هدف ۱۰ میلیارد دلاری
رشد و توسعه صنعت بانکرینگ در مناطق مختلف دارای پیش‌نیازهایی است. موقعیت جغرافیایی مناسب، نزدیکی به خطوط کشتیرانی، وجود آبخور مناسب برای پهلوگیری انواع کشتی‌ها، ارائه زنجیره کامل خدمات، ارائه سوخت باکیفیت وقیمت مناسب ازجمله مهم‌ترین پیش‌نیازهای این صنعت است. موقعیت جغرافیایی، تولیدی و ترانزیتی ایران، پتانسیل بالایی را به‌منظور توسعه صنعت بانکرینگ ایجاد کرده است. طبق مطالعات انجام شده متنوع شدن کانال‌های فروش فرآورده‌های نفتی، ارتقای اعتبار سیاسی و اقتصادی، ایفای نقش استراتژیک از طریق کمک به افزایش ذخایر راهبردی کشور، ارزآوری قابل‌توجه به میزان حدود ۱۰ میلیارد دلار، جذب سرمایه در جنوب کشور و توسعه مناطق ساحلی و اشتغال‌زایی قابل‌توجه (۷۰ هزار نفر در صورت توجه به کل زنجیره)، مهم‌ترین مزایای این صنعت برای کشور هستند. در همین راستا، اولین قدم‌ها جهت برنامه‌ریزی و تصاحب بخشی از بازار بانکرینگ منطقه با تهیه طرح جامع بانکرینگ برداشته شد. به‌رغم تهیه طرح جامع بانکرینگ در سال ۱۳۸۴ و هدف‌گذاری سهم ۵۰ درصدی ایران در خلیج‌فارس، درحال‌حاضر تنها ۳/ ۹ درصد از این صنعت به شرکت‌های ایرانی اختصاص یافته است.
سهم ۱۰ درصدی ایران از بازار بانکرینگ خلیج فارس
در ایران، ۱۷ شرکت، خدمات سوخت‌رسانی را جزو فعالیت‌های خود اعلام کرده‌اند که از این تعداد تنها ۹ شرکت به‌صورت رسمی و ثبت شده، دارای مجوز فعالیت در این زمینه هستند. درحال‌حاضر عملیات بانکرینگ در ۸ بندر از ۱۲ بندر اصلی کشور انجام می‌شود. مهم‌ترین بندر ارائه‌دهنده عملیات بانکرینگ در ایران بندرعباس است و بعد از آن نیز مهم‌ترین بندر، بندر قشم است. طبق آمار ارائه شده در سال ۲۰۱۶ مقدار بانکرینگ ایران در حدود ۴/ ۴ میلیون تن بوده است. این میزان در مقایسه با کشور امارات متحده عربی (بندر فجیره) که میزان بانکرینگ آن سالانه ۱۶ میلیون تن و بعضا بالای ۲۰ میلیون (سال ۲۰۱۳، میزان بانکرینگ ۲۴ میلیون تن) بوده به‌خوبی نشان‌دهنده جایگاه ضعیف ایران در بازار این صنعت است. جایگاه نامناسب ایران در بازار صنعت بانکرینگ به‌رغم برخورداری از مزیت‌های فراوانی نظیر موقعیت ژئوپلیتیکی ممتاز، ظرفیت بالای پالایشی، وجود اسناد پشتیبانی‌کننده، کیفیت بالای نفت‌کوره (ماده اولیه سوخت کشتی) و مرز آبی وسیع جای تدبیر و تامل دارد. در ادامه به مهم‌ترین مشکلاتی که گریبان صنعت بانکرینگ کشور را گرفته است، پرداخته می‌شود.
چرایی سهم پایین ایران از صنعت بانکرینگ خلیج فارس
با توجه به ظرفیت‌های موجود و پیش‌روی ایران برای توسعه صنعت بانکرینگ، سهم کنونی کشور به نسبت بسیار اندک است و باید تلاش شود با رفع مشکلات پیش‌روی شرکت‌های فعال در این زمینه، موجبات توسعه هرچه بیشتر این صنعت در کشور فراهم شود. در همین راستا به مهم‌ترین چالش‌هایی که منجر به عدم توسعه صنعت بانکرینگ در کشور شده‌اند، پرداخته می‌شود.
عدم ارائه بسته کامل خدمات جانبی به کشتی و خدمه
به دلیل بالا بودن هزینه فرصت کشتی (۱۵۰ هزار دلار هزینه برای یک ساعت توقف) و لذا عدم امکان توقف چندباره برای کشتی، مالکان کشتی تمایل فراوانی به دریافت سوخت مورد نیاز خود از جایی دارند که بتوانند از همان مکان نیز طی زمان سوخت‌گیری، سایر کالاها و خدمات مورد نیاز خود را دریافت کنند. موضوعی که در ایران به دلیل نبود زیرساخت‌های خدماتی و هتلینگ مورد بی‌توجهی واقع شده است و اکثر شرکت‌های سوخت‌رسان داخلی فاقد چنین سرویس‌هایی هستند.
نبود سازوکارهای مناسب حمایتی
ایجاد و توسعه صنعت نوپای بانکرینگ در کشور، از دیرباز تاکنون و حتی در آینده، قطعا توجه و حمایت دولت را لازم داشته و دارد. با این وجود در ایران میزان حمایت‌ها با سرعت لازم برای توسعه بانکرینگ، همخوانی ندارد. عملکرد ضعیف ایران در این بخش به‌رغم گذشت ۲۰ سال از مطرح شدن و ۹ سال از قانونی‌شدن آن به‌خوبی نشان‌دهنده عدم حمایت‌های لازم است. عدم برنامه‌ریزی برای توسعه و استفاده از تکنولوژی‌های جدید سوخت‌رسانی و بازاریابی نامناسب ازجمله مواردی هستند که نبود سازوکارهای حمایتی را تداعی می‌کنند.
تحریم‌های بین‌المللی و مشکلات ناشی از آن
بازاریابی بین‌المللی و ارتباط گسترده با کشورهای جهان، مولفه‌های تاثیرگذار تصاحب بازار بانکرینگ هستند. طبیعی است که با تحریم شدن ایران، شرکت‌های بین‌المللی کشتیرانی از مراجعه به شرکت‌های ایرانی برای دریافت سوخت و خدمات خودداری کنند. موضوعی که درحال‌حاضر اکثر شرکت‌های بانکرینگ‌کننده داخلی با آن مواجه هستند. اما باید توجه داشت که بانکرینگ بازاری رقابتی است و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان در صورت کاهش قیمت سوخت از سوی ایران نسبت به رقبای منطقه‌ای به دلیل سوخت باکیفیت شرکت‌های ایرانی، تمایل به خرید از سوی شرکت‌های خارجی حتی در زمان تحریم‌های بین‌المللی وجود خواهد داشت. در کنار موارد مطرح شده، باید به بالا بودن قیمت ارائه سوخت به شرکت‌های بانکرینگ، بوروکراسی و مشکلات قانونی، سختگیری گمرکات کشور برای ترانزیت و سوآپ سوخت و افزایش قیمت عوارض بندری هم به‌عنوان موانع پیش‌روی این صنعت اشاره کرد.
جمع‌بندی
افزایش سهم ایران از بازار بانکرینگ خلیج‌فارس در صورت احداث زیرساخت‌های لازم و برنامه‌ریزی اصولی امری دست‌یافتنی است. موضوعی که در صورت تحقق، درآمد ۱۰ میلیارد دلاری در هر سال را برای کشور به همراه خواهد داشت. علاوه بر این شکل‌گیری درست صنعت بانکرینگ، زمینه جذب سرمایه‌گذاری خارجی در مناطق جنوبی کشور را فراهم می‌کند و از این طریق، موجبات رشد و توسعه مناطق ساحلی و به‌ویژه سواحل جنوب شرق کشور فراهم می‌شود.
ارسال نظر