تابآوری شرکت‌های فولادی به مرز تزلزل رسید؛ سیاستگذار واکنش نشان می‌دهد؟
تولید در شیفت شب
حسام‌‌‌الدین والی، کارشناس فولاد در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به شرایط کنونی تولیدکنندگان فولاد پرداخت و عنوان کرد: مهم‌ترین معضل صنعت فولاد طی سالیان اخیر، ضعف زیرساخت‌‌‌های آن بوده است که طی چند سال گذشته شاهد بودیم که با افزایش دمای هوا در فصل تابستان، کارخانه‌‌‌ها با قطعی برق مواجه شده‌‌‌اند. همچنین در زمستان نیز با قطعی گاز روبهرو می‌‌‌شوند و این شرایط را برای تولیدکنندگان فولاد بسیار سخت کرده است. در چنین شرایطی کارخانه‌‌‌هایی که مبنای تولید آنها گاز است، بسیار تضعیف شده‌‌‌اند.
از رکود جهانی تا رکود داخلی
والی در ادامه با اشاره به شرایط بین‌المللی صنعت فولاد یادآور شد: از سال گذشته تاکنون نیز بازار جهانی در حالت رکود قرار دارد و همچنین بازار چین شرایط مناسبی نداشته است و این عوامل باعث شده که بازار محصول نهایی رکود پیدا کند. بازار داخلی نیز با رکود همراه شده و بازار از ابتدای سال‌جاری تاکنون عمق کمی داشته است. از یکسو، بودجه کافی به پروژه‌‌‌های عمرانی در سال‌جاری اختصاص پیدا نکرده است. از سوی دیگر، بازار با نوسان‌‌‌های دلار روبهرو بوده است، قیمت دلاری که به حدود ۶۰هزار تومان نزدیک شده بود، این روزها به زیر ۵۰هزار تومان رسیده است. بعضا نیز مشاهده می‌شود که فعالان بازار منتظرند تا مذاکرات سیاسی کشور به نتیجه‌‌‌ای برسد. این شرایط در کل باعث شده که فعالان بازار خرید و فروشی انجام ندهند، زیرا به صورت هفتگی شاهد کاهش قیمت‌ها هستیم و این نوسان‌‌‌ها رونق بازار را گرفته است.
وی در ادامه با اشاره به این موضوع که در کل شرایط بازار شرایط خوبی نیست و این روزها به دلیل قطعی برق تولید ضعیف شده است، گفت: در این فصل گرم که باید اوج رونق فولاد باشد، تولید برخی کارخانه‌‌‌ها متوقف شده و برخی تنها در شیفت شب کار می‌کنند.
عوارض بر صنایع بالادست فولاد
این کارشناس فولاد همچنین در ادامه خاطرنشان کرد: دولت اخیرا روی صنایع بالادست فولاد عوارض تعیین کرده است، برای نمونه روی سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله ۲۰ درصد، آهن اسفنجی ۸درصد و شمش ۲درصد عوارض تعیین کرده است و این قوانین به تازگی تصویب شده، ولی دولت اعلام کرده که این عوارض مربوط به ابتدای سال تا کنون است و این موضوع سبب شده که تولیدکنندگان بالادست معترض باشند و از وزارت صمت خواهان تعدیل این عوارض باشند، ولی وزارتخانه مدعی است که این جزو قانون و بر اساس بودجه سال ۱۴۰۲ است، از این رو در این راستا کاری نمی‌تواند انجام بدهد. از سوی دیگر نرخ گاز به شدت افزایش پیدا کرده است. این افزایش نرخ گاز نه تنها برای صنعت فولاد که برای پتروشیمی‌‌‌ها نیز افزایش پیدا کرده که می‌تواند کمر آنها را بشکند، این در حالی است که مزیت تولید فولاد در ایران به دو عامل مواد اولیه ارزان و انرژی ارزان بستگی داشت که این عوامل در حال از دست رفتن هستند و قیمت انرژی ما از هاب‌‌‌های مهم دنیا گران‌‌‌تر شده است و با این شرایط تولید فولاد توجیه‌‌‌پذیری خود را از دست داده است. اگر چنین شرایطی ادامه پیدا کند به نظر می‌رسد که بخش خصوصی از گردونه فعالیت خارج شود، مگر اینکه دولت تدبیری بیندیشد و این همه فشار از دوش تولیدکنندگان برداشته شود.
دخالت دولت، فلسفه بورس‌کالا را بی‌‌‌معنا کرده
والی در پاسخ به این پرسش که تولیدکنندگان در شرایط تورمی گلایه‌‌‌مند از افزایش قیمت‌ها هستند و در شرایط رکود نیز از کاهش قیمت‌ها گلایه دارند، باید بازار را به کدام سو پیش برد تا تولیدکنندگان گلایه‌‌‌ای نداشته باشند، گفت: یکی از مشکلات مهم ما این است که سیاستگذاری‌‌‌های کلان ما، اشتباه تعیین می‌شود که قیمت‌گذاری دستوری یکی از این اشتباهات است، برای نمونه دولت تعیین می‌کند که تمام زنجیره فولاد در بورس‌کالا عرضه شود و در این راستا چه شرکتی، به چه میزانی، با چه قیمتی و به چه کسی بفروشد را تماما تعیین می‌کند و این عملکرد دولت، بورس‌کالا را از فلسفه وجودی خود خالی کرده است، در حالی که فلسفه وجودی بورس‌کالا محلی برای عرضه و کشف دقیق قیمت کالا بر اساس عرضه و تقاضاست و این عملکرد دولت سبب شده که بورس‌کالا شفافیت لازم را نداشته باشد و برای تولیدکننده توجیه‌‌‌پذیر نباشد.
وی در ادامه یادآور شد: مشکل دیگر تولیدکنندگان خرید مواد اولیه با دلار آزاد است، اما زمان فروش دولت قیمت محصول نهایی آنها را تعیین می‌کند. در حقیقت مشکل تولیدکنندگان ناشی از قیمت‌گذاری دستوری است که از سوی دولت اعمال می‌شود. با وجود اینکه دولت آگاه است قوانینی که وضع می‌کند اشتباه است، اما آنها را وضع می‌کند و جالب است که پس از مدتی آنها را ملغی می‌کند، این در حالی است که بازار را نمی‌توان با دخالت دولت به پیش برد.
این کارشناس فولاد در ادامه تاکید کرد: بازار زمانی به تعادل می‌رسد که دولت دخالتی در آن نداشته باشد و دولت با مصوبات مختلف نظم بازار را به هم نریزد. از سوی دیگر، در این بازار بی‌‌‌رونق داخلی، تولیدکنندگان زمانی که صادرات نیز انجام می‌دهند مجبور هستند ارز خود را به قیمت نیمایی به دولت بفروشند، این در حالی است که هزینه‌‌‌های تولید فولادسازان به قیمت جهانی است، اما محصول آنها در داخل با قیمت دولتی تعیین می‌شود. به تازگی نیز عنوان می‌کنند که باید از همه چیز دلارزدایی کنیم، در حالی که در عمل این امر ممکن‌‌‌پذیر نیست. یکی از مؤلفه‌‌‌های بورس‌کالا قیمت‌گذاری بر اساس دلار است چگونه می‌توان در این قیمت‌گذاری از دلار صرف نظر کنیم.
مشکلات لجستیک صنعت فولاد
والی در ادامه با اشاره به مشکلاتی که صنعت فولاد در زیرساخت‌‌‌ها با آن روبهرو است، عنوان کرد: در زمینه لجستیک این صنعت با مشکلات زیادی روبه‌روست، هزینه‌‌‌های حمل‌ونقل بسیار افزایش پیدا کرده است و توجیه‌‌‌پذیر نیست.
وی در پاسخ به این پرسش که چه راهکارهایی برای خروج از این شرایط می‌توان ارائه داد، عنوان کرد: دولت با کسری بودجه شدیدی روبهرو است و افزایش نرخ گاز و به طور کلی افزایش نرخ انرژی نیز در راستای جبران این کسری بودجه است، این در حالی است که در تمام دنیا، این دولت است که به تولیدکنندگان کمک می‌کند نه اینکه تولیدکننده به دولت کمک کند.
در چنین شرایطی تولیدکنندگان نیز تا جایی می‌توانند به تولید خود ادامه بدهند و از یک جایی به بعد ممکن است که دیگر قادر به ادامه فعالیت نباشند.
این کارشناس فولاد در پایان تاکید کرد: در چنین شرایطی که کشور در شرایط تحریم به سر می‌‌‌برد و تولیدکنندگان با نوسان‌‌‌های بسیار دلار روبهرو هستند مولفه تابآوری آنها دچار تزلزل می‌شود، حداقل کار ممکن آن است که دولت در بازار دخالتی نداشته باشد و اجازه بدهد که عرضه و تقاضا خود را پیدا کنند و بازار به تعادل ممکن برسد.
