهیت در گمرکات اشاره کرد. این تجهیزات در بسیاری از گمرکات کشور وجود ندارد و به‌ناچار محصولات برای شناسایی به آزمایشگاه‌های خارج از گمرکات، ارسال می‌شوند. همین موضوع نیز روندهای گمرکی را طولانی و هزینه‌بر می‌کند. این محدودیت به‌اندازه‌ای جدی است که حتی در برخی استان‌های کشور نیز تجهیزات مناسب شناسایی ماهیت برخی کالاها وجود ندارد. به‌عنوان نمونه چنانچه نیاز به تعین آزمایش ماهیت کالا برای محصول وارد شده به گمرک بندرعباس باشد، این نمونه باید به سایر استان‌ها منتق شود. همین انتقال نیز فرآیند شناسایی و به دنبال آن، ترخیص محصولات از گمرک را به‌شدت زمان‌بر خواهد کرد. در این بازه زمانی طبعا هزینه‌های بیمه و انبارداری به محصولات وارد شده به گمرک، تحمیل می‌شود. درنتیجه شاهد رشد بهای محصول به دلیل زمان اجرای فعالیت‌های گمرکی خواهیم بود. اگر این محصول صادراتی باشد، از رقابت‌پذیری آن در بازار بین‌المللی کاسته می‌شود. چنانچه محصول موردبحث وارداتی باشد، هزینه نهایی بیشتری به مصرف‌کننده تحمیل خواهد شد.
چنانچه عملکرد گمرک ایران در فرایند ترخیص کالا با عملکرد گمرک یکی از کشورهای جنوب شرقی آسیا، مقایسه شود، نتایج قابل تاملی به دست خواهد آمد. توجه به این موضوع ضروری به‌نظر می‌رسد که ما اکنون در عصر هوش مصنوعی هستیم. عملکرد هوش مصنوعی هر روز بیش از قبل توسعه می‌یابد. تکیه بر هوش مصنوعی تاثیر بسیاری بر اجرای فعالیت‌های گمرکی و بهبود آن داشته است، تاجایی که در برخی کشورها ازجمله سنگاپور، مالزی یا ژاپن و ... سهم قابل توجهی از فعالیت‌های گمرکی به هوش مصنوعی سپرده می‌شود. در همین‌حال سایر فرآیندهای گمرکی ازجمله نمونه‌برداری و ارزیابی ماهیت کالاها نیز با سرعت قابل توجهی انجام می‌شوند. البته در این میان قوانینی که برای گمرک تدوین شده و همسویی این کشورها و مقررات تجاری‌شان با سازمان تجارت جهانی و همچنین سازمان جهانی گمرک موجب شده تا کارایی عملکرد گمرکی این کشورها، دوچندان شود.
سرعت اجرای فعالیت‌های گمرکی در کشوری همچون سنگاپور برابر ۵ ساعت برآورد می‌شود. درحالی‌که این زمان در کشور ما بین یک هفته تا ۱۰ روز زمان می‌برد. درواقع قوانین دست‌‌وپاگیر و همچنین نبود تجهیزات به زمان‌بر شدن فعالیت‌های گمرکی منجر می‌شود. در این میان همسو نبودن ایران با سازمان تجارت جهانی نیز به زمان‌بر شدن فرآیند تشریفات گمرکی ما منتهی شده است.
* نایب رئیس کمیسیون گمرک اتاق بازرگانی ایران
