نخستین همایش تولید و توسعه پایدار، صنایع پایین‌دستی پتروشیمی و تعاون با هدف معرفی «تعاونی‌های توزیعی»، «نقش تعاونی‌های توزیعی در اقتصاد مقاومتی و سطح صادرات»، «معرفی تعاونی‌های توزیعی در حوزه پتروشیمی و بررسی فرآیند حمایت از تعاونی‌ها و روش‌های تامین مالی» با حضور جمع قابل توجهی از مدیران حوزه‌های مختلف از بازار سرمایه گرفته تا پتروشیمی‌ها و وزارت تعاون و فعالان حوزه تعاونی‌های کشور در برج میلاد تهران برگزار شد که مدیرعامل بورس کالای ایران به‌عنوان یکی از سخنرانان اصلی در این همایش به بررسی سهم تعاونی‌ها در حجم و ارزش معاملات پتروشیمی‌ها در ۶ ماه اول امسال پرداخت و این سهم را افزایشی اعلام کرد. به گفته حامد سلطانی‌نژاد اگر بخواهیم تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را با نگاهی به تعاونی‌ها درخصوص انطباق کارکردها، اقدامات و برنامه‌های بورس کالای ایران با این سیاست‌های کلی تشریح کنیم لازم است به بررسی برخی از این بندهای قانونی بپردازیم. معاون امور تعاونی‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز از فعالیت ۲۱۰۰ شرکت تعاونی در بخش پتروشیمی خبر داد و گفت: این تعداد تعاونی ۱۳ درصد تعاونی‌های صنعتی ایران را در بر می‌گیرند.

سید‌حمید کلانتری ۱۵ درصد عرضه محصولات پتروشیمی را متعلق به تعاونی‌ها دانست و گفت: این سهم باید افزایش یابد و تعاونی‌های بیشتری در این حوزه فعال شوند تا هم سیاست‌های اصل ۴۴ بهتر به اجرا درآید و هم خصوصی‌سازی واقعی شکل بگیرد. کلانتری در عین حال انجام فعالیت‌های اقتصادی در قالب حرکت‌های جمعی را موجب کاهش قیمت تمام شده، رقابت‌پذیری بهتر و فروش توام با بازاریابی و عرضه مناسب دانست و گفت: چرا وقتی قیمت دلار متغیر می‌شود مواد اولیه واحدهای پایین دست را از طریق تعاونی‌ها تامین نمی‌کنیم که ارزان‌تر در‌آید؟ ما آن را صادر می‌کنیم که ارز بیشتری به دست بیاوریم و تولید داخل را زمین‌گیر می‌کنیم.

بازاری ملی برای فعالیت تعاونی‌ها

مدیرعامل بورس کالای ایران در ادامه این همایش با تشریح چند بند از سیاست‌های اقتصاد مقاومتی گفت: بند ۱ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی پیرامون «به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه در فعالیت‌های اقتصادی» است. در راستای اجرای این بند قانونی در بورس کالا، امکان ایجاد بازاری ملی و در دسترس برای کلیه فعالان اقتصاد و بهبود مشارکت با تسهیل و تشویق همکاری‌های جمعی و توسعه تالارهای منطقه‌ای بورس کالای ایران در نقاط مختلف کشور وجود دارد و باید به موضوع فرهنگ‌سازی در کنار توسعه زیرساخت‌های الکترونیکی برای ایجاد دسترسی کم هزینه به معاملات توجه داشت. سلطانی‌نژاد به سایر بندهای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی اشاره کرد و گفت: درخصوص بند۳ این سیاست ها، بورس کالا می‌تواند به مزیت‌های مناطق کشور و «به کارگیری ظرفیت و قابلیت‌های متنوع جغرافیایی با ایجاد بازاری ملی» کمک کند. وی ادامه داد: در این زمینه اگر بورس کالای ایران با انبارها پیوند بخورد، عرضه محصولات مختلف می‌تواند در این بازار تسهیل شود و امکان دسترسی دقیق، شفاف و لحظه‌ای از کالاهای موجود در انبارهای پذیرش شده وجود دارد.

وی بند ۵ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در بازار بورس کالا را اینگونه معرفی کرد: این بند به «سهم‌بری عادلانه عوامل در زنجیره تولید تا مصرف از امکان تسهیل کشف نرخ منصفانه با از بین بردن ناکارآیی بازارها و موقعیت‌های آربیتراژ در بستر بورس» می‌پردازد. سلطانی‌نژاد در ادامه بندهای ۶، ۱۰، ۱۲ و ۱۳ را معرفی کرده و گفت: این سیاست‌ها نیز امکان بسترسازی برای همکاری بین بورس‌های کالایی کشورهای منطقه در جهت ایجاد تنوع در مبادی تامین کالاهای وارداتی با هدف کاهش وابستگی به چند کشور محدود و خاص را فراهم می‌کند. همچنین امکان شکل‌دهی بازارهای جدید و تنوع‌بخشی پیوندهای اقتصادی با کشورها به ویژه کشورهای منطقه و استفاده از ظرفیت‌های سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای و ایجاد تنوع در روش‌های فروش کالاهای صادراتی با توسعه معاملات تالار صادراتی نیز از جمله کارکردهای بورس است که با سیاست‌های مذکور انطباق دارد.

افزایش همکاری‌ها با مناطق آزاد در جهت گسترش و تسهیل صادرات کالا و تامین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج کشور و ایجاد تالارهای معاملاتی در مناطق آزاد اقتصادی نیز به کمک ساختارهای بورس کالا امکان پذیر است. وی افزود: درخصوص شفاف‌سازی و سالم‌سازی اقتصاد و جلوگیری از زمینه‌های فسادزا که در بند ۱۹ این سیاست‌ها آمده، بورس کالا می‌تواند بستری شفاف را برای معاملات حوزه کالایی کشور فراهم کرده و آمار معاملات را به‌صورت لحظه‌ای و الکترونیک منتشر کند. همچنین بهبود تجارت و چرخه مبادله کالاها با استفاده از ابزارهای نوین مالی و مبتنی بر نظام بازار و همکاری با سازمان استاندارد در تدوین استاندارد کالاها، الزام به مبادله کالاهای استاندارد و نیز توسعه نظام انبارداری استاندارد در بستر بورس امکان پذیر است.

رشد سهم تعاونی‌ها در معاملات بورس کالا

در ادامه، سلطانی‌نژاد با معرفی کلی ابزارهای مالی در بورس کالا، درخصوص کارکردهای ابزار گواهی سپرده کالایی گفت: در بورس کالا معاملات به شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود که معاملات نقدی، نسیه و سلف، قراردادهای آتی و اختیار معاملات، گواهی سپرده کالایی، صندوق‌های کالایی، قراردادهای سلف موازی استاندارد و اوراق خرید دین، کشف پریمیوم و پیمان‌های آتی انواع روش‌های معاملاتی در این بازار است. وی با اشاره به اینکه معاملات صنعت پتروشیمی در بازار فیزیکی انجام می‌شود، گفت: در بازار نقدی معاملات محصولات پتروشیمی در ۶ ماه اول سال گذشته ۹۳/ ۱ میلیون تن محصول بوده که این رقم با رشد قابل ملاحظه‌ای به ۴۳/ ۲ میلیون تن رسیده است. از این میزان تعاونی‌ها در نیمه نخست سال ۹۶ حدود ۲۷۰ هزار تن محصول را در بورس معامله کرده‌اند که این رقم در مدت مشابه سال جاری به ۳۴۹‌هزار تن رسیده است و براساس آن می‌توان گفت سهم تعاونی‌ها از حجم و ارزش معاملات پتروشیمی‌ها در ۶ ماه اول امسال به ترتیب ۱۴ و ۱۶ درصد بوده است که بازهم ضروری است تعاونی‌ها حضور خود را در بورس افزایش دهند.

سلطانی‌نژاد تاکید کرد: یکی از خواص موجود در بورس آن است که می‌تواند پس از انجام یک معامله واکنش‌ها و بازخورد را در بازار مشاهده کرد که مرور آمار معاملات بورس به‌صورت شفاف می‌تواند در تحقق اهداف سیاست‌های اقتصاد مقاومتی کمک کند. وی به کارکرد ابزار کشف پریمیوم در بورس‌های کالایی دنیا اشاره کرد و گفت: کشف پریمیوم ابزاری است که در بورس‌های دنیا بسیار رواج یافته و می‌تواند نیاز تولیدکننده و مصرف‌کننده را برطرف کرده و اطمینانی را از قیمت‌ها نیز فراهم می‌کند که در یک فضای رقابتی تعیین می‌شود. این ابزار را می‌توان با دید تامین مالی تولیدکننده و خریدار عملیاتی کرد و کمک می‌کند منابعی خارج از صنعت به تولید تزریق شود.

پیشنهاد‌ها برای بهبود و توسعه صنعت پتروشیمی

وی به تعاونی‌ها پیشنهاد کرد از ابزارهای مختلف موجود در بورس برای تامین مالی، توزیع کالاها و ایجاد امنیت در معاملات استفاده کنند. سلطانی‌نژاد با ارائه پیشنهاد‌ها درخصوص بهبود روند معاملات و توسعه صنعت پتروشیمی گفت: به نظر می‌رسد دولت از توسعه معاملات در بورس کالای ایران با توجه به انطباق عملکرد بورس کالای ایران با سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی حمایت کند. توسعه همکاری وزارت صمت، شرکت‌های پتروشیمی، تعاونی‌های توزیعی و صنایع پایین‌دستی با بورس کالای ایران برای ارتقای نظارت بر عملکرد بازار و افزایش کارآیی زنجیره‌های تولیدی نیز لازم است که پیگیری شود. همچنین پیشنهاد می‌شود صنعت پتروشیمی از ابزارهای تامین مالی بورس کالای ایران بهره‌گیری کرده و از انعقاد قراردادهای بلندمدت جهت تامین مواد اولیه با استفاده از ابزار کشف پریمیوم استفاده کنند.