در این رابطه دو نگاه متفاوت دیده می‌شود؛ نگاهی که معتقد است این تصمیم کمک چندانی به عبور ایران از تحریم‌ها نمی‌کند و ممکن است این مکانیزم نیز با واکنش آمریکا روبه‌رو شود.نگاه دوم که معتقد است با توجه به افت نه چندان چشمگیر فروش نفت ایران در مدت اخیر، فروش نفت در بورس انرژی می‌تواند بخشی از این اثر را کاهش دهد و بخشی دیگر نیز از کانال افزایش بهای نفت در بازارهای جهانی جبران خواهد شد.در این رابطه خبرگزاری‌های رویترز، وب‌سایت تحلیلی خبری Oil Price، اسپوتنیک، بلومبرگ، وال استریت ژورنال و... در گزارش‌هایی که بیشتر خبری بود این رخداد مهم را پوشش دادند. در این رابطه برخی کارشناسان جهانی با اشاره به اینکه میزان تقاضای ۳۵۰ هزار بشکه‌ای در روز اول رقم مناسبی است و اگر تداوم داشته باشد می‌تواند تا ۵۰۰ هزار بشکه نیز به سرعت برسد. با این حال میزان معامله‌ای که با این مکانیزم اتفاق می‌افتد هفتگی است یعنی در حال حاضر ۲۸۰ هزار بشکه نفت فروخته شده معادل فروش روزانه ۴۰ هزار بشکه است و باید این رقم تقویت شود.

  آغاز حضور بخش خصوصی در صادرات نفت

در این بین معاون امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران با اشاره به اینکه خرید نفت خام از جانب بخش خصوصی گام بزرگی برای این بخش بود گفت: این کار با تسهیلاتی که برای این بخش در نظر گرفته شده بود میسر شد.سعید خوشرو در گفت‌وگویی که با خبرگزاری صدا و سیما داشت افزود: ما درچند ماه گذشته با دریافت یکسری از مجوزها ورود بخش خصوصی را برای خرید نفت خام تسهیل کردیم.وی ادامه داد: این امکان را برای بخش خصوصی فراهم کردیم تا در صورتی که درخواست‌کنندگان بخواهند تمام یک میلیون بشکه نفت را در یک روز خریداری کنند یا برای خرید کم هم می‌توانند اقدام به خرید ۳۵ هزار بشکه کنند.

خوشرو افزود: یکی دیگر از انعطاف‌های بزرگی که در قراردادهای مستقیم با شرکت نفت وجود نداشت و هم اکنون امکان‌پذیر شده این بود که هر شرکت خصوصی جدا از اینکه با شرکت نفت قرارداد دارد یا خیر، می‌تواند با پرداخت ۱۰ درصد ارزش هر خرید، وارد معامله شود.وی گفت: یکی دیگر از امکاناتی که برای بخش خصوصی فراهم کردیم این بود که مقصد محموله را برای حمل نفت خام آزاد گذاشتیم چون در گذشته مقصد محموله باید مشخص می‌شد و هر مقصدی اعم از اینکه آسیایی یا اروپایی باشد یک قیمت مشخص داشت.معاون امور بین‌الملل شرکت ملی نفت افزود: برای شروع کار هر فردی که وارد قرارداد می‌شود، می‌تواند ۲۰ درصد قرارداد را ریالی و ۸۰ درصد را ارزی پرداخت کند و این امر سبب می‌شود که شرکت‌های داخلی راحت‌تر‌ در این معامله شرکت کنند.

خوشرو گفت: هم‌اکنون بخش خصوصی فرصت خوبی دارد که توانمندی خود را در بازارهای بین‌المللی به محک تجربه بگذارد و می‌تواند در آینده نقش موثری در بازاریابی و فروش نفت خام داشته باشد.وی خاطر‌نشان کرد: اسامی خریداران نفت خام را نمی‌توانیم اعلام کنیم چون محرمانه است و ما هم در اینجا فقط کد و شماره خریداران را می‌بینیم و اسامی آنها را هم رویت نمی‌کنیم.

  اقدامی مناسب اما دیر

دبیر اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی نیز عرضه نفت خام در بورس انرژی را حرکتی مناسب، اما دیرهنگام در جهت حمایت از بخش خصوصی دانست.

سعید رفیعی‌فر افزود: عرضه نفت خام در بورس حرکت بسیار خوبی است اما حیف که این مساله کمی دیر اتفاق می‌افتد.

وی با بیان‌ اینکه اگر این اقدام ۴ یا ۵ سال قبل شروع شده بود بهتر بود، افزود: اگر چنین اتفاقی افتاده بود، بخش خصوصی فرصت کافی داشت تا در شرایط متعادل‌تری تمرین لازم را انجام دهد و امروز ناچار نبود در شرایط سخت وارد میدان شود.

رفیعی‌فر با تاکید براینکه درچنین شرایط هم می‌توان کار را برای بخش خصوصی تسهیل کرد، گفت: یکی از راهکارها این است که بخش خصوصی نفت خام را در بورس خریداری کند و بعد آن را به‌صورت کارمزدی به پالایشگاه‌های کشور واگذار کند و در مقابل ازآنها فرآورده دریافت کند.

دبیر اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی با بیان اینکه تخصص بخش خصوصی در صادرات فرآورده است، گفت: با توجه به اینکه سال‌هاست بخش خصوصی در زمینه صادرات فرآورده فعالیت می‌کند بنابراین هم بازارها را می‌شناسد و هم تجربه کافی در این زمینه را به دست آورده به همین دلیل می‌تواند بسیار چابک وارد این عرصه شود و در شرایط کنونی به اقتصاد کشور کمک کند.وی با اشاره به اینکه عرضه نفت خام در محموله‌های ۳۵ هزار بشکه‌ای قدرت چانه‌زنی خریداران در بازارهای جهانی را کاهش می‌دهد، گفت: یک محموله ۳۵ هزار بشکه‌ای دربازاری که روزانه ۱۰۰ میلیون بشکه نفت در آن خرید و فروش می‌شود، رقم بسیار ناچیزی است، از طرف دیگر قدرت بخش خصوصی برای خرید هم بیشتر از اینها نیست.

 اما اگر این عرضه به‌صورت مداوم انجام شود و مثلا بخش خصوصی بداند که می‌تواند به مدت یک سال هر هفته یک محموله ۳۵ هزارتایی را خریداری کند می‌شود در این زمینه برنامه‌ریزی کرد و قدرت چانه‌زنی خود را با خریداران خارجی افزایش داد. وی یکی دیگر از زمینه‌های لازم برای موفق بودن عرضه نفت خام در بورس انرژی را ایجاد نهاد رگولاتوری دانست و افزود: در صورتی که نظام رگولاتوری همان‌طور که در دیگر کشورها اجرا می‌شود در کشور ما نیز اجرا شود، بخش خصوصی اطمینان داشته باشد که یک نهاد فرا‌بخشی نرخ‌ها و قوانین را تعیین می‌کند، تولید‌کننده می‌تواند با برنامه‌ریزی بلند‌مدت نسبت به تهیه خوراک، بازاریابی و انجام تعهداتش عمل کند. رفیعی‌فر افزود: قبل از خصوصی‌سازی اگر کسی می‌خواست پروانه بگیرد باید وزارتخانه‌های صنایع، بازرگانی وسازمان استاندارد نظر می‌دادند و همچنین وزارت نفت اشراف کامل روی آن داشت و این پروانه صادر می‌شد ولی این مساله به‌طور کامل از هم پاشیده شد و تمام اینها نشانگر خلأ نظام رگولاتوری در کشور است.

  تکمیل چرخه ملی شدن صنعت نفت

در این رابطه سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی نیز با بیان اینکه چرخه ملی شدن صنعت نفت با عرضه نفت خام در بورس انرژی کامل شد در‌باره اولین عرضه صادراتی نفت خام در بازار فیزیکی بورس انرژی گفت: اگر چه این کار دیر در حال انجام است اما باید آن را به فال نیک گرفت. همچنین باید کمک کرد تا این حرکت شکل گرفته توسعه یابد. سید حمید حسینی با بیان اینکه خوشبختانه با اراده و پیگیری سران قوا، ورود مجلس و همکاری شرکت ملی نفت، نسبت به سال ۹۰ که نفت در بورس عرضه شد شرایط برای ورود بخش خصوصی بسیار مساعد‌تر شده است، افزود: اکنون دیگر بحث اهلیت خریدار مطرح نیست. قبلا می‌گفتند شما باید ثابت کنید که مشتری، قرارداد پالایشی، پالایشگاه و توان مالی دارید اما اکنون این موضوع منتفی شده است. این فعال صنعت نفت درپاسخ به سوالی درباره تفاوت عرضه نفت خام در بورس انرژی با اتفاقاتی که در سال ۹۰ رخ داد، گفت: در سال ۹۰ این موضوع مطرح بود که بخش خصوصی به‌عنوان خریدار نفت از بورس، نباید به بازارهایی چون چین و هند که شرکت ملی نفت در آنجا حضور دارد نفتی بفروشد اما اکنون این موضوع حذف شده است.