کارشناسان به «دنیای اقتصاد» پاسخ دادند
هشت نگاه به افت بازار سهام
در این شرایط نقش سه عامل تجمعات مردمی طی روزهای اخیر، شناسایی سود پس از رشد مناسب قیمت‌ها و همچنین تغییر ساختار گزارش‌دهی شرکت‌ها کاملا محسوس بود. در این میان«دنیای اقتصاد» در گفت‌وگویی با ۸ کارشناس بازار سهام، دو سوال را مورد بررسی قرار داد. میزان اثرگذاری سه عامل مذکور و همچنین میزان پایداری این شرایط، دو پرسش از کارشناسان مزبور بوده است. به اعتقاد این کارشناسان، معاملات روز گذشته بورس تهران در فضای هیجانی دنبال شده که عمده دلیل آن، افزایش ریسک‌های سیاسی بوده است. این کارشناسان اما از نقش دو عامل دیگر (شناسایی سود و تغییر رویه گزارش‌دهی شرکت‌ها) غافل نشده و از آنها به‌عنوان عوامل تشدید‌کننده افت روز گذشته شاخص کل بورس تهران نام می‌برند. در ادامه صحبت‌های این کارشناسان را باهم می‌خوانیم.
ریسک سیاسی، مهمترین عامل ریزش بورس
محمد نوربخش، کارشناس بازار سهام: روز گذشته بازار سهام در حالی متحمل افت ۶۸۸ واحدی شاخص کل شد که به‌نظر می‌رسد تجمع‌های اخیر، مهمترین عامل اثرگذار بر رفتار معامله‌گران بوده است. باید توجه داشت شناسایی سود توسط سهامداران، فرآیندی تدریجی است و این‌گونه نیست که جمع کثیری از سهامداران یک روزه تصمیم به شناسایی سود در سهام موجود در پرتفوی خود بگیرند. تغییر نوع گزارش‌دهی شرکت‌ها بر اساس ابلاغیه جدید سازمان نیز موضوعی نیست که بتواند چنین فضای منفی بر معاملات حاکم کند. در عین حال تغییرات رخ داده در سایت سازمان بورس و همچنین کدال مبنی بر درج علامت اخطار در کنار نمادهایی که اطلاعات مدنظر را به بورس ارسال نکرده‌اند، اتفاق خاصی نیست و صرفا یک گونه اطلاع‌رسانی به‌شمار می‌رود. به این ترتیب می‌توان مهمترین دلیل افت دیروز بورس تهران را به ریسک سیاسی این روزهای کشور ارتباط داد و انتظار می‌رود در یکی دو روز آتی مرتفع شود.
افزایش نگرانی میان سهامداران
پشوتن مشهوری‌نژاد، کارشناس بازار سهام: به‌نظر می‌رسد تجمعات اعتراضی روزهای اخیر مهمترین عامل تاثیرگذار بر ریزش روز گذشته قیمت‌ها در بورس تهران بوده است. باید توجه داشت همواره هر‌گونه تنش، آشوب و ناامنی باعث ترس و نگرانی در میان سرمایه‌گذاران می‌شود. سرمایه‌گذاران بازار سهام نیز از این قاعده مستثنی نیستند. به این ترتیب به‌نظر می‌رسد روز گذشته سرمایه‌گذاران با تاثیرپذیری از این عامل به جمع فروشندگان سهام پیوسته و سبب تشدید فشار فروش در بازار شدند. تداوم این شرایط نیز بستگی به وضعیت آتی این تجمعات دارد. به نظر می‌رسد طی یکی دو روز آینده، وضعیت تا حدودی آرام و نرمال شود و پس از آن بازار به روند صعودی گذشته خود باز‌گردد.
کاهش قیمت به دنبال افزایش ریسک‌ها
ولید هلالات، کارشناس بازار سهام: تجمعات این روزهای کشور، مهمترین عاملی است که سبب شد روز گذشته بورس تهران، وضعیتی منفی را تجربه کرده و با افت نماگر اصلی خود مواجه شود. این امری طبیعی است؛ چرا که همواره افزایش ریسک‌ها منجر به کاهش قیمت‌ها می‌شود. گنگ بودن این شرایط و عدم شفافیت میزان اثرگذاری آن برای بازار، وضعیتی هیجانی را در میان معامله‌گران رقم زده تا شاهد تشدید فشار فروش در اغلب نمادهای معاملاتی باشیم. میزان پایداری و تاثیرگذار این شرایط بر بورس تهران نیز بستگی به چگونگی ادامه این تجمعات دارد. در صورتی که سرمایه‌گذاران این شرایط را گذرا و کوتاه‌مدت تلقی کنند، طی روزهای آتی شاهد طبیعی شدن شرایط بورس تهران خواهیم بود. در این شرایط انتظار می‌رود ریزش روز گذشته بورس تهران تا پایان هفته جاری جبران شود. به نظر می‌رسد این فضای ملتهب سیاسی دوام چندانی ندارد و پس از شاهد بازگشت قیمت‌ها به نقطه تعادلی خواهیم بود. در کنار عامل مذکور، تغییر وضعیت گزارش‌دهی شرکت‌ها و تغییرات ایجاد شده در سایت بورس و همچنین سامانه کدال و همزمانی این اتفاقات با تجمعات اعتراضی این روزها، مزید بر علت شد و وضعیت منفی بازار را تشدید کرد. علاوه بر این افزایش قیمت سهام به خصوص کامودیتی‌ها به دلایلی همچون وضعیت مناسب قیمت‌ها در بازارهای جهانی و رشد نرخ دلار، بسیاری از سهم‌ها را مستعد اصلاح کرده بود. بر این اساس به نظر می‌رسد عوامل مذکور این بهانه را به بسیاری از سرمایه‌گذاران داد تا به شناسایی سود بپردازند.
تشدید هیجانی فشار فروش در بورس تهران
ایمان مقدسیان، کارشناس بازار سهام: روز گذشته بورس تهران در حالی شرایط منفی را تجربه کرد که نقش سه عامل شناسایی سود توسط سهامداران پس از کسب بازدهی مورد انتظار، تجمعات اخیر و همچنین تغییرات ایجاد شده در ساختار سازمان (تغییر روند گزارش‌دهی و همچنین تغییرات ظاهری سایت بورس و سامانه کدال) کاملا محسوس بود. به نظر می‌رسد مقامات سیاستگذار سازمان بورس درخصوص اطلاع‌رسانی درباره تغییرات جدید ایجاد شده ضعیف عمل کرده‌اند و این موضوع سبب افزایش چالش در میان سهامداران شد. درست است که این موضوع در افت دیروز شاخص سهام بی‌تاثیر نبود اما حتی اگر این تغییرات در مسائل نظارتی رخ نمی‌داد یا شاهد تجمعات در خیابان‌ها نبودیم، باز هم به بهانه شناسایی سود توسط معامله‌گران و انتظار برای اصلاح زمانی قیمت‌ها، فضایی اصلاحی در بورس تهران مشاهده می‌شد. اما همزمانی سه عامل مذکور سبب شد تا فروش سهام شکلی هیجانی به خود گیرد. در این میان اما با توجه به برجا بودن عوامل محرک رشد در بورس تهران شامل رشد نرخ دلار، وضعیت مناسب قیمت فلزات اساسی در بازارهای جهانی، بهای نفت و همچنین کاهش نرخ سود، انتظار می‌رود اصلاح قیمت‌ها مقطعی و ناپایدار باشد.
فروکش هیجانات بازار طی روزهای آتی
علیرضا مستقل، کارشناس بازار سهام: روز گذشته بورس تهران با اثرپذیری از سه عامل افزایش ریسک‌های سیاسی، شناسایی سود توسط سهامداران و همچنین آغاز اجرای ابلاغیه جدید سازمان بورس مبنی بر منع انتشار گزارش پیش‌بینی سود هر سهم در کنار تغییر ظاهر سایت بورس (درج نماد اخطار در کنار سهامی که اطلاعات خود را ارسال نکرده‌اند)، وضعیت منفی را تجربه کرد و با افت قابل‌توجهی مواجه شد. در این میان اما به‌نظر می‌رسد تجمعات این روزها و تشدید این وضعیت، بیشترین عامل افزایش هیجان منفی در میان معامله‌گران بوده است. تغییرات ایجاد شده در سایت بورس و کدال نیز این وضعیت را تشدید کرد. هرچند تغییرات ایجاد شده در نگاه کلی اقدامی مثبت ارزیابی می‌شود اما عدم هماهنگی این موضوع با فعالان بازار و اجرای یکباره آن سبب شد تا فضای منفی بر معاملات حاکم شود. انتظار می‌رود طی یک تا دو روز آینده این شرایط تداوم پیدا کند و پس از آن شاهد فروکش هیجانات ایجاد شده باشیم. در این میان رفتار معامله‌گران حقوقی نیز می‌تواند نقشی اثرگذار داشته باشد.
هیجان سیاسی در بورس
مهدی افضلیان،کارشناس بازار سرمایه: نوسان منفی شاخص سهام در جریان روز گذشته، بیشتر از هر عامل دیگری تحت تاثیر ریسک‌های سیاسی بوده است. این عامل سبب شد تا سرمایه‌گذاران بورسی چه در حالت کسب سود و چه در شرایط زیان، اقدام به فروش سهام خود کنند. در ادامه این مساله، تغییرات جدید صورت گرفته از سوی سازمان بورس مبنی بر حذف پیش‌بینی سود هر سهم و درج علامت اخطار در کنار نمادهای شرکت‌ها، به تشدید هیجان منجر شد. این امر سبب شد تا فعالان بازار و به ویژه سرمایه‌گذاران ناآشنا به بورس، تصمیم به خروج و فروش سهام خود داشته باشند. برآیند تمامی این اتفاقات، افت ۶۸۸ واحدی شاخص سهام در جریان روز گذشته بود.
از حدود ۵ ماه گذشته شاهد ایجاد رشد قیمت‌ها در بازار و تشکیل فضایی مثبت بودیم. این رشد بیشتر در صنایع فلزات اساسی و پالایشی به ویژه بعد از اعلام گزارش‌های عملکرد ۶ماهه و تعدیل‌های سودآوری قابل‌توجه در آنها رخ داد. سهامدارانی که در قیمت‌های پایین اقدام به خرید سهام در گروه‌های مزبور کردند، به سودی مناسب دست یافتند. حال روز گذشته با کسب سود بازار را ترک کردند. اما گروهی دیگر در میانه راه و به ویژه پایان راه به این جمع اضافه شدند. این گروه نه تنها شناسایی سود نداشتند، بلکه حتی با ضرر اقدام به فروش کردند.همان‌طور که عنوان شد، استارت این اتفاق ناشی از هیجان و ترس وضعیت سیاسی بود؛ در این شرایط سرمایه‌گذاران ریسک گریز رفتاری هیجانی‌تر نشان دادند و با واکنش لحظه‌ای تنها تصمیم را در خروج از بازار دانستند. ضمن اینکه تکنیکالیست‌ها نیز در شرایط ریزشی و برخورد قیمتی سهام به محدوده کف، فروش سهام را انجام دادند. در این میان تنها سهامداران با دیدبلند مدت که هیجان را ذات هر بازار سرمایه‌ای می‌دانند، نه تنها در بورس مانده بلکه خرید نیز داشتند. این گروه معتقدند که امکان بازگشت هر بازاری در میان‌مدت و بلندمدت وجود دارد و بورس نیز از این قاعده مستثنی نیست. به این ترتیب شاهد ورود حقوقی‌های بازار در جریان روز گذشته به قصد خرید بودیم.تجربه نشان داده که انتشار هر خبر تاثیرگذار بر روند حرکتی بازار، در همان لحظه انتشار بیشترین تاثیر را ایجاد می‌کند. این ریسک‌ها نیز در جریان دیروز تاثیر قابل‌توجهی بر بورس داشت. به نظر می‌رسد در روزهای آتی با وجود تداوم ریسک‌های سیاسی، از شدت هیجان کاسته شد و تاثیرات منفی کمتری را از این ناحیه شاهد باشیم؛ اما این امر به معنای ایجاد شرایط مثبت در بازار سهام نیست؛ به‌طوری‌که شاید انتقال نقدینگی به دیگر بازارهای موازی سرمایه‌گذاری از جمله دلار را شاهد باشیم.
نگرانی‌های سیاسی در صدرعوامل اثرگذار
مهرزاد منتظری، کارشناس بازار سهام: روند منفی روز گذشته بورس تحت تاثیر چندین عامل قرار داشت که در صدر آنها ریسک‌های سیاسی بود. در گام بعدی شناسایی سود که به تشدید ریسک‌های سیاسی منجر شد، سبب افت بیشتر قیمت‌ها شد. در نهایت تاثیر دو مولفه اول آنچنان زیاد بود که سهامداران توجه کمتری به تغییرات اعمال شده از سوی سازمان بورس مبنی بر حذف پیش‌بینی سود داشتند.عمده فشار فروش در ابتدای ساعات معاملاتی روز گذشته و به محض بازگشایی بازار رخ داد. این امر بیشتر از هر موردی، ناشی از نگرانی‌های سیاسی بود. این موضوع سبب شد تا ریسک‌های مزبور و ترک بازار با توجه به سود کسب شده، همزمان شود و تعداد فروشندگان افزایش یابد.هر چند در ادامه فضایی منفی نیز به موجب دستورالعمل جدید و تغییرات اعمال شده برای حذف پیش‌بینی سود ایجاد شد، اما این موضوع تاثیر چندان قابل‌توجهی بر بازار نداشت. در این شرایط، با توجه به مثبت بودن عوامل بنیادی و تاثیرگذار بر روند حرکتی بازار، رعایت نرخ سود سپرده‌های بانکی در محدوده تعیین شده و روند مناسب قیمتی در بازارهای کالای جهانی، آینده بازار سهام مثبت خواهد بود.این جو هیجانی و متشنج نیز دوام چندانی نخواهند داشت و در واقع ریسک‌های سیاسی در یکی دو روز آتی تاثیرگذار خواهد بود. در روزهای آینده نیز به تدریج از فشار فروش مزبور کاسته شده و بازار با حجم متعادل همراه خواهد شد.
چالش‌های ساختاری حذف پیش‌بینی سود
محسن احمدی، فعال بازار سرمایه: در جریان معاملات روز گذشته، بورس تهران شاهد افت قابل‌توجهی در اکثر نمادهای بازار سهام بود. بیشترین عامل تاثیرگذار بر این موضوع حذف یک‌شبه پیش‌بینی سود شرکت‌ها و همچنین ریسک تصمیمات خلق الساعه متولیان بورس بود. سازمان بورس تصمیم گرفت که از این پس پیش‌بینی سود (EPS) بنگاه‌های فعال در بازار سهام منتشر نشود. این امر در حالی صورت گرفت که EPS این شرکت‌ها از سایت مدیریت فناوری حذف شد و به‌جای آن سود سال قبل یعنی مربوط به سال ۹۵ جایگزین در سایت مزبور شد.
در درست یا نادرستی این تصمیم بحث و سخن زیاد است؛ اما در صورت اجرای آن باید کار به درستی و بادرنظر گرفتن تمامی جوانب صورت گیرد. جایگزین کردن EPS سال گذشته امری کاملا اشتباه است. در صورت اعلام این سود باید سود مربوط به ۱۲ ماه گذشته یا همان TTM منتشر می‌شد. موضوع مهم‌تر عدم تعدیل سود سال گذشته بر اساس سرمایه جدید است که در نتیجه در تعدادی از نمادهایی که در سال جاری افزایش سرمایه داشته‌اند نسبت قیمت به درآمد آنها یک شبه به میزان قابل توجهی افت کرد که می‌تواند منجر به گمراهی استفاده‌کنندگان از این نسبت شود. سهمی که تا دیروز از P/ E در محدوده ۵۴ واحدی برخوردار بود، حال این نسبت برای آن به ۹ مرتبه رسیده است. این موضوع کاملا گمراه‌کننده بوده و ممکن است باعث تصمیم‌گیری اشتباه سرمایه‌گذاران شود. مساله بعدی مربوط به درج پرچم اخطار در کنار نمادهای درج شده در سایت مزبور بود؛ امری که کاملا غیرحرفه‌ای و بدون ملاحظات صورت گرفت و تنها نتیجه آن ایجاد فضای منفی‌تر شد. به این ترتیب ۷۰ درصد از ریزش بازار دیروز ناشی از همین تصمیمات بود. سازمان بورس برای حذف پیش‌بینی سودها سه هدف اصلی را دنبال می‌کند؛ عدم توقف نمادها برای طولانی‌مدت، عدم انتشار بودجه‌های گمراه‌کننده از سوی بنگاه‌ها و ایجاد فضای تحلیلی در بازار از جمله مهمترین اهداف سازمان بورس در اعمال تغییرات مزبور است. اما در این راستا به‌دلیل نبود زیرساخت‌های لازم برای تحلیل، مشکل بزرگی در اجرای آن خواهیم داشت. یکی از مهمترین موارد نبود حسابرسان قوی و حرفه‌ای است؛ حسابرس‌های مستقل با قوانین فوق‌العاده سختگیرانه همانند کشورهای پیشرفته که ما از آنها محروم هستیم.
مشکل دیگر در ضعف شرکت‌های پردازش اطلاعات است؛ اطلاعات ناکافی که تنها با تغییری اندک به مشتری فروخته می‌شود، اطلاعات مناسبی نخواهد بود. این در حالی است که در کشورهای پیشرفته چنین اطلاعاتی به رایگان در اختیار فعالان قرار گرفته و شرکت‌های پردازش اطلاعات بیشتر به ارائه اطلاعات از صنعت و نشر تحلیل‌های تحلیلگران مستقل می‌پردازند. به شکلی که بخش بزرگی از دیتاهای لازم برای تحلیل از پی برای تحلیلگر فراهم است. ضعف دیگر در شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری و تحلیلگران مستقل است. این حرفه به‌درستی در بازار سرمایه ما تعریف نشده است. در دنیا شرکت‌های پردازش اطلاعات و تحلیلگران بر اساس کار حرفه‌ای خود، سنجش شده و رتبه‌ای به آنها داده می‌شود. این رتبه در تحلیل‌های بعدی معیاری برای اتکا به گزارش‌های آنهاست. متاسفانه در بازار سرمایه ما نه تنها این امکانات وجود ندارد، بلکه همان حداقل اطلاعات نیز از دسترس خارج شد. در نهایت با توجه به مجموع عوامل یاد‌شده، اجرای این دستورالعمل را به شکلی ناکارآمد شاهد هستیم. این موضوع به خروج مستقیم سرمایه‌گذاران حقیقی از بازار منجر خواهد شد.
تنها راهکار مناسب در این زمینه ورود این گروه به صندوق‌های سرمایه‌گذاری خواهد بود؛ صندوق‌های سرمایه‌گذاری به این دلیل که می‌توانید با مدیریت حرفه‌ای دارایی‌های سهامداران خرد نقش مهمی در بازار ایفا کنند در شرایط فعلی وظیفه بسیار خطیری دارند. هرچند متاسفانه این نهادها هم از لحاظ ظرفیت جذب سرمایه و هم از لحاظ اعتمادسازی اولیه با مشکل مواجه هستند. دستورالعمل‌های سازمان بورس برای صندوق‌ها حداقل‌های بیشتر به شرایط حداقلی کمی (همچون تعداد نیرو و فضای اداری لازم) پرداخته و کمتر به کیفیت مدیریت دارایی‌ها توجه کرده است. محدودیت‌های اعمالی در رعایت حد نصاب‌های سرمایه‌گذاری به جای کمک به حذف ریسک صندوق‌ها بیشتر منجر به عدم کارآیی آنها شده است. مشکل حد نصاب نیز دیگر مورد مهم در این نهادهاست که منجر به عدم تمایل مدیران صندوق‌ها حتی در صندوق تحت تملک خود شده است. به عبارت دیگر این مساله بزرگ‌ترین چالش برای مدیران صندوق است. در این میان نبود ابزارهای کنترل ریسک، آپشن و آتی نیز مزید بر علت شده تا عملکرد این نهادها را حتی به بازدهی کمتر از شاخص بورس بکشاند. به این ترتیب مشاهده می‌شود که مشکلات ساختاری بسیار عدیده‌ای در بازار سرمایه داریم که برای حفظ سرمایه‌گذاران باید به رفع آنها بپردازیم. در غیر این صورت با خروج نقدینگی از بورس روبه‌رو خواهیم شد.
ارسال نظر