«دنیای اقتصاد» بررسی کرد
ریسک‌های آتی برای بازارهای کالایی
این در شرایطی است که تحریم‌های آمریکا علیه ایران نیز از مدتی پیش آغاز شده و به عقیده برخی فعالان بازارهای کالایی کم و بیش مشکلاتی در مسیر تجارت کالاهای مختلف ایجاد شده اما خارج از توان کشور برای مدیریت نیست. موضوعی که بیش از تحریم‌ها در این مدت بازارهای کالایی را تحت فشار قرار داد و منجر به رشد شدید قیمت‌ها در این بازارها شد افزایش قیمت دلار بود که انتظار می‌رود در صورت تعدیل قیمت‌ها و تداوم شرایط کنونی بازارهای کالایی نیز به تعادل نسبی خود در قیمت‌هایی قطعا بالاتر از قیمت‌های سال قبل برسند.
در این بین نگاهی به آمارهای مختلف حکایت از آن دارد که رشد قیمت دلار در چند ماه اخیر قیمت کالاهای پایه را در بازارهای آزاد تا چند برابر افزایش داده و در این مسیر باید با اتکا به این بازار نتایج مورد نیاز برای تحلیل واقعی بازار را به دست آورد زیرا بورس کالا اگرچه بازاری متمرکز برای فعالیت‌های مبادلاتی است اما اغلب تحت کنترل و نفوذ سیاست‌های محدودکننده از سمت دولت قرار دارد و تغییرات قیمتی آن کنترل شده است. البته باید گفت حذف سقف رقابت از معاملات این بازار تا حدی این مشکل را برطرف کرده اما زمان زیادی از این تصمیم نمی‌گذرد و شاید در آینده بتوان با استناد به این آمارها نتایج معقول‌تری به دست آورد.
در این بین طی چند ماه گذشته قیمت میلگرد حدود ۷۰ درصد رشد کرده است. تیر‌آهن سبک بیش از ۵۰ درصد و تیر‌آهن سنگین حدود ۳۵ درصد افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند. در بازار مس بهای این فلز از محدوده ۲۰ هزار تومان در هر کیلو تا نزدیکی ۵۰ هزار تومان رسیده است و بهای محصولات پتروشیمی نیز در محدوده دو تا سه برابر رشد را تجربه کرده است. پلی استایرن مقاوم ۷۲۴۰ که ابتدای سال در بازار آزاد به قیمت ۸۶۵۰ تومان در هر کیلوگرم معامله می‌شد اکنون به محدوده ۱۵ هزار تومان رسیده است. قیمت پلی‌استایرن معمولی ۱۵۴۰ از ۷۷۸۰ تومان به ۱۴ هزار تومان جهش کرده و ABS تزریقی حدود ۵۰ درصد رشد قیمت را از سر گذرانده و به ۱۶ هزار و ۸۰۰ تومان رسیده است. در گروه پلی اتیلن ها، قیمت سبک خطی ۲۰۹ از ۶۱۰۰ تومان به ۱۳ هزار تومان رسیده و BL۳ از ۶۶۲۰ تومان به ۱۳ هزار و ۸۰۰ تومان رسیده است. در این برهه زمانی هر کیلوگرم EX۳ از ۸ هزار تومان به ۱۳ هزار و ۶۰۰ تومان رسیده است. در بین این محصولات پلی اتیلن ترفتالات بطری یکی از محصولاتی است که بیشترین رشد قیمت را تجربه کرده به‌طوری‌که بهای این محصول از ۷ هزار و ۸۵۰ تومان به ۲۱ هزار و ۶۰۰ تومان رسیده است. قیمت EX۵ هم دو برابر شده و از ۷ هزار تومان به محدوده ۱۴ هزار تومان رسیده است.
سایر محصولات پتروشیمی نیز وضعیتی نسبتا مشابه دارند و در گروه‌هایی مثل پلی پروپیلن‌ها نیز با رشد قیمت‌های شدید روبه‌رو شده‌ایم. به عقیده کارشناسان بازارهای کالایی رشد قیمت دلار یکی از مهم‌ترین مولفه‌های رشد قیمت در بازارهای کالایی بوده که در کنار سیاست‌های دولت به منظور کنترل دستوری قیمت‌ها در بورس کالا منجر به بروز فاجعه در این بازارها شد. با این حال اکنون در شرایطی هستیم که در آن نوسان قیمت ارز باعث تعدیل نسبی قیمت‌ها شده است که امیدواریم این موضوع به تعادل در این بازار منتهی شود اما آیا این امر به کاهش قیمت‌ها در بازارهای کالایی منجر می‌شود؟
طی دو روز گذشته قیمت فولاد در بازار با کاهش نسبی روبه‌رو شد که این موضوع به معنی آماده باش بازار برای تخلیه حباب‌های قیمتی است. قیمت محصولات پتروشیمی هم در بازار آزاد دیروز روند رو به کاهشی را تجربه کرد که نشان می‌دهد بازارهای کالایی به دلیل حساسیت بالایی که به دلار پیدا کرده‌اند متناسب با آن واکنش‌های مختلفی از خود نشان می‌دهند. در این بین یکی از موضوعاتی که باید مورد توجه قرار داد شکاف سیاستی است که دولت پیش از این در پیش گرفته و «دنیای اقتصاد» بارها به آن انتقاد وارد کرد و این سیاست تعیین قیمت‌های پایه همچنان بر مبنای ارز ۴۲۰۰ تومانی برای محصولات بورس کالا است. در شرایط کنونی و در صورت تداوم کاهش قیمت ارز در یک سناریوی خوشبینانه می‌تواند به قیمت‌های بازار ثانویه نزدیک شود این در حالی است که قیمت‌گذاری در بورس بر مبنای قیمت ۴۲۰۰ تومانی صورت می‌گیرد که نشان‌دهنده تفاوت مبنایی بی دلیل قیمتی بین دو بازار است که پتانسیل‌های رانت را بار دیگر تقویت خواهد کرد. حال آنکه دولت اگر رویه تعیین قیمت‌های پایه را بر‌اساس ارز بازار دوم قرار داده بود قیمت‌های منطقی تری در شرایط کنونی قابل کشف بود.
مسأله دوم نگرانی‌ها از افزایش قیمت خوراک پتروشیمی‌ها است که فعالان این گروه و صنایع تکمیلی مرتبط با آن را در بر گرفته است. این موضوع هرچند نقش زیادی در حذف رانت‌های موجود ایفا خواهد کرد اما از طرفی با توجه به سقف رقابت باز در بورس کالا می‌تواند زمینه‌های رشد قیمتی را در معاملات فراهم کند تا تولیدکنندگان زیان‌های خود را از این طریق جبران کنند بنابراین باید مکانیزم‌های لازم برای کنترل این موضوع فراهم شود، چراکه این فرآیند بار دیگر مشکلات صنایع پایین دستی را تشدید خواهد کرد. البته در صورتی که قیمت ارز پایین بماند و شرایط کاهشی قیمت دلار به یک رویه در این بازار تبدیل شود می‌توان امیدوار بود که پایین آمدن قیمت‌های محصولات پتروشیمی در بازار آزاد تولیدکنندگان را از افزایش قیمت در بورس کالا خلع سلاح کند، بنابراین تمام این موضوعات به روند آتی بهای ارز در بازار بستگی دارد.
در این بین تولیدکنندگان از عاقبت بازارهای صادراتی خود نگرانند. به عقیده آنها بازارهای صادراتی به دنبال رشد روزافزون قیمت مواد اولیه در همه بخش‌ها اعم از فولاد، پتروشیمی، فلزات غیرآهنی و فرآورده‌های نفتی باعث کاهش قدرت رقابتی تولیدکنندگان شده است. هرچند کاهش ارزش پول ایران در قیاس با سایر ارزهای منطقه‌ای و جهانی می‌تواند شرایط را برای بهبود صادرات فراهم کند اما نگرانی‌ها از برخی سیاست‌های تحریمی یا برخی محدودیت‌های تجاری که کشورهای منطقه برای تولیدکنندگان ایرانی در پیش می‌گیرند موضوعاتی است که نیازمند بررسی بیشتر است.
کارشناسان بازارهای کالایی در این رابطه معتقدند تولیدکنندگان از یکسو و مجموعه اقتصادی کشور از سوی دیگر در یک شرایط خاص قرار دارند و شاید کمتر مشابه این شرایط برای اقتصاد تجربه شده باشد که بخشی از آن به دلیل سیاست‌هایی است که دولت اشتباها در بازارهای کالایی در پیش گرفته است. سوالی که کارشناسان در رابطه با وضعیت بازارهای کالایی می‌پرسند تقریبا همانی است که اقتصاددانان در رابطه با اقتصاد کلان کشور می‌پرسند و آن اینکه چه لزومی داشت دولت ارز ۴۲۰۰ تومانی را معیار کنترل بازار قرار دهد. از ابعاد اقتصاد کلان و اتلاف منابع ارزی که بگذریم در بازارهای کالایی این سیاست به فاجعه‌ای تمام معنا منجر شد. با آنکه این موضوع تا حد قابل توجهی مهار شده اما همچنان دارای تَرَک‌های مهمی است که می‌تواند بار دیگر سد موجود را در بازارهای کالا بشکند.
در حال حاضر فعالان صنایع پایه با اشاره به تحریم‌های اقتصادی می‌گویند در صورتی که این تحریم‌ها روی صادرات محصولاتی از جمله پتروشیمی و فولاد که جزو موارد مورد اشاره در تحریم‌های ترامپ قرار دارند اثر بگذارد، تقویت بازار داخل از اهمیت بالایی برخوردار خواهد شد درحالی‌که با قیمت‌های بالای موجود عملا توازن در زنجیره ارزش در همه صنایع از بین خواهد رفت. تحلیل جامع تر در این رابطه را می‌توان طی روزهای آینده و بعد از مشخص شدن روند بازار دلار و سیاست‌های بعدی دولت در بخش‌های مختلف از جمله در بازارهای کالایی ارائه کرد.
ارسال نظر