کنترل هیجان جمعی

احسان حاجی تحلیلگر بازار سرمایه بازار سهام طی هفته گذشته با نوسانات عدیده‌ای مواجه شد و نهایتا با کسب بازدهی منفی ۵ درصدی به‌کار خود پایان داد. ارزش معاملات طی هفته جاری روند نوسانی را طی کرد و از محدوده ۱۳ هزار میلیارد تومان تا ۲ هزار میلیارد تومان کاهش یافت اما در روز پایانی هفته بار دیگر به سطوح ۱۰ هزار میلیارد تومان رسید. روند خروج نقدینگی حقیقی و خرد در تمامی روزهای هفته دیده می‌شود که جمع آن بالغ بر ۴۹۶۵ میلیارد تومان برآورد می‌شود. به عبارتی طی هفته جاری شاهد تزریق ۴۹۶۵ میلیارد تومان نقدینگی توسط حقوقی‌ها به بازار بودیم که از آن به‌عنوان حمایت حقوقی‌ها نیز یاد می‌شود.

مسلما کلیت رفتار حقوقی‌ها از بازار سهام بسیار خوب، اما کافی نبود. چراکه عملا محدود به چند نماد بزرگ می‌شد و فشار فروش کوچک‌ترها همچنان بازار را آزار می‌داد. تداوم این اتفاق منجر به قفل شدگی سهام کوچک در صف فروش شد، چراکه خریداری وجود نداشت تا قیمت‌های پایانی را تغییر دهد. قفل شدن نقدینگی در بیش از نیمی از بازار، باعث شد بار دیگر فشار فروش به کلیت بازار رسوخ کند و شاهد افت دسته جمعی بازار بودیم. بنابراین ارزش معاملات به شدت افت کرد و به کف تاریخی ۲ هزار میلیارد تومان طی سال‌جاری سقوط کرد. بازار به مرحله‌ای از ترس رسیده بود که دیگر تزریق نقدینگی و پول‌پاشی تاثیری نداشت. بنابراین سیاست‌گذاران بازار، بار دیگر به فکر چاره افتادند. در گام اول اوراق اختیار فروش تبعی مطرح شد. بنابراین به تدریج شاهد موافقت برخی از سهامداران عمده با انتشار این اوراق بودیم. انتشار این اوراق توسط سهامداران عمده نوعی بیمه سهام محسوب می‌شد. اما با توجه به ناآشنا بودن بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد با این سازوکار، حقوقی‌های بازار به فکر راه‌حل دیگری افتادند. بنابراین شاهد موافقت سهامداران عمده با مکانیزم سهام خزانه بودیم. مکانیزم سهام خزانه نشان‌دهنده ارزندگی قیمتی سهام شرکت‌ها است و این سیگنال را به سرمایه‌گذاران خرد می‌دهد که قیمت سهام به کف خود رسیده است و قیمت‌ها به حدی ارزنده شده‌اند که خود شرکت‌ها حاضر به‌خرید سهام خودشان در این قیمت‌ها هستند. از این رویه در قانون به عنوان سهام خزانه یاد می‌شود و در زمان ریزش‌ها بسیار کاربردی است. 

اما مجموعه اقدامات فوق‌الذکر به همراه عوامل و متغیرهای اثرگذار دیگری همچون رشد دوباره نرخ ارز آزاد و نیمایی، باعث شد تا در روز پایانی هفته، فشار فروش به شدت تقلیل یابد و بسیاری از نمادهای بزرگ در گروه‌های فولادی، پتروشیمی، معدنی و... با جمع‌آوری صفوف فروش مواجه شوند و رویه معاملاتی متعادلی را از سر بگذرانند. در پایان هفته شاخص کل به کف مستحکم یک میلیون و 500 هزار واحدی نزدیک شد که علاوه بر اینکه یک مرز روانی محسوب می‌شود، مورد وثوق و حمایت اغلب تحلیلگران تکنیکال نیز هست. بنابراین می‌توان تقریبا با قطعیت بالایی گفت که فشار فروش و ترس فروشندگان تا حد زیادی در این نقاط تخلیه شده است و می‌توان متصور بود در حوالی شاخص 5/ 1 میلیونی، بازار خالی از فروشنده خواهد شد. در این نقاط است که با تشکیل واگرایی‌های مثبت، شاهد تعادل بازار خواهیم بود. اما به‌نظر می‌رسد بازار بیش از هیجان و صفوف خرید در این نقاط، به آرامش و افزایش حجم معاملات نیاز دارد تا خود را باز یابد. بنابراین انتظار می‌رود در هفته آینده بازاری متعادل و مثبت رقم بخورد.