رویکرد معاملاتی

آینده‌نگری در شیوه‌های‌ داد و ستد در بورس‌های کالایی در جهان پراکندگی و گسترش بسیاری را نشان می‌دهد تا جایی که اغلب بورس‌ها و بازارها مایل هستند تا بر پایه رخدادهای قیمتی در آینده معاملات خود را سامان دهند. این شرایط به معنی آن است که فعالان بازار فرصت بیشتری را برای پوشش دادن ریسک خود دارند یعنی یک تولیدکننده در یک صنعت مشخص می‌تواند با قدرت بیشتری خود را در برابر نوسان بهای مواد اولیه در حاشیه امن نگه دارد. این شرایط اصطلاحا به پوشش ریسک معروف است و اغلب درخصوص نوسان قیمت‌ها در آینده صادق است. ذات پوشش ریسک در دنیای امروز اهمیت بسیاری پیدا کرده و این اهمیت از سال ۲۰۰۸ و بحران جهانی اقتصاد جذابیتی دو چندان پیدا کرده است تا جایی که می‌توان شرایط معاملاتی در بورس‌های جهانی و حتی شاخص‌های کالایی و شیوه‌های تحلیل و اطلاع‌رسانی را به دو بخش پیش از بحران و پس از بحران اعتبار تقسیم‌بندی کرد. این شرایط مورد ادعا به وضوح در تغییرات نگارش شاخص‌های کالایی در جهان قابل رهگیری است که تا حدودی در گذشته به آن پرداخته‌‌ایم.

پوشش ریسک در دنیای امروز خود دانشی نوپا ولی بسیار گسترده است و هر چه می‌گذرد اهمیت آن در بورس‌های کالایی و شرکت‌های بزرگ تولیدکننده و مصرف‌کننده کالاهای مختلف تقویت شده و می‌شود تا جایی که در حوزه‌های استراتژیک و تحقیق و توسعه بخشی تحت عنوان مدیریت ریسک یا چیزی شبیه به این نام تنها در تلاش است تا ریسک‌های آینده هر بنگاه اقتصادی و هر بازاری را بررسی کرده و از هم‌اکنون برای زمان خودنمایی احتمالی برنامه‌ریزی کرده و برای عبور از آن نیز طرح‌ریزی کرده و تمهیدات لازم را بیندیشد اگرچه در نهایت مدیریت در هر سیستمی تصمیم نهایی را اتخاذ خواهد کرد. این وضعیت کلی یعنی توجه به پوشش ریسک در شرایطی خودنمایی می‌کند که رقابت‌های تجاری در دنیای امروز بیش از پیش برجسته شده و هر شرکتی آن قدر توانمندی مالی یا اعتباری در سبد اندوخته خود سپرده ندارد که بتواند تمامی ریسک‌های احتمالی پیش رو را پوشش داده و همچنین قیمت تمام شده کالاهای خود را در حاشیه‌ای امن قرار دهد. ذات تخصیص بهینه منابع نیز قدرت مانور چندانی به فعالان تجاری و صنعتی نمی‌دهد تا همه ریسک‌ها را پوشش دهند زیرا هر اقدامی هزینه‌های خاص خود را نیز دارا خواهد بود. تمامی این موارد موجب خواهد شد تا ساده‌ترین رویکرد اجرایی در دنیای پیش رو تنوع شیوه‌های معاملاتی باشد تا از یکسو کمترین هزینه برای واحد تولیدی را در بر داشته و از سوی دیگر قیمت تمام شده تولیدات را در دوره‌های زمانی مختلفی پوشش ریسک دهد.

تحلیل رخدادهای آینده در بازارهای مختلف قطعا می‌تواند بزرگ‌ترین نقش را در پوشش ریسک فعالیت‌ها در بر داشته باشد ولی حتی در صورتی که شناخت داده‌های فعلی و تحلیل رخدادهای آینده نیز به دقت صورت پذیرد باز هم نمی‌توان به پوشش صد در‌صدی ریسک مطمئن بود، زیرا هر اقدامی هزینه‌بر است و اغلب واحدهای صنعتی چنین توانایی برجسته‌ای ندارند. باز هم باید به تنوع شیوه‌های معاملاتی مبتنی بر آینده تاکید کرد یعنی گستره فراگیری از شیوه‌های مختلف داد و ستد در نهایت می‌تواند منافع خریدار و فروشنده را توأمان برآورده سازد. اغلب واحدهای صنعتی در تلاش هستند تا از تولید با کمترین ریسک نوسان قیمت‌ها متنفع شوند و نه از ریسک تغییر قیمت‌ها وارد اما واگرهایی جدید شوند. همان گونه که عنوان کرد تنوع شیوه‌های معاملاتی یکی از ارکان اصلی در امنیت تولید و پوشش ریسک محسوب می‌شود و در بورس کالا و همچنین سایر بازارهای مشابه این شیوه‌های معاملاتی و تنوع آنها به‌عنوان یک اصل در نظر گرفته شده است. در شیوه‌های معاملاتی به منظور پوشش ریسک تنوع ابزارهای معاملاتی مبتنی بر آینده مد نظر قرار داشته و می‌شود. به‌عنوان مثال پس از معاملات نقدی یا تحویل فیزیکی؛ داد و‌ستدهای سلف، نسیه، آتی، سلف استاندارد موازی و قراردادهای بلندمدت، هم‌اکنون زمان آن فرارسیده است تا شیوه جدیدی از معاملات نیز اجرایی شود که به معاملات کشف پریمیوم مشهور است اگرچه پیچیدگی خاصی ندارد.

پریمیوم چیست؟

واژه پریمیوم Premium در بسیاری از شیوه‌های معاملاتی البته با معانی و مفهوم مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پریمیوم را می‌توان یک اختلاف قیمت معنی کرد یعنی تفاوت نرخ بین قیمت اصلی (‌پایه) و نرخ نهایی (‌قیمت پایانی مورد معامله) را اصطلاحا پریمیوم می‌گویند. پریمیوم هم می‌تواند مثبت و هم منفی باشد؛ یعنی قیمت نهایی ممکن است بیشتر از قیمت پایه یا کمتر از آن باشد.شرایط پریمیوم در هر بازاری مختلف است. به‌عنوان مثال در یک بازار پریمیوم را جمیع هزینه‌های معاملاتی، انبار‌داری و تحویل فیزیکی در نظر می‌گیرند و نرخی بالاتر از قیمت‌های پایه برای قیمت نهایی کالا برای خریدار محاسبه می‌شود و بالعکس در بسیاری از معاملات برجسته و کلان بهای پریمیوم به‌عنوان یک تخفیف قیمتی لحاظ شده و در بازاری آزاد به‌صورت آزادانه و با تقابل عرضه و تقاضا کشف می‌شود. تجربه نشان داده است که حتی در بازارهایی که پریمیوم را به‌عنوان یک هزینه اضافی و بیشتر از نرخ‌های پایه در نظر می‌گیرند نیز این نرخ در بازه‌های مختلف زمانی در نوسان بوده و هست. تعاریف فوق از پریمیوم اگرچه برگرفته از تجربه و ادبیات اهالی بازار است ولی می‌تواند در بازارهای مختلف معانی مختلف و البته نسبتا مشابهی داشته باشد. در بورس انرژی کشف پریمیوم به‌عنوان یکی از شیوه‌های معاملاتی برای کشف نرخ هم اکنون در حال اجراست؛ یعنی قیمت‌های پایه بر اساس نرخ‌های جهانی تعیین شده و مبلغی به‌عنوان تخفیف یا به منظور رقابت در مکانیزم معاملاتی تعیین می‌شود. این شیوه معاملاتی بسیار ساده است و تفاوت چندانی با وضعیت معاملات رایج ندارد.

اما در بورس کالا شیوه جدیدی از معامله در مسیر آغاز به کار قرار دارد و البته محوریت اصلی این وضعیت معاملاتی بر تامین امن و دائمی مواد اولیه صنایع پایین‌دستی با قیمت‌هایی رقابتی است. به عبارت ساده‌تر و با فرض وجود سیگنالی قطعی همچون نرخ‌های جهانی یا قیمت‌های پایه رسمی در بورس کالا می‌توان این نرخ را به‌عنوان اساس معاملاتی مورد پذیرش قرار داد و ما‌به‌التفاوت آن را برای معاملات طولانی‌مدت مورد داد‌و‌ستد قرار داد. به عبارت ساده‌تر خریدار با فرض پذیرش نرخ‌های رسمی، حاضر می‌شود در بازه زمانی معین (طولانی‌مدت) حتما حجم خرید معینی داشته باشد و از هم اکنون ما‌به‌التفاوت نرخ را بپذیرد. این وضعیت می‌تواند در مورد بخشی از مواد اولیه مورد نیاز مفید واقع شود؛ یعنی مصرف‌کننده اصلی بخش قطعی تولید خود را با این شیوه معاملاتی در فاز مواد اولیه ایمن‌سازی خواهد کرد. درخصوص اساس قیمتی در این شیوه معاملاتی می‌توان هم به قیمت‌های پایه اعلامی به‌صورت رسمی و هفتگی در بورس کالا استناد کرد و هم این پتانسیل وجود خواهد داشت که یک نرخ مدون دیگر مبنای محاسبات قرار بگیرد.حال که شیوه قراردادهای بلندمدت در بورس کالا از توانمندی اجرا شدن برخوردار بوده و همچنین تجربه معاملاتی در این چارچوب هم وجود دارد و البته معاملات نقدی، مچینگ و سلف نیز به یک عرف در بازار بدل شده زمان آن فرارسیده است که با توجه و تمرکز بر تنوع شیوه‌های معاملاتی قطعا پوشش ریسک فعالیت‌ها به یک اصل کلی بدل خواهد شد.